Εισαγωγή-Δημήτρης Βάσσος
Το 2010 που κάναμε μια υλοποίηση για τη Vodafone Ελλάδος, επειδή η Vodafone μας συνέκρινε με όλες τις άλλες Vodafone ανά τον κόσμο, μας είπε ότι «αυτό που έχετε υλοποιήσει στην Ελλάδα δεν υπάρχει πουθενά αλλού». Εκεί καταλάβαμε ότι «ωπ! Κάτι γίνεται εδώ, κάτι καλό κάναμε».
Εισαγωγή-Παναγιώτης Καραμπίνης
Καλώς ήρθατε στην 3η σεζόν του Outliers από την Endeavor Greece. Το podcast αφιερωμένο στους επιχειρηματίες που μετασχηματίζουν ολόκληρες αγορές και αλλάζουν το αφήγημα της επιχειρηματικότητας. Κάθε εβδομάδα μιλάμε με τους ανθρώπους πίσω από τις πιο επιτυχημένες startup σε Ελλάδα κι εξωτερικό. Μέσα από το δικό τους ταξίδι και τις ευκαιρίες που βλέπουν στον κλάδο τους ανακαλύπτουμε τι κάνει έναν επιχειρηματία outlier. Είμαι ο Παναγιώτης Καραμπίνης, διευθύνων σύμβουλος της Endeavor Greece. Στο σημερινό επεισόδιο καλεσμένος μας είναι ο Δημήτρης Βάσσος, συνιδρυτής και CEO της Omilia. H Omilia είναι μία από τις πρωτοπόρες εταιρείες παγκοσμίως που αναπτύσσει τεχνολογία κατανόησης φυσικής γλώσσας μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Το κύριο προϊόν τους είναι μια πλατφόρμα που δημιουργεί αυτοματοποιημένες συνομιλίες εξυπηρέτησης πελατών, μέσω τηλεφώνου, social media, μηνυμάτων, e mail κι εφαρμογών. Ιδρύθηκε το 2002 κι έχει έδρα την Κύπρο. Συνολικά απασχολεί 260 άτομα με μια μεγάλη ομάδα να βρίσκεται στην Ουκρανία. Σήμερα πελάτες της είναι οι μεγαλύτερες τράπεζες κι εταιρείες τηλεφωνίας σε Ελλάδα κι εξωτερικό, αλλά και οι μεγαλύτερες εταιρείες καταναλωτικών προϊόντων σε Αμερική, Ρωσία και άλλες χώρες. Το 2020 η Omilia έκλεισε έναν γύρο χρηματοδότησης 20.000.000 δολαρίων από την Grafton Capital, μια σημαντική επένδυση που οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη. Ο Δημήτρης μάς εξιστορεί τη δύσκολη αρχή της εταιρείας του, πίσω στο 2002 αλλά και τη συνεχώς ανοδική της πορεία, ειδικά από το 2012 έως σήμερα. Μας μιλά για τις τεράστιες ευκαιρίες που δίνει το cloud στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών και στον τρόπο που η Omilia έχει καταφέρει να παρέχει λύσεις υποστήριξης πελατών όσο πιο κοντά γίνεται στην ανθρώπινη εμπειρία.
Παναγιώτης Καραμπίνης
Γεια σου, Δημήτρη.
Δημήτρης Βάσσος
Καλημέρα.
Παναγιώτης
Σ’ ευχαριστούμε που είσαι μαζί μας.
Δημήτρης
Κι εγώ σας ευχαριστώ για την πρόσκληση.
Παναγιώτης
Θα ήθελες να μας πεις δυο λόγια για την Omilia;
Δημήτρης
Ναι, η Omilia είναι μια εταιρεία τεχνολογίας που σήμερα – και πάντα – δραστηριοποιείται στην αυτοματοποίηση της εξυπηρέτησης πελατών. Άρα χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να μπορούμε να βελτιώνουμε την εξυπηρέτηση πελατών. Λέω το «βελτιώνουμε» γιατί υπήρχαν τεχνολογίες και πριν από εμάς, οι οποίες προσπαθούσαν να αυτοματοποιήσουν την εξυπηρέτηση πελατών με όλη αυτήν την κακή επίγευση που έχουμε όλοι μας από τέτοια αυτοματοποιημένα συστήματα. Εμείς λοιπόν προσπαθούμε να καταστρέψουμε αυτά τα συστήματα τα παλιά και να φέρουμε στην αγορά μια νέα εμπειρία, η οποία βασίζεται και στην τεχνητή νοημοσύνη, η οποία πιστεύουμε ότι υπηρετεί τον καταναλωτή και όχι μόνο τις εταιρείες.
Παναγιώτης
Άρα δεν είστε αυτοί «για κάρτα πάτα 1»…
Παναγιώτης
Και «πες κάρτα»…
Δημήτρης
Είμαστε αυτοί που καταστρέφουμε αυτούς.
Παναγιώτης
Ωραία. Θα ήθελες να μιλήσουμε λίγο για εσένα και λίγο το story σου; Πού γεννήθηκες, πού μεγάλωσες, πού σπούδασες;
Δημήτρης
Στην Αθήνα γεννήθηκα, στην Αθήνα μεγάλωσα, νωρίς κατάλαβα ότι μου άρεσε η τεχνολογία. Πάντα, από μικρός, με φωνάζανε «μαστροχαλαστή» γιατί πάντα ό,τι παιχνίδια μου φέρνανε τα διέλυα μέσα σε μία – δύο ημέρες το πολύ για να δω πώς είναι φτιαγμένα, όπως και πολύ άλλοι κάνουν. Νομίζω είναι το mindset του μηχανικού αυτό. Σπούδασα στο Λονδίνο, στο Imperial College, Computer Science & Electronic Engineering κι έκανα διάλειμμα μετά το Bachelor – επέστρεψα να κάνω τις υποχρεώσεις μου εδώ πέρα στην πατρίδα. Οπότε 23 μήνες ναυτικό. Εκεί το μυαλό μου πραγματικά, παιδιά, σταμάτησε να λειτουργεί…
Παναγιώτης
Είναι η τελευταία περίοδος carefree.
Δημήτρης
Πραγματικά. Και στη συνέχεια, όμως, επέστρεψα γιατί ήθελα να συνεχίσω τις σπουδές μου, έκανα jump start ξανά το μυαλό με ένα Masters πάλι σε Επικοινωνίες και Communications, πάλι στο Imperial κι από εκεί και πέρα νομίζω τα πράγματα πήγαν κάπως μόνα τους. Με τσίμπησε η ΙΒΜ από το πανεπιστήμιο απευθείας, μέσω των προγραμμάτων που έχουν τα πανεπιστήμια εκεί πέρα με το industry. Ξεκίνησα να δουλεύω σε συστήματα φωνής, σε επεξεργασία φωνής, και νομίζω ότι τα υπόλοιπα είναι ιστορία που λέμε. Έτσι ξεκίνησα.
Παναγιώτης
Στην ΙΒΜ είσαι στο Λονδίνο.
Δημήτρης
Στην ΙΒΜ είμαι στο Λονδίνο. Δουλεύω εκεί πέρα για περίπου 1 με 1,5 χρόνο.
Δημήτρης
Πολύ γρήγορα ξεπέρασα τον ρόλο για τον οποίο με είχαν προορίσει νομίζω και ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό, κάτι μόνος μου, οπότε μεταπήδησα από την ΙΒΜ σε έναν business partner της ΙΒΜ, τη Voice Right, Αμερικάνο, που ήθελε να πάρει όλο αυτό το κομμάτι που έκανα εγώ τότε στην ΙΒΜ, σαν contract outsourced, οπότε πήγα κι εγώ πακέτο μαζί με το contract και ξεκίνησα σε μια μικρότερη εταιρεία. Ξεκίνησα να τη στήσω όλη τη δουλειά, στην Αγγλία, στην Ευρώπη, και στη συνέχεια και στην Αυστραλία. Και αυτό μου άρεσε πάρα πολύ γιατί μου έδωσε την ευκαιρία ν’ απλώσω τα φτερά μου, όχι μόνο το καθαρά τεχνικό κομμάτι, το οποίο ξεκίνησα και το οποίο λατρεύω, αλλά και όλο το business γύρω από αυτό.
Παναγιώτης
Ξεκινάς την Omilia το 2002.
Δημήτρης
Τέλος του 2000 επιστρέφω από Λονδίνο. Επιστρέφω με την προοπτική να συνεχίσω τη Voice Right στην Ελλάδα, να στήσω δηλαδή μια ομάδα εδώ πέρα - που έχουμε πολύ καλό ταλέντο σε μηχανικούς – για τη Voice Right. Τελικά επειδή ένιωθα ότι έχω πολύ μεγάλο κομμάτι και του τεχνικού know how αλλά και του business ήθελα να έχω ένα μερίδιο σε αυτό το εγχείρημα. Δεν μπορέσαμε να τα συμφωνήσουμε με το αφεντικό μου, οπότε εκεί παραιτήθηκα και είπα ξεκινάω μόνος μου την Omilia. Βρήκα μέσω των φίλων έναν συνέταιρο, τον Πελία…
Δημήτρης
...που δεν θα μπορούσα να έχω βρει καλύτερο συνέταιρο πραγματικά και ξεκινήσαμε παρέα την Omilia το 2002.
Παναγιώτης
Η εμπειρία σου από την ΙΒΜ και τη Voice Right πώς έχει επηρεάσει την ιδέα σου για την Omilia και ποιο είναι το opportunity το οποίο βρίσκεις και το κενό στην αγορά για να ξεκινήσεις την Omilia το 2002;
Δημήτρης
Κοίταξε, το 2002 αυτές οι τεχνολογίες ήταν πάρα πολύ καινούργιες.
Δημήτρης
Ήμασταν μόνοι μας τότε, φωνάζαμε εκεί με τον Πελία και λέγαμε για το speech recognition natural language understanding και ούτε καν καταλάβαινε ο κόσμος για τι πράγμα μιλάμε. Το να έχω δουλέψει σε μια μεγάλη εταιρεία όπως είναι η ΙΒΜ κατ’ αρχήν με βοήθησε να καταλάβω τι σημαίνει enterprise. Tι σημαίνουν αυτοί οι πελάτες, πώς τους χειριζόμαστε και να μπορώ να σταθώ μπροστά σε πολύ μεγάλους πελάτες. Οπότε έμαθα να αντιμετωπίζω αυτούς τους μεγάλους οργανισμούς. Αυτό νομίζω με βοήθησε πάρα πολύ και συνεχίζει να με βοηθάει διότι ένα πράγμα στο οποίο η Omilia είναι εξαιρετικά καλή, και μας το λένε οι πελάτες συνέχεια, είναι ο τρόπος με τον οποίο κάνουμε partner μαζί με τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Δημήτρης
Που για μένα είναι το μόνο φυσιολογικό, ο μόνος τρόπος που ξέρω. Γι’ αυτούς, το feedback που μας δίνουν, είναι ότι γι’ αυτούς είναι ένας πολύ ιδιαίτερος τρόπος, πολύ partner friendly. Δεν μας βλέπουν σαν βέντορες, μας βλέπουν σαν συνεργάτες, και είναι και ο λόγος που μέχρι σήμερα δεν έχουμε χάσει ούτε έναν πελάτη, ποτέ.
Παναγιώτης
Το 2002 ακούγεται αρκετά μακρινό. Πρέπει εκείνο το διάστημα να μην υπάρχουν πολλά start ups και, σίγουρα, πολύ μεγάλη κατανόηση του τι συμβαίνει, του τι είναι τεχνολογία. Ποιο είναι το δικό σου view;
Δημήτρης
Δεν υπήρχαν start ups τότε. Τότε μιλούσαμε για το Silicon Valley και φάνταζε σαν κάτι μακρινό, περίεργο, ένα ονειρικό μέρος. Ήμασταν καλαμιά στον κάμπο. Δεν λειτουργούσαμε ως start up, απλά ξεκινήσαμε και προσπαθήσαμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε.
Παναγιώτης
Φαντάζομαι με την ομάδα που είχες αρχίσει να ρεκρουτάρεις για το Voice Right; Είχες δυσκολία να βρεις κόσμο, να τους πείσεις, να τους εξηγήσεις τι κάνεις;
Δημήτρης
Για πολλά χρόνια ήμασταν εγώ κι ο Πελίας.
Δημήτρης
Ο πρώτος μας υπάλληλος ήταν ο Γιώργος ο Δεβελέκος, ο οποίος ξεκίνησε μετά από κάποια χρόνια που μας βοηθούσε κάπως στο κομμάτι το τεχνικό και ήμασταν τρία άτομα για ακόμα μερικά χρόνια.
Δημήτρης
Ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα μέχρι το 2010-2011.
Δημήτρης
Επιβιώσαμε και την κρίση γιατί ήμασταν πολύ μικρό το σχήμα και γενικά νομίζω ότι πέρασε μια δεκαετία περίπου μέχρι να φτάσει η αγορά το όραμά μας.
Δημήτρης
Είχαμε ξεκινήσει πολύ νωρίς.
Παναγιώτης
Too early. The selection criteria to arise συνήθως στην Endeavor “too early”.
Δημήτρης
Ναι, σωστά. Δέκα χρόνια, όχι ένα και δύο.
Παναγιώτης
Πώς κάνατε survive; Ποιο ήταν ακριβώς το μοντέλο; Εκείνη τη δεκαετία; Δύο – τρία άτομα, φαντάζομαι έχετε έναν πελάτη; Ή μάλλον λειτουργείτε με έναν πελάτη;
Δημήτρης
Πρώτος μας πελάτης ήταν η Blue Star Ferries, τους ευγνωμονούμε ακόμα, είναι ακόμα πελάτης μας, τιμημένος. Όπου κάναμε ένα σύστημα για την αυτοματοποίηση στην εξυπηρέτηση πελατών για να δίνει δρομολόγια, πληροφορίες δρομολογίων, για να κλείνεις εισιτήρια κ.λπ.
Παναγιώτης
Άρα είστε για κάποια χρόνια μόνο με την Blue Star.
Δημήτρης
Ναι, στη συνέχεια ο επόμενος πελάτης μεγάλος ήταν η Hellas On Line, πριν, τότε, γίνει το merger με τη Vodafone και σιγά σιγά φτάνουμε στην περίοδο που αρχίζει η αγορά να βλέπει τι έχουμε κάνει κι αρχίζουν και το ζητάνε πλέον. Θυμάμαι το πρώτο τηλεφώνημα που λάβαμε ποτέ…
Δημήτρης
Inbound… Δεν είχε ξαναγίνει στα χρονικά, ήταν από τη Vodafone αφού είχαν δει τι είχαμε κάνει στην Hellas On Line.
Παναγιώτης
Αυτό είναι το ’10 – ’11;
Δημήτρης
Αυτό είναι το ’09 με ’10, ναι. Εκεί.
Παναγιώτης
Εκεί ξεκινάει πλέον και η αγορά κάνει catch up με την τεχνολογία;
Παναγιώτης
Η δική σας τεχνολογία πώς εξελίσσεται με τα χρόνια; Φαντάζομαι αλλάζει και η τεχνολογία.
Δημήτρης
Εμείς ξεκινήσαμε να χρησιμοποιούμε τεχνολογία τρίτων. Δεν είχαμε δική μας. Κάναμε το integration, το application development και όλο το solution. Αλλά μέσα από αυτή τη διαδικασία και μέσα από τα έργα που κάναμε (και τα μεγάλα τα οποία ανέφερα αλλά και μικρότερα που κάναμε στο εξωτερικό ως contractors της IBM, με δικούς της πελάτες) βλέπαμε τα προβλήματα της τεχνολογίας, έτσι; Δηλαδή όταν υπόσχεται μια μεγάλη αμερικάνικη εταιρεία ότι δουλεύει το natural language understanding, εμείς το πιστέψαμε και πήγαμε και το πουλήσαμε και προσπαθήσαμε να το εφαρμόσουμε στην αγορά και βέβαια διαπιστώσαμε ότι τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα – όπως τα παρουσιάζει το marketing των αμερικάνικων εταιρειών. Η τεχνολογία ήταν ακόμα πολύ πιο πίσω από την υπόσχεση που είχαν και μπλέξαμε με αυτή την υπόθεση λιγάκι γιατί πουλήσαμε κι εμείς το όνειρο σαν upgrade στην Blue Star Ferries για το natural language understanding – πλέον να γίνει πολύ πιο φυσική η αλληλεπίδραση με τον χρήστη κ.λπ. - το αγόρασαν, μας δώσαν και προκαταβολή και στη συνέχεια δυσκολευτήκαμε εξαιρετικά πολύ να παραδώσουμε κάτι που να παίζει σωστά. Κι εκεί ήταν μια καθοριστική στιγμή γιατί θα μπορούσαμε να πούμε «ε, καλά.. η τεχνολογία αυτό κάνει…»
Δημήτρης
Take it or leave it.
Παναγιώτης
It is what it is.
Δημήτρης
It is what it is. Αλλά δεν το κάναμε αυτό, προσπαθήσαμε να βρούμε τα προβλήματα της τεχνολογίας και να τα διορθώσουμε. Κι αυτό ήταν το ξεκίνημα του να φτιάχνουμε δική μας τεχνολογία πλέον κι όχι να βασιζόμαστε μόνο σε τρίτους. Το 2010 περίπου είχαμε ήδη φτιάξει το dialogue manager που είναι ένα κομμάτι της λύσης που μας επιτρέπει να κάνουμε πολύ πιο ελεύθερο διάλογο με τον χρήστη και όχι αυτό που έχουμε συνηθίσει από το τηλέφωνο που πας μενού, υπομενού και μπαίνεις σε μια διαδρομή από την οποία δεν μπορείς να ξεφύγεις με τίποτα. Και το δεύτερο κομμάτι που υλοποιήσαμε είναι δική μας τεχνολογία κατανόησης φυσικής γλώσσας γιατί αυτό που παίρναμε από τον προμηθευτή μας, τον Αμερικάνο, ήταν κι αυτό πάρα πολύ περιοριστικό.
Δημήτρης
Κι έτσι αρχίσαμε και βγάζαμε components της λύσης από τρίτους και τα…
Παναγιώτης
Κάνατε in house.
Δημήτρης
… συμπληρώναμε με in house development.
Παναγιώτης
Οι ομάδες που αρχίσατε να αναπτύσσετε ήταν στην Ελλάδα;
Δημήτρης
Ναι, ναι βέβαια. Μη φανταστείς, ήμασταν 4 – 5 άτομα τότε.
Δημήτρης
Δεν μιλάω για τίποτα μεγαλύτερο.
Παναγιώτης
Πότε ξεκινάει και αρχίζει η δική σας η τεχνολογία, το commercial growth αρχίζει κι έχει μια αύξηση γεωμετρική; Πότε είναι το pivotal moment;
Δημήτρης
Το 2010 που κάναμε μια υλοποίηση για τη Vodafone Ελλάδος, εκεί καταλάβαμε, επειδή η Vodafone μας συνέκρινε με όλες τις άλλες Vodafone ανά τον κόσμο, μας είπε ότι «αυτό που έχετε υλοποιήσει στην Ελλάδα δεν υπάρχει πουθενά αλλού». Εκεί καταλάβαμε ότι «Ωπ! Κάτι γίνεται εδώ, κάτι καλό κάναμε». Στη συνέχεια, η αμερικάνικη εταιρεία με την οποία είχαμε τη συνεργασία και χρησιμοποιούσαμε την core τεχνολογία της, άρχισε να μας βλέπει λίγο ανταγωνιστικά. Εκεί καταλάβαμε πλέον ότι αρχίζουμε να πατάμε στα δάχτυλα των μεγάλων ανταγωνιστών, μεγάλων παικτών αν θες, στην παγκόσμια αγορά και το 2013 μας κάνει μια περίεργη κίνηση, λίγο επιθετική, η Nuance, ο partner μας, και μας ζητά να κάνουμε ένα review όλους τους πελάτες που της φέρνουμε στο sales pipeline που έχουμε. Εμείς πάμε και τ’ ανοίγουμε τα χαρτιά μας όλα, γιατί ήμασταν πάρα πολύ χαρούμενοι που θα φέρναμε τόση πολλή δουλειά στη Nuance, και αυτό που τελικά γίνεται είναι ότι με το που παίρνει όλα τα ονόματα των πελατών μας, την επόμενη μέρα κυριολεκτικά, πηγαίνει σε όλους τους πελάτες μας και προσπαθεί να μας τους πάρει απευθείας.
Δημήτρης
Βέβαια, το καταπληκτικό ήταν ότι δεν κατάφερε να μας πάρει ούτε έναν. Όλοι οι πελάτες είχαν πολύ μεγάλο loyalty σε εμάς και μας ειδοποίησαν αμέσως. Στη συνέχεια, αφού το συνειδητοποιεί αυτό η Nuance μας κάνει terminate και το συμβόλαιο μεταπώλησης που είχαμε οπότε μένουμε χωρίς τεχνολογία, κάποια κομμάτια της τεχνολογίας…
Δημήτρης
Και το λέω αυτό γιατί… είναι σημαντικό αυτό. Ήταν ίσως το μεγαλύτερο milestone στην ιστορία μας γιατί μέχρι εκείνη τη στιγμή η Omilia ήταν ουσιαστικά μια εταιρεία που μεταπουλούσε μία τεχνολογία τρίτου κι έκανε κάποιες υπηρεσίες πάνω από αυτό. Αυτού του είδους η εταιρεία έχει πολύ διαφορετική δυναμική, τελείως διαφορετική δυναμική από μία εταιρεία η οποία έχει το δικό της software και πάει στην αγορά με τη δική της, 100%, λύση. Όταν συνέβη αυτό, λοιπόν, και χάσαμε την τεχνολογία κάτω από τα πόδια μας, που λένε, ήταν μια – δύο βδομάδες θυμάμαι εκεί με τους partner (τότε είχε ήδη μπει και ο τρίτος partner, ο Γιάννης ο Νικολαΐδης, μέσα στην εταιρεία που είχε πολύ μεγάλη εμπειρία από business development στο εξωτερικό)...
Δημήτρης
Αυτό ήταν το ’12, που ήρθε ο Γιάννης και στο τέλος του ’13 ήταν που μας έκοψε η Nuance. Εκεί λοιπόν περάσαμε δύο εβδομάδες δύσκολες, μου έλεγε ο Γιάννης «πάμε να βρούμε μια άλλη τεχνολογία, να τη φτιάξουμε μόνοι μας». Μιλάω για την τεχνολογία του speech recognition, αυτή καθαυτή, δηλαδή το speech to text, το οποίο μέχρι εκείνη την εποχή υπήρχε μόνο η Nuance, ήταν μονοπώλιο. Πολύ δύσκολη τεχνολογία ν’ αναπτύξεις. Ψάξαμε γύρω γύρω στην αγορά, δεν βρήκαμε κάποιον συνεργάτη που να είχε και την ποιότητα που θέλαμε, αλλά και την αξιοπιστία και τις τιμές. Οπότε πήραμε την απόφαση να το φτιάξουμε μόνοι μας.
Παναγιώτης
Δύσκολη απόφαση.
Δημήτρης
Δύσκολη απόφαση. Η καλύτερη απόφαση που έχω πάρει ποτέ. Μ’ έσπρωξε κι ο Γιάννης, πολύ, γιατί τελικά από εκεί που πιστεύαμε ότι θα χρειαστούμε κάποια εκατομμύρια ευρώ…
Παναγιώτης
Έτσι ακούγεται πάντως.
Δημήτρης
… κάποια ομάδα από PHD scientists, δεν ξέρω ’γω για πόσο χρόνο, τελικά βρήκα έναν φοιτητή στην Τσεχία, ο οποίος μόλις είχε κάνει την πτυχιακή του εργασία σε ένα αντικείμενο ακριβώς αυτό που θέλαμε να κάνουμε.
Παναγιώτης
Speech recognition.
Δημήτρης
Speech recognition integration me dialogue manager για τις εφαρμογές τηλεφωνίας αυτές που κάνουμε εμείς και είχε βγει συμπτωματικά τότε κι ένα πολύ καλό open source framework. Το αποτέλεσμα λοιπόν ήταν ότι με έναν άνθρωπο part time, με το blueprint να υπάρχει ήδη και την ανάγκη να υπάρχει – βέβαια το υπαρξιακό πρόβλημα που είχαμε ήταν make or break αυτή η κατάσταση για μας…
Δημήτρης
...καταφέραμε μέσα σε 3,5 – 4 μήνες, το πολύ, να φτιάξουμε μία πρώτη μηχανή αναγνώρισης φωνής (speech recognition) η οποία όταν τη συγκρίναμε, το πρώτο version, θυμάμαι χαρακτηριστικά μπήκαν τα παιδιά (ο Δημήτρης ο Ζαμπακόλας, τότε) μέσα στο γραφείο μου και λέει «έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα, το συγκρίναμε και είναι στα ίδια επίπεδα με τη μηχανή της Nuance».
Δημήτρης
Οπότε αυτό ήρθε ως λυτρωτικό ότι «α, ωραία, έχουμε μια λύση, δεν θα πεθάνουμε».
Παναγιώτης
Έχουμε πρόταση.
Δημήτρης
Ναι. Για μία εβδομάδα άρχισα και κοιμόμουν πάλι, αλλά μετά συνειδητοποίησα ότι αν βγούμε με αυτό το version στην αγορά, ναι μεν έχουμε κάτι το οποίο δουλεύει, δεν έχουμε όμως κάτι το οποίο είναι καλύτερο από τον ανταγωνισμό. Και ο ανταγωνισμός ήταν μια εταιρεία τους ενός δισεκατομμυρίου – εμείς ήμασταν μια εταιρεία, ούτε θυμάμαι, με πολύ λίγα μηδενικά το revenue μας τότε..
Παναγιώτης
Η Nuance, σωστά; Ο πρώην partner σας.
Δημήτρης
Ναι, ναι, ναι. Με αυτό θα έπρεπε ν’ ανταγωνιστούμε.
Παναγιώτης
Ακριβώς, ακριβώς.
Δημήτρης
Οπότε τους είπα «παιδιά, πρέπει να φτιάξουμε κάτι καλύτερο. Ωραίο είναι αυτό που φτιάξαμε, έχουμε μια λύση, αλλά ας προσπαθήσουμε να το πετάξουμε στα σκουπίδια, κυριολεκτικά, και να φτιάξουμε κάτι το οποίο δεν θα το έχει κανείς άλλος». Κι εκείνη ήταν και η εποχή ακριβώς που είχε αρχίσει το team learning να παίρνει τα πάνω του ως τεχνολογία κι είχαν αρχίσει ήδη να βγαίνουν κάποια open source που χρησιμοποιούσαν deep learning. Βoηθηθήκαμε πάρα πολύ από open source τεχνολογίες. Βέβαια δεν ήταν ώριμες τότε, αλλά εμάς μας κάνανε τη δουλειά μας και φτιάξαμε μια δεύτερη version, πάρα πολύ γρήγορα πλέον, δεν το πετάξαμε στην πραγματικότητα στα σκουπίδια ολόκληρο, απλά αλλάξαμε κάποια βασικά σημεία του αλγορίθμου και φτιάξαμε κάτι που πραγματικά ήταν πολύ καλύτερο από οτιδήποτε υπήρχε στην αγορά. Και κάποια στιγμή το 2015, ακόμα δεν τολμούσαμε να σκεφτούμε Αμερική…
Δημήτρης
Κυριολεκτικά, δηλαδή σκεφτόμασταν Αμερική και είχαμε στο μυαλό μας ότι είναι μια ουτοπική αγορά όπου, σίγουρα, βρίθει ανταγωνισμού και σίγουρα ο ανταγωνισμός είναι και 10 χρόνια μπροστά από εμάς. «Ποιοι είμαστε εμείς τώρα από την Ελλαδίτσα και σιγά την τεχνολογία που έχουμε». Αυτό ήταν λίγο το mentality που είχαμε. Να ’ναι καλά όμως μία τράπεζα ουκρανική, στην οποία είχαμε υλοποιήσει το σύστημα, που πήγε να το παρουσιάσει ως case study σε ένα πολύ μεγάλο συνέδριο στην Αμερική, στη Νέα Υόρκη. Το οποίο συνέδριο αυτό ήταν και 15Αύγουστο. Εγώ, όπως καταλαβαίνεις, λέω «τώρα αυτό… Τι να κάνουμε εμείς τώρα εκεί πέρα… Ας πάει να παρουσιάσει, εγώ τις διακοπές μου δεν τις χαλάω». Ήμουν στα Κύθηρα Δεκαπενταύγουστο. Πήγε λοιπόν ο πελάτης μας, παρουσίασε μόνος του μαζί με έναν πωλητή που είχαμε Αμερικάνο, έναν πιτσιρικά, και χτυπάει το τηλέφωνό μου. Και είναι ο Queen, ο πωλητής από την Αμερική. Μου λέει «αυτό που συμβαίνει δεν μπορείς να το φανταστείς. Κι εγώ είμαι πάρα πολύ junior για να το χειριστώ αυτό. Κάνει την παρουσίαση η Valentina κι έχουμε εδώ πέρα γύρω στους 15 vice presidents από μεγάλες εταιρείες, οι οποίοι είναι στην ουρά να μιλήσουν σε μένα!». Ένιωθε πολύ λίγος για κάτι τέτοιο.
Δημήτρης
Πολύ junior. Λέω «καλά, πάρε business cards απ’ όλους κι έρχομαι». Έτσι μπήκαμε στην αμερικάνικη αγορά. Μας ρούφηξε δηλαδή η αμερικάνικη αγορά από μόνη της μέσα και συνειδητοποίησα, όταν έφτασα κι άρχισα να μιλάω με όλους αυτούς τους πελάτες, ότι όχι μόνο δεν ήταν δέκα χρόνια μπροστά, ήταν δέκα χρόνια πίσω. Εμείς δηλαδή στην Ελλάδα – και σε όλες αυτές τις χώρες που είπα πριν – τελικά το τεράστιο καλό που μας έκαναν είναι ότι μας έδωσαν την ευκαιρία να προχωρήσουμε πάρα πολύ γρήγορα, πάρα πολύ μπροστά. Η πρώτη που μας έδωσε την ευκαιρία ήταν η Royal Bank of Canada στο Τορόντο, στον Καναδά. Μου κάνει ακόμα εντύπωση πώς δεν μας έδιωξαν κλοτσηδόν γιατί πήγαμε και τους κάναμε demo σε ρώσικα, σε ρώσικη γλώσσα γιατί δεν είχαμε αγγλικό demo τότε. Είχαμε ρώσικο. Και πήγαμε στον Καναδά, σε καναδική τράπεζα και τους κάναμε demo στα ρώσικα. Είχαν βέβαια οι άνθρωποι -τους σέβομαι πάρα πολύ για αυτό και τους εκτιμώ – είχαν τη διορατικότητα να καταλάβουν ότι «ΟΚ, μπορεί να είναι μικρή εταιρεία ελληνική, να μην την ξέρει κανείς, να μας δείχνουν κάτι περίεργο, ρώσικο» αλλά είδαν ότι είχαμε προϊόν. Καταλάβανε, κρίνανε, ότι εδώ τους δείχναμε κάτι που δεν είχαν ξαναδεί. Οπότε αυτό μας έδωσε μια νέα ώθηση, ήταν σαν να κάναμε ουσιαστικά, να σηκώναμε χρήματα από v.c...
Δημήτρης
...και μπορέσαμε και χτίσαμε την Omilia την παγκόσμια πάνω σε αυτό το revenue stream.
Παναγιώτης
Ποιος είναι ο typical πελάτης σας; Είναι φαντάζομαι εταιρείες που έχουν πολύ μεγάλο customer care. Είναι τράπεζες…
Παναγιώτης
Ποιοι είναι οι τυπικοί πελάτες σας;
Δημήτρης
Αν θες, το switch spot είναι οι μεγάλες τράπεζες…
Δημήτρης
...γιατί έχουν και μεγάλο πρόβλημα αλλά έχουν και τα χρήματα να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Αλλά μετά είναι και όλοι οι μεγάλοι οργανισμοί, εταιρείες ασφάλισης (insurance), telecoms, health care – στην Αμερική είναι πάρα πολύ μεγάλη αγορά το health care, ίσως η μεγαλύτερη, και μετά -πλέον στην Αμερική – πελάτες που δεν φαντάζεται ο νους σου. Ενώ στην Ευρώπη δεν το έχεις αυτό. Στην Ευρώπη για εμάς, που η λύση που δίνουμε είναι συνδεδεμένη με τη γλώσσα, στην Ευρώπη – για να πούμε ότι μπορούμε να πιάσουμε όλη την Ευρώπη – πρέπει να πιάσουμε 15 γλώσσες. Για μας αυτό είναι 15πλάσιος κόπος.
Παναγιώτης
Ναι, ναι, ναι.
Δημήτρης
Πρέπει να κάνεις sales & marketing ξεχωριστό σε κάθε χώρα. Αυτός ο κατακερματισμός της Ευρώπης την κάνει να είναι πολύ δύσκολη αγορά για να μπει μια εταιρεία. Όχι ότι η Αμερική είναι εύκολη, είναι κι αυτή δύσκολη, αλλά για άλλους λόγους. Είναι δύσκολη στην αρχή, να σε δεχτούν και να μπορέσεις να σταθείς. Άπαξ όμως και καταφέρεις και βγεις και φτάσεις μέχρι εκεί –κάνεις δηλαδή το υπερατλαντικό ταξίδι– αν έχεις προϊόν δεν υπάρχει περίπτωση να μην…
Παναγιώτης
Το κάνεις scale.
Δημήτρης
… το κάνεις scale και δεν υπάρχει περίπτωση να μην σε δεχτεί η αγορά. Και πλέον, μία φορά αν κάνεις ένα έργο, αυτό πάει μετά σε όλη την Αμερική. Δηλαδή έχεις μια τεράστια αγορά μπροστά σου. Και όταν το καταλάβαμε αυτό καταλάβαμε ότι δεν χρειαζόταν και ν’ ασχοληθούμε με άλλες χώρες. Γιατί το 70% της παγκόσμιας αγοράς software είναι στην Αμερική.
Παναγιώτης
Θες να μας μιλήσεις λίγο για το solution; Ποια είναι τα προϊόντα σας αυτή τη στιγμή και τι προσφέρετε στους πελάτες σας;
Δημήτρης
Μέχρι πριν από δύο-τρία χρόνια η λύση ήταν ουσιαστικά μια λύση on premise που λέμε, δηλαδή πάμε κι εγκαθιστούμε στις εγκαταστάσεις της εταιρείας ένα σύστημα το οποίο το συνδέουμε με το τηλεφωνικό τους κέντρο και με τα συστήματα – τα back ends, CRM κ.λπ.- ούτως ώστε να μπορεί να κάνει τη δουλειά που κάνει ένας agent στο call center. Τα τελευταία δύο χρόνια συνειδητοποιήσαμε ότι πρέπει να πάμε στο cloud. To cloud είχε αρχίσει και γινόταν στην Αμερική πολύ της μόδας και αρχίσαμε να χτίζουμε τη δική μας πλατφόρμα στο cloud, βασιζόμενοι στις cloud υπηρεσίες της Amazon, της Microsoft κ.λπ. Νομίζω ότι αυτό μας βοήθησε εξαιρετικά πολύ, γιατί ακόμα και στο κομμάτι του να χρησιμοποιούμε υποδομή εσωτερικά για την εταιρεία, παίρνοντας την απόφαση να πάμε στο cloud και να μην έχουμε δικούς μας servers, να μην επενδύσουμε σε δικό μας hardware, μας έδωσε τη δυνατότητα να είμαστε πολύ πιο γρήγοροι, να μη χρειαζόμαστε κεφάλαιο –γιατί πού να βρούμε το κεφάλαιο να επενδύσουμε, να φτιάξουμε δικό μας data center;- και να έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε scale πατώντας ένα κουμπί σε υποδομές που μόνο τεράστιοι ανταγωνιστές μας είχαν τη δυνατότητα να έχουν.
Δημήτρης
Δηλαδή ακόμα και την τεχνολογία του speech recognition για να εκπαιδεύσουμε ένα μοντέλο που καταλαβαίνει, ας πούμε, την αγγλική γλώσσα χρειαζόμασταν ένα ολόκληρο δωμάτιο από servers για να το κάνουμε. Το οποίο βέβαια δεν το είχαμε κι ούτε τα χρήματα ν’ αγοράσουμε τους servers είχαμε. Ο τρόπος που το λύσαμε ήταν το cloud. Δηλαδή νοικιάσαμε τα μηχανήματα για κάποιες ώρες από την Amazon και με ελάχιστο κόστος καταφέραμε να εκπαιδεύσουμε μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που μόνο η Google, η Amazon και οι μεγάλοι παίχτες τότε μπορούσαν να κάνουν. Άρα για μένα ήταν ξεκάθαρο νωρίς ότι το cloud είναι ένα τεράστιο εργαλείο και γι’ αυτό πήραμε και την απόφαση να μεταφέρουμε και το offering το δικό μας στο cloud, να φτιάξουμε το Omilia cloud platform. Και το κάναμε πιστεύω πάνω στη σωστή στιγμή διότι με το που ήρθε και η πανδημία μεταφέρθηκε όχι μόνο το business μας αλλά και η ζωή μας ολόκληρη, η κοινωνική, πλέον, στο cloud με το zoom, το teams και όλα αυτά. Και όλες οι εταιρείες πλέον, κι αυτές που δεν σκεφτόντουσαν να πάνε στο cloud, να μετακομίσουν στο cloud, δεν υπάρχει πλέον ούτε μία που να μην το σκέφτεται ή να μην το κάνει ήδη.
Παναγιώτης
Υπάρχουν κι άλλα πράγματα που κάνετε πλέον με όλη αυτή την τεχνολογία του speech recognition;
Δημήτρης
Ήταν πάρα πολύ δελεαστικό να κάνουμε πάρα πολλά διαφορετικά πράγματα και μέχρι πριν από κανέναν χρόνο κάναμε αριστερά – δεξιά διάφορα. Δηλαδή κάποια στιγμή μας ζήτησε η McDonald’s να φτιάξουμε ένα σύστημα για τα drive through.
Δημήτρης
Αυτόματης παραγγελιοληψίας δηλαδή στα drive through. Ήταν ένα έργο μοναδικό, γιατί δεν είχε ξαναλυθεί αυτό το πρόβλημα το τεχνολογικό. Μας έδωσε και πάρα πολύ καλό revenue, όσο διαρκούσε. Από την άλλη όμως νιώθω ότι μας εκτροχίασε, πάρα πολύ, γιατί δούλεψε όλο το Α team της Omilia σε αυτό το πρόβλημα για έναν χρόνο. Άρα δεν δουλεύαμε στα υπόλοιπα, στο όραμά μας. Και μας δημιούργησε πολύ μεγάλο πρόβλημα τον επόμενο χρόνο γιατί φάνηκε και το gap το τεχνολογικό που είχαμε αφήσει, αλλά και το εμπορικό. Γιατί σταματήσαμε κι εμπορικά να κάνουμε focus εκεί που ήμασταν πριν (στα call center) κι αρχίσαμε να κοιτάμε το food ordering περισσότερο σαν business. Nομίζω μας δημιούργησε μεγάλο πρόβλημα αυτό και όταν το καταλάβαμε είπαμε “no more distractions, θα κάνουμε laser focus” σε ένα business, σε αυτό που ξέρουμε, σε αυτό που κάνουμε τόσα χρόνια, που είμαστε εξαιρετικά καλοί”.
Παναγιώτης
Customer service.
Δημήτρης
Customer service. Και μάλιστα μέσα στο Customer service μόνο τη συγκεκριμένη λύση του voice bot, την αυτόματη εξυπηρέτηση. Γιατί οι ίδιες τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε στο voice bot μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλα πράγματα στο call center, π.χ. να βοηθάς τους agent από πίσω, να τους κάνεις pop up διάφορα links που τους βοηθάνε να εξυπηρετήσουν αυτό που ζητάει εκείνη τη στιγμή ο πελάτης στο τηλέφωνο. Υπάρχουν λύσεις για να κάνεις analytics και να δεις ξέρω ’γω αν ο πελάτης ήταν ικανοποιημένος, δεν ήταν ικανοποιημένος. Πάρα πολλές διαφορετικές λύσεις και για μας ήταν πολύ σημαντικό να κάνουμε focus σε πολύ συγκεκριμένη λύση και να μην προσπαθήσουμε να κάνουμε όλα αυτά που μπορούσαμε για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε μπροστά με ένα σχήμα εταιρείας που έπρεπε να έχει ένα συγκεκριμένο μέγεθος. Δεν μπορούσαμε ν’ αναπτυχθούμε απεριόριστα.
Δημήτρης
Και αυτό που κάνουμε είναι το voice bot. Δηλαδή είναι ένα ρομπότ που είτε με φωνή, είτε με text input, δηλαδή μέσα από κανάλια ψηφιακά όπως είναι το WebChat, ο messenger, WhatsApp, να μπορεί να εξυπηρετεί έναν πελάτη με φυσική γλώσσα και αυθόρμητο διάλογο, όπως θα έκανες δηλαδή με έναν άνθρωπο. Αυτή είναι η λύση μας, τη δίνουμε πλέον cloudικά μέσω του OCP. Έχουμε πολύ σημαντικές συνεργασίες με στρατηγικούς partners στην Αμερική, με partners που κι αυτοί δίνουν cloud service για το call center (contact center as a service providers) και μέσα από αυτή τη συνεργασία αυτή τη στιγμή είμαστε το νούμερο ένα εταιρεία στην Αμερική με τα περισσότερα case studies.
Παναγιώτης
OK, εντυπωσιακό.
Δημήτρης
Είναι εντυπωσιακό…
Παναγιώτης
Είναι Αμερική να θυμίσω, δεν είναι…
Παναγιώτης
...ό,τι κι ό,τι. Είναι η μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο.
Δημήτρης
Σωστά. Ανταγωνιζόμαστε την Google πλέον, η Nuance έχει υποχωρήσει, έμεινε λίγο πίσω τεχνολογικά λόγω του μονοπωλίου που είχε. Νομίζω άλλη μία περίπτωση KODAK και βέβαια με την Google, αν και δεν έχει τόσο καλή τεχνολογία όσο εμάς, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πείσουμε τους πελάτες ότι είμαστε καλύτεροι από τη Google. Γιατί ο άλλος σου λέει «μα, η Google έχει απεριόριστα resources». Οπότε κάπου εκεί βρισκόμαστε σήμερα και περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί γενικά το επόμενο διάστημα. Πιστεύουμε ότι σίγουρα δεν μπορούμε ν’ αντέξουμε μόνοι μας στην αμερικάνικη αγορά για πολύ ακόμα. Ήδη έχει αρχίσει η αγορά η δικιά μας και κάνει consolidate με πάρα πολλά acquisitions και mergers που συμβαίνουν στην αγορά. Η Nuance εξαγοράστηκε από τη Microsoft…
Δημήτρης
...πρόσφατα, το οποίο μας βοήθησε εξαιρετικά πολύ γιατί ουσιαστικά φεύγει πλέον ο κύριος ανταγωνιστής μας από το παρελθόν, φεύγει από τη μέση. Αλλά πιστεύω ότι κι εμείς κάποια στιγμή πρέπει να βρούμε έναν στρατηγικό συνεργάτη και να καθίσουμε παρέα μαζί τους για να πάμε στο επόμενο στάδιο ανάπτυξης.
Παναγιώτης
Κάπου στο ενδιάμεσο σηκώνετε κι ένα round, το πρώτο σας round από επενδυτές, την Grafton Capital στο Λονδίνο, οι οποίοι –εδώ ένα ωραίο back story για τους ακροατές μας– είναι οι επενδυτές που μπήκαν στη Softomotive που πουλήθηκε πέρυσι στη Microsoft.
Παναγιώτης
Έχουμε λοιπόν δυο εταιρείες high impact scale ups στην Ελλάδα που έχει μπει η Grafton σαν επενδυτής και μάλιστα και τα δύο stories kind of boot straps μέχρι τότε.
Παναγιώτης
Ωραία. Ιδιαίτερο story και τα δύο. Ποια ήταν η διαδικασία, πώς συνεργάστηκε, ποιο ήταν το opportunity που είδε; Μίλα μας λίγο γι’ αυτό.
Δημήτρης
Κοίταξε, στην Omilia, πάντα από το ‘11 κοιτούσα τι γίνεται γενικά με vc, με financing κ.λπ. Ποτέ δεν είχα καταφέρει να βρω κάτι που να ταιριάζει σε εμάς ή κάποιον στον οποίο να ταιριάζουμε εμείς, να το πω καλύτερα. Κι ακόμα και σήμερα είμαστε μια εταιρεία που πολύ δύσκολα μπορεί να συνδυαστεί με vc. Ο Grafton ήρθε σε μια περίοδο, αφού είχε μπει στη Softomotive και προφανώς είχε αρχίσει να καταλαβαίνει ότι στην Ελλάδα πάντα υπάρχει κάτι ιδιαίτερο. Το switch spot της Grafton είναι founder led εταιρείες που τις τρέχουν δηλαδή οι ίδιοι οι founders που είναι profitable και που είναι το στάδιο να κάνουν το μεγάλο growth στο εξωτερικό. Και μας βρήκε ο Oliver από τη Grafton και μας κυνήγησε για πάρα πολύ καιρό. Εμείς δεν του καθόμασταν, ήμασταν λίγο δύσκολοι. Δεν θέλαμε να σηκώσουμε χρήματα αλλά κάποια στιγμή είδαμε ότι το growth μας είχε εκτροχιαστεί. Δηλαδή μεγαλώναμε πλέον με ρυθμό 120%.
Δημήτρης
Ήταν πάρα πολύ δύσκολο να συνεχίσουμε να χρηματοδοτούμε αυτή την ανάπτυξη απ’ το cash flow μας. Άρα είπαμε «ΟΚ, ας πάρουμε κάποια χρήματα για να μπορέσουμε ν’ αναπτυχθούμε με μεγαλύτερη άνεση». Το καλοκαίρι του ’19 μας είχε κάνει και μια αγωγή η Nuance, ο καλός μας partner από το παρελθόν, για patent infringement στην Αμερική – το οποίο βέβαια δεν είχε καμία βάση αλλά ήταν ο τρόπος να μας εξουθενώσει γιατί είχαμε αρχίσει και τους παίρναμε πλέον όλους τους πελάτες στον Καναδά και την Αμερική. Και πραγματικά είχε αρχίσει να μας εξουθενώνει γιατί τα κόστη των Αμερικανών δικηγόρων είναι δυσθεώρητα για οποιαδήποτε εταιρεία, πόσο μάλιστα για μια μικρή εταιρεία ελληνική. Οπότε τα χρήματα αυτά μας βοήθησαν κι εκεί, μας βοήθησαν να δώσουμε τον αγώνα μας –έναν αγώνα επιβίωσης κατά του αθέμιτου ανταγωνισμού της Nuance– και μας δώσαν τη δυνατότητα να μεγαλώσουμε κι άλλο και να μπορέσουμε να στήσουμε την εταιρεία πιο σωστά για τα επόμενα χρόνια. Σηκώνουμε κάποια extra χρήματα τώρα, λίγα, ένα top-up financing, πάλι με τον Oliver, και προχωράμε για το 2022 με πολύ μεγάλα πλάνα για growth.
Παναγιώτης
Ποια είναι τα επόμενα βήματα; Ποια είναι αυτά που σε κάνουν excite για το μέλλον; Και για την Omilia και για το industry.
Δημήτρης
Το καταπληκτικό είναι ότι κάθε έξι με 12 μήνες κάνουμε reinvent τους εαυτούς μας. Είναι και κουραστικό αλλά δεν βαριέσαι ποτέ. Κάθε περίπου έναν χρόνο θα με βρεις να κάνω μια εσωτερική καμπάνια για να πείσω όλο τον κόσμο ότι πλέον δεν είμαστε αυτοί που νομίζαμε ότι είμαστε. Είμαστε κάτι άλλο και συνήθως μας προλαβαίνουν τα γεγονότα. Δηλαδή το συνειδητοποιώ αφού αρχίσω και βλέπω κάποια προβλήματα στην οργάνωση της εταιρείας και λέω «κάτσε, ρε φίλε, γιατί το έχουμε αυτό το πρόβλημα; Α, ναι, δεν είμαστε πλέον μια software εταιρεία (που νομίζαμε ότι ήμασταν) είμαστε πλέον ένας service provider γιατί πλέον το software που παράγουμε δεν το δίνουμε απλώς σε έναν πελάτη να το τρέξει. Το τρέχουμε στο δικό μας cloud και πρέπει και την υποδομή να φροντίσουμε ότι τρέχει, να έχουμε support 24/7, πρέπει να έχουμε πλέον άλλες δομές και διαδικασίες που δεν είχαμε πριν».
Παναγιώτης
Κάθε συζήτηση που κάνουμε την κλείνουμε με μια κοινή ερώτηση που κάνουμε προς όλους και παίρνουμε και πολύ ωραίες απαντήσεις. Τι είναι αυτό που κάνει έναν επιχειρηματία outlier, κατά την άποψή σου;
Δημήτρης
Καλή ερώτηση. Πολλά πράγματα. Θεωρώ ότι οι επιχειρηματίες είναι περίεργα ζωάκια, κυρίως στην Ελλάδα, αλλά αν με ρωτάς εμένα ποιο είναι το ένα χαρακτηριστικό, νομίζω είναι η αντοχή και το focus στο όραμα. Δηλαδή να μην το βάζεις ποτέ κάτω. Κάποια στιγμή ο γιος μου, τώρα είναι 15 χρόνων, όταν ήταν πιο μικρός, του έλεγα κάθε βράδυ ένα παραμύθι. Δεν με άφηνε με τίποτα, να πάει για ύπνο, χωρίς παραμύθι. Κάποια στιγμή λοιπόν μου είχαν τελειώσει και τα παραμύθια οπότε άρχισα να του λέω ιστορίες από τη ζωή μου. Αναγκαστικά, έπρεπε να βρω υλικό. Μέσα από κάποιες ιστορίες, που του έλεγα για όταν ήμουν εγώ νέος, κάποια στιγμή τον ρώτησα «Κι εσύ, ρε Στέφανε, τι θέλεις να κάνεις όταν μεγαλώσεις;». Και μου απαντάει, κατευθείαν, χωρίς να το σκεφτεί «Θα πάρω τη δουλειά σου».
Δημήτρης
Του απαντάω κι εγώ χωρίς να το σκεφτώ «αυτό ξέχνα το». Λέω «τη δουλειά μου την έφτιαξα εγώ, εσύ πρέπει να φτιάξεις τη δικιά σου δουλειά, όχι να πάρεις η δική μου. Γιατί η όλη ευχαρίστηση είναι, όχι να την έχεις τη δουλειά, αλλά να τη φτιάχνεις». Αν ήταν ένα πράγμα να μεταφέρω στον γιο μου είναι αυτό. Είναι το ταξίδι του να φτιάξεις κάτι –είναι το πιο σημαντικό για μένα– και ο τρόπος να το πετύχεις είναι πολύ απλός. Δεν χρειάζεται να ξέρεις τίποτα, δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι ιδιαίτερο. Το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι ν’ αντέξεις περισσότερο από τους άλλους. Να αντέξεις, εννοώ να παραμείνεις πιστός στο όραμά σου και να μην τα παρατήσεις. Αν το κάνεις αυτό, κάποια στιγμή θα κοιτάξεις γύρω σου και θα είσαι μόνος σου στην κορυφή.
Παναγιώτης
Πολύ ωραία απάντηση. Δημήτρη, σ’ ευχαριστούμε πάρα πολύ.
Δημήτρης
Εγώ σας ευχαριστώ πολύ, παιδιά.
Επίλογος-Παναγιώτης Καραμπίνης
Ακούσατε τον Δημήτρη Βάσσο, συνιδρυτή και CEO της Omilia. Ευχαριστούμε που ήσασταν μαζί μας σε αυτό το επεισόδιο του Outliers. H παραγωγή έγινε από το The Greek Podcast Project. Για να μη χάσετε κανένα επεισόδιο κάντε εγγραφή μέσα από το site μας, στο outliers.gr, ή σε όποια άλλη πλατφόρμα ακούτε τα podcast σας. Είμαι ο Παναγιώτης Καραμπίνης. Τα λέμε στο επόμενο επεισόδιο.