Ευάγγελος Ελευθερίου, Axelera AI: Από την IBM στη startup που αναδιαμορφώνει το τοπίο των AI chips

Παναγιώτης: Γεια σου Βαγγέλη.

Βαγγέλης:  Γεια σου Παναγιώτη.

Παναγιώτης: Ευχαριστούμε πολύ που είσαι μαζί μας σήμερα. Μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Η Axelera AI την έχεις ιδρύσει πριν από λίγα χρόνια στην Ολλανδία. Εσύ είσαι based στην Ελβετία. Δεν ξέρει πολύς κόσμος το story αυτό στην Ελλάδα. Και είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο, πάρα πολύ πετυχημένο και πολύ ενδιαφέρον story.

Βαγγέλης:  Χαίρομαι κι εγώ για την πρόσκληση και χαίρομαι που είμαι μαζί σας με το Endeavor, που έχει κάνει καταπληκτική δουλειά. Και χαίρομαι που θα μπορέσω τουλάχιστον να δώσω την ιστορία πώς ξεκίνησε και πού έχουμε φτάσει στο ακροατήριό σας.

Παναγιώτης: Και πού πάμε; Γιατί είναι και η τεχνητή νοημοσύνη που πλέον μας απασχολεί όλους πάρα πολύ το πού πάει. Πριν ξεκινήσουμε να μπούμε μέσα στα βαθιά της της εταιρείας σου και της ιστορίας σου, δώσε μας λίγο ένα γενικό ορισμό του τι είναι η Axelera AI.

Βαγγέλης:  Η Axelera AI είναι μια νεοφυής εταιρεία, η οποία επικεντρώνεται στην κατασκευή αυτό που λέμε acceleration, accelerator, σε computer vision, αλλά επίσης και σε generative AI. Με άλλα λόγια, κατασκευάζουμε το σύστημα πάνω στο οποίο τρέχουν όλα τα νευρωνικά δίκτυα σε σχέση με computer vision ή με language models. Ξεκινήσαμε με computer vision και προχωράμε προς generative AI. Η εταιρεία και η επικέντρωσή της ήταν από την αρχή στο computer vision. Θέλαμε δηλαδή να δώσουμε μια λύση σε αυτό το πρόβλημα που το ονομάζουμε edge. Edge περιλαμβάνει πολλά πράγματα. Το edge είναι autonomous driving, το edge είναι medical diagnostics, το edge είναι industrial automation, το edge είναι drones, το edge είναι robotics.

Παναγιώτης: Ότι παίρνει πάρα πολλές αποφάσεις γρήγορα, με τεράστιο όγκο δεδομένων, αλλά πρέπει να είναι στο μιλισεκόντ.

Βαγγέλης:  Ακριβώς. Ναι. Και επεξεργάζεται εικόνα. Επεξεργάζεται και εικόνα.

Παναγιώτης: Ναι.  Computer vision.

Βαγγέλης:  Computer vision.

Παναγιώτης: Κατασκευάζεται actual hardware. Δηλαδή υλικό, τσιπάκια.

Βαγγέλης:  Κατασκευάζουμε το hardware, το τσιπάκι, κατασκευάζουμε το software, όλη την εφαρμογή, δηλαδή παρέχουμε την όλη πλατφόρμα. Δίνουμε την όλη συνολική λύση από το hardware, στο software το οποίο ελέγχει το hardware, μέχρι την εφαρμογή που θα τρέξει πάνω στο hardware μέσω του software.

Παναγιώτης: Θέλω να πάμε ένα βήμα πίσω και να μάθουμε λίγο περισσότερα για πράγματα για σένα. Να το πάμε λίγο από την αρχή.

Βαγγέλης:  Ωραία.

Παναγιώτης: Πού γεννήθηκες;

Βαγγέλης:  Μεγάλωσα στην Εύβοια, σε ένα μικρό μέρος που λέγεται Αλιβέρι. Τα παιδικά μου χρόνια τα πέρασα εκεί. Η οικογένειά μου μετακόμισε στην Αθήνα. Τελείωσα το δημοτικό στην Αθήνα, τελείωσα και το εξατάξιο γυμνάσιο, γιατί όταν πήγαινα γυμνάσιο ήταν εξατάξιο. Η οικογένειά μου είναι μια απλή, μεσοαστική οικογένεια. Η μητέρα μου είχε ένα δικό της κατάστημα. Και ο πατέρας μου ήταν εργοδηγός σε ένα τεχνικό γραφείο.

Παναγιώτης: Οκ. Λίγη επιχειρηματικότητα υπάρχει μέσα στην οικογένεια.

Βαγγέλης:  Από της μητέρας μου τη μεριά.

Παναγιώτης: Ακριβώς. 

Βαγγέλης:  Ναι, ήταν επιχειρηματίας η μητέρα μου. Υπήρχε αγάπη στην οικογένεια, είχα μεγάλη υποστήριξη στα παιδικά μου χρόνια. Βασικά, με βοήθησαν για να εκπληρώσω τα όνειρά μου, ξεκινώντας με το να περάσω στο πανεπιστήμιο. Στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών, το Τμήμα των Ηλεκτρολόγων.

Παναγιώτης: Και εκεί ξεκινάει η πορεία η οποία σε φέρνει μέχρι εδώ. Κατ' αρχάς, είσαι μοναχοπαίδι;

Βαγγέλης:  Όχι, είμαστε δύο. Έχω έναν αδελφό.

Παναγιώτης: Ένα αδελφό. Ο αδελφός σου;

Βαγγέλης:  Ο αδελφός μου είναι φαρμακοποιός. Εξακολουθεί να μένει στην Εύβοια, μένει στα Αλιβέρι. Έχει μείνει εκεί. Γύρισε στις Ρίζες. Παραμένει εκεί.

Παναγιώτης: Είναι κάτι που έχεις σκεφτεί και εσύ κάποια στιγμή στη στη ζωή σου; Είσαι συνδεδεμένος με αυτή την πόλη με έναν τρόπο που νιώθεις ότι είναι ένας προορισμός κάποια στιγμή;

Βαγγέλης:  Όταν έρχομαι στην Ελλάδα, πάντοτε επισκέπτομαι το Αλιβέρι. Έχω ένα σπίτι εκεί, έχω συγγενείς, πολλούς συγγενείς, θέλω να τους βλέπω, αλλά το σπίτι μου είναι στην Ελβετία. Έχω 35 χρόνια και που ζω στην Ελβετία. Πριν από την Ελβετία ήμουν στον Καναδά, γιατί σπούδαζα στον Καναδά. Τα παιδιά μου έχουν γεννηθεί το ένα στον Καναδά, το άλλο στην Ελβετία. Μιλάνε άπταιστα ελληνικά και οι δύο μου οι κόρες, δεν θα καταλάβεις, δεν έχουν ζήσει ποτέ στην Ελλάδα, μιλάνε τέλεια ελληνικά και είμαι περήφανος γι' αυτό.

Παναγιώτης: Σαν φοιτητής, πώς είσαι σε απόδοση; Γιατί για να περάσεις στην Πάτρα, κατ' αρχάς, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, είσαι καλός μαθητής.

Βαγγέλης: Ναι.

Παναγιώτης: Γράφεις πολύ καλά, από ό,τι καταλαβαίνω.

Βαγγέλης: Τα πρώτα χρόνια ήμουν, δεν είχα πρόβλημα να περνάω τα μαθήματα, αυτό που λέμε στη γλώσσα, τουλάχιστον δεν ξέρω σήμερα αν οι φοιτητές χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα, να περάσω τα μαθήματα.

Παναγιώτης: Βέβαια.

Βαγγέλης: Δεν είχα πρόβλημα, αλλά δεν ήμουν και ο top φοιτητής. Μέχρι το τρίτο έτος. Στο τρίτο έτος, όταν ξεκίνησαν πιο εξειδικευμένα μαθήματα, γιατί τα πρώτα δύο χρόνια είναι γενικού περιεχομένου, και επειδή πάντοτε με συγκινούσε ο ηλεκτρομαγνητισμός, ήταν αυτό το μάθημα το οποίο θεωρείται ένα από τα πιο δύσκολα μαθήματα, στο οποίο είχα φοβερά καλή απόδοση και με κάλεσε ο καθηγητής να με γνωρίσει. Και εκεί μου είπε ότι εάν συνεχίσεις έτσι και παίρνεις καλούς βαθμούς σε όλα τα μαθήματα, θα σε βοηθήσω να πάρεις υποτροφία να πας στον Καναδά.

Παναγιώτης: Οκ. Καναδάς είναι κάποιο πανεπιστήμιο top;

Βαγγέλης: Ναι. Ήταν αυτός στον Καναδά καθηγητής πριν έρθει στην Ελλάδα.

Παναγιώτης: Οκ. Οκ. Και ήξερε ότι εκεί γίνεται πολύ σοβαρή δουλειά.

Βαγγέλης: Θα μπορούσε να με βοηθήσει να πάρω υποτροφία. Ήταν σημαντικό. Γιατί χωρίς υποτροφία θα ήταν φοβερά δύσκολο να  ανταπεξέλθεις οικονομικά στη Βόρεια Αμερική.

Παναγιώτης: Φυσικά. Βλέπω κατ' αρχάς εδώ έναν καθηγητή ο οποίος βλέπει έναν μαθητή ο οποίος αξίζει να του δώσει προσοχή και να του ανοίξει...  το οποίο το θεωρώ πολύ όμορφο. Και ήταν και καθοριστικό.

Βαγγέλης: Ήταν καθοριστικό. Ο Βασίλης Μακέος ήταν μια ιδιαίτερη προσωπικότητα. Είχε έρθει από τον Καναδά, ήταν από τους πρώτους που είχαν έρθει στην Ελλάδα, επαναπατρίστηκε, είχε μεγάλη φήμη, είχε κάνει φοβερές σπουδές και στη Γερμανία και ήθελε να σπρώξει τους φοιτητές προς τα έξω, να δημιουργήσει καινούργιους ορίζοντες. Προσπαθούσε να βρει ταλέντο και να το βοηθήσει να αναπτυχθεί.

Παναγιώτης: Και να πάει να σπουδάσει έξω.

Βαγγέλης: Και να πάει να σπουδάσει έξω. Γιατί οι δυνατότητες να κάνεις μεταπτυχιακά στην Ελλάδα τότε δεν ήταν και τόσο μεγάλες. Δεν υπήρχε δυνατό πρόγραμμα για να κάνεις διδακτορικό στην Ελλάδα. Υπήρχαν, αλλά δεν ήταν το ίδιο. Αλλά βέβαια χρειαζόσουν την οικονομική υποστήριξη. Και η οικονομική υποστήριξη θα ερχόταν μόνο μέσω υποτροφίας.

Παναγιώτης: Τελειώνεις στα πέντε χρόνια; Τελειώνεις κανονικά;

Βαγγέλης: Βέβαια. Ήμουν στις πρώτες δύο-τρεις θέσεις της τάξης μου και έφυγα. Ψάχνοντας να βρω σπίτι στον Καναδά.

Παναγιώτης: Και πας στην Οτάβα.

Βαγγέλης: Ναι, πάω στην Οτάβα.

Παναγιώτης: Πες μας λίγο για το μεταπτυχιακό και την εμπειρία εκεί. Πώς συγκρίνεται με την Ελλάδα και πώς έχει συνεισφέρει στην πορεία σου;

Βαγγέλης: Το πανεπιστήμιο το Carleton, στο οποίο τελείωσα, είναι ένα πολύ καλό πανεπιστήμιο. Είναι στην πρωτεύουσα του Καναδά. Υπάρχουν δύο πανεπιστήμια εκεί. Υπάρχει το Ottawa University και το Carleton University. Και στη φάση που εγώ πήγα στον Καναδά, αυτά τα δύο ιδρύματα ενωθήκανε για να μπορούν να έχουν περισσότερο funding από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Γιατί το ένα ήταν η Οτάβα, έχει την ιδιορρυθμία να είναι ακριβώς στα σύνορα μεταξύ Ontario και Quebec. Το Ottawa University, επειδή ήταν γαλλόφωνο, το Carleton University, το οποίο ήταν αγγλόφωνο, μπορούσαν να συνδυαστούν, είχαν διαφορετικές ενισχύσεις οικονομικές, μπορούσαν να ενωθούν τα προγράμματά τους. Έγινε ένα πραγματικά μεγάλο ίδρυμα που προσέφερε πάρα πολλά από απόψεως και μαθημάτων, αλλά και επιλογών κατευθύνσεων. Ξεκίνησα με masters, παρόλο που είχα τελειώσει πενταετές πανεπιστήμιο, και πολλές φορές πολλά αμερικάνικα πανεπιστήμια θεωρούν το πρόγραμμα το δικό μας, επειδή είναι πενταετές, σαν masters, και μάλιστα υπήρχε και το requirement, αν θες να κάνεις διδακτορικό πρέπει να γράψεις μια διατριβή. Που ήταν δύο χρόνια. Και αποφάσισα τότε ότι θα συνεχίσω. Και πέραν από το masters, θα κάνω και διδακτορικό, οπότε πήρα αυτό το πρόγραμμα των δύο ετών. Ήτανε challenging, δεν ήταν απλό. Ήταν περισσότερο σε συστήματα, ή πάλι περισσότερο αλγοριθμικά. Υπάρχει μια ολόκληρη περιοχή, η οποία ονομάζεται αυτοπροσαρμοζόμενα συστήματα, adaptive systems, και υπήρχε τότε πάρα πολύ ενδιαφέρον για μια κατηγορία αλγορίθμων που είναι γνωστή σαν recursive least squares algorithms, το οποίο έχουν να κάνουν πάρα πολύ καιρό τώρα με το machine learning, γιατί στην ουσία είναι αυτoπροσαρμοζόμενοι. Το διδακτορικό μου ήταν πάνω σε τέτοια θέματα. Τελείωσα και το masters και το διδακτορικό.

Παναγιώτης: On time.

Βαγγέλης: On time. Και εκεί είχα την επίδραση ενός άλλου καθηγητή, ειδικά στο διδακτορικό μου, ο οποίος ήταν και ο thesis advisor. Μόλις είχε έρθει από τον από τα Bell Labs, τα περίφημα Bell Labs. Το όνομά του είναι David Falconer, διάσημος Καναδός, ο οποίος ήταν στο New Jersey, στην Αμερική, και είχε πολλά χρόνια στα Bell Labs, και αποφάσισε να ακολουθήσει ακαδημαϊκή καριέρα, και ήμουν ο πρώτος του φοιτητής.

Παναγιώτης: Για να κάνεις τη διατριβή σου.

Βαγγέλης: Για να κάνω τη διδακτορική διατριβή. Και πραγματικά ήταν ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να μου έχει τύχει. Είχε πέσει πάνω μου στην κυριολεξία.

Παναγιώτης: Επειδή είσαι ο πρώτος του μάλλον.

Βαγγέλης: Ήμουν ο πρώτος του φοιτητής. Και ήθελε να αποδείξει, πρώτον και κύριον, ότι μπορεί να οδηγήσει κάποιον σε διδακτορική διατριβή, αλλά τον ενδιέφερε και αυτόν το αντικείμενο.

Παναγιώτης: Ναι, ναι.

Βαγγέλης: Οπότε...

Παναγιώτης: Και σίγουρα μετά ταιριάξατε κιόλας, οπότε πολλά άλλα.

Βαγγέλης: Ακριβώς. Ναι, είχαμε πολύ καλή σχέση, ήταν και σχετικά νέος. Μου έδινε μεγάλη προσοχή. Έγραφα κάτι, του το έδινα και γύριζε πίσω κόκκινο. Στην κυριολεξία. Κοιτούσε τα πάντα, από τη διόρθωση της γλώσσας μέχρι τη διόρθωση της εξίσωσης, που λέει ο λόγος. Δηλαδή, πραγματικά δουλεύαμε σαν να δουλεύαμε μαζί. Και κατάφερα να κάνω μια πολύ καλή διδακτορική διατριβή, με αρκετές δημοσιεύσεις. Και ήτανε βασικά επίσης αυτός που κατά κάποιο τρόπο, μου εμφύσησε την έρευνα, όχι σε ακαδημαϊκό περιβάλλον, σε βιομηχανικό περιβάλλον. Μου είχε πει τότε, και το θυμάμαι σαν και τώρα, την ημέρα της αποφοίτησης, μου λέει: «Η συμβουλή μου είναι να πας σε ερευνητικό κέντρο, να ανοίξεις όσο μπορείς περισσότερο τον ορίζοντα, τον ερευνητικό, και αν μετά αποφασίσεις να γυρίσεις στην ακαδημαϊκή ζωή, τότε θα έχεις όλα τα εφόδια να το κάνεις». Και με βοήθησε να έρθω στο περίφημο ερευνητικό κέντρο της Ελβετίας.

Παναγιώτης: Μίλησέ μας λίγο για την Ελβετία και για το ερευνητικό κέντρο, και πώς αυτό φεύγει και γίνεται IBM και όλη αυτή η λαμπρή πορεία που έχεις στην IBM.

Βαγγέλης: Βασικά είναι το ερευνητικό κέντρο της IBM στη Ζυρίχη, το οποίο, μετά από λίγο καιρό, που ήταν ήδη διάσημο, το γνωρίζανε όλοι, είναι ένα μικρό εργαστήριο, δεν είναι πάρα πολύ μεγάλο, είχε γύρω στους - όταν πήγα εγώ στην Ελβετία - ήταν γύρω στους 300 ερευνητές, κυρίως σε τρεις περιοχές, καθαρά φυσική, computer science και systems. Εγώ ήμουν στο systems department, ένα περιβάλλον που ήταν λίγο γερμανοκρατούμενο, βασικά η πλειοψηφία των εργαζομένων ήταν από τη Γερμανία, ήμουν ο πρώτος Έλληνας, και μάλιστα υπάρχει και μια ιστορία, έψαχνα να βρω κάποιον άλλον Έλληνα, ξέρεις, έρχομαι πρώτη μέρα στο γραφείο, μου συστήθηκαν ο προϊστάμενός μου, ο director του lab και όλους αυτούς τους γνώρισα, και υπήρχε ένας κατάλογος με τα ονόματα και τηλέφωνα και το γραφείο, ο αριθμός του γραφείου, και προσπαθούσα να βρω ελληνικό όνομα.

Παναγιώτης: Ναι, 300 άτομα είναι ούτως ή άλλως, σιγά σιγά με ένα scroll.

Βαγγέλης: Το σκανάρισα. Και βλέπω ένα μεγάλο όνομα, το οποίο όμως δεν είχε S στο τέλος, ήταν Ζαφειρόπουλο, όχι Ζαφειρόπουλος. Και νόμιζα επειδή είναι πολύ μεγάλο, είχε κοπεί.

Παναγιώτης: Ναι, ναι.

Βαγγέλης: Βρήκα το γραφείο, πήγα στο γραφείο του, χτύπησα την πόρτα, μπήκα μέσα και άρχισα να μιλάω ελληνικά. Με κοιτάζει αυτός και μου λέει, «I'm sorry, Evangelos, I don't speak a single word of Greek. My father was Greek, but my mother was British. And unfortunately, I never got to know Greek.» Οπότε είναι ένα τέτοιο περιβάλλον το οποίο είναι αρκετά ενδιαφέρον, δύσκολο, μεγάλες απαιτήσεις. Ο second line manager, ο οποίος ήταν αρκετά διάσημος, ήδη ήταν IBM fellow. IBM fellow είναι η μεγαλύτερη διάκριση που μπορείς να πάρεις στην IBM, στους  300.000 εργαζομένους τότε, υπήρχαν γύρω στους 50-60 IBM fellows.

Παναγιώτης: Και τι σημαίνει αυτό; Γιατί μας ενδιαφέρει. Τι σημαίνει το IBM fellow;

Βαγγέλης: Είναι διάκριση, γίνεσαι executive αυτόματα, έχεις τη δυνατότητα να επικεντρωθείς σε οποιοδήποτε τεχνικό θέμα θέλεις. Σε ακούνε.

Παναγιώτης: Ναι, ακριβώς.

Βαγγέλης: Η φωνή σου ακούγεται.

Παναγιώτης: Μετράει,

Βαγγέλης: Μετράει, δεν έχεις πρόβλημα να προσεγγίσεις μέχρι τον CEO της εταιρείας, να του μιλήσεις.

Παναγιώτης: Πόσοι άνθρωποι έχουν γίνει IBM fellows;

Βαγγέλης: Όταν έγινα εγώ fellow, γιατί έγινα και εγώ fellow, όταν έγινα IBM fellow, ήταν γύρω στους 85, εγώ έγινα fellow το 2005, και ήμουν ο πέμπτος fellow σε όλη την ιστορία του εργαστηρίου όταν έγινα. Ο πρώτος ήταν ο Gottfried Ungerberg, ο οποίος ήταν και ο second line manager μου, άλλοι τέσσερις ήταν οι Nobel Prize winners, δύο και δύο, και εγώ ήμουν ο πέμπτος.

Παναγιώτης: Και έχω αρχίσει και καταλαβαίνω λίγο γιατί και η Axelera είναι μια από τις top εταιρείες στον κόσμο. Η δουλειά που κάνεις στο εργαστήριο αυτό, πώς ακριβώς;

Βαγγέλης: Η πρώτη δουλειά μου είχε να κάνει με μαγνητική εγγραφή. Έχεις ακούσει για τους σκληρούς δίσκους;

Παναγιώτης: Ναι.

Βαγγέλης: Έχεις ακούσει για tape drives; Tape, magnetic storage; Η πρώτη μου εργασία ήταν να αυξήσω τη γραμμική πυκνότητα αποθήκευσης δεδομένων. Όταν κάνεις εγγραφή σε μαγνητικό μέσο, αυτό που πραγματικά μετράει είναι η επιφανειακή πυκνότητα. Πόση πληροφορία μπορείς να αποθηκεύσεις σε μια τετραγωνική ίντσα; Και εφόσον είναι επιφάνεια, υπάρχουν δύο διαστάσεις.

Παναγιώτης: Ναι, βέβαια.

Βαγγέλης: Η μία είναι η γραμμική, που έχει να κάνει με τα magnetic transitions, και η άλλη έχει να κάνει με το track, πάνω στο οποίο κινείται η κεφαλή. Η μία λέγεται linear density και η άλλη λέγεται track density. Εγώ δούλευα στην αρχή σε τεχνικές, για αλγοριθμικές, για να αυξήσουμε την γραμμική πυκνότητα. Γιατί όσο οι μαγνητικές γραμμές έρχονται κοντά η μία με την άλλη, αρχίζουν να αλληλοεπιδρούν. Και αυτή η αλληλεπίδραση δημιουργεί πρόβλημα στο να ανιχνεύσεις σωστά την πληροφορία. Και ανέπτυξα μια τεχνική, η οποία έγινε de facto industry standard τότε, χρησιμοποιώντας τεχνικές πρόβλεψης θορύβου. Και δούλεψα σε αυτό, έγινε de facto standard, η IBM είχε από τα καλύτερα συστήματα μαγνητικής εγγραφής, αλλά το 2002 πούλησε όλο το business στην Hitachi. Και ξαφνικά έπρεπε να αλλάξω πεδίο. Δηλαδή, γιατί ήμουν για χρόνια όπου δούλευα πάνω σε μαγνητική εγγραφή, όλη η καριέρα μου, όλη η έρευνά μου ήταν πάνω σε μαγνητική εγγραφή, και ξαφνικά όλος ο οργανισμός αυτός, η IBM αποφάσισε να φύγει από hard disk drive business. Τα πούλησε όλα στη Hitachi.

Παναγιώτης: Και δεν σκέφτηκες να συνεχίσεις την ίδια έρευνα στη Hitachi; Δεν υπήρχε αυτή η επιλογή;

Βαγγέλης: Όχι, υπήρχε επιλογή, γιατί πουλήθηκαν και οι άνθρωποι στη Hitachi. Εκτός από το group μου στη Ζυρίχη. Εμείς μείναμε στη Ζυρίχη και επικεντρωθήκαμε σε tape, γιατί υπάρχει και η tape storage, η οποία μπορεί να μην τη γνωρίζει κανένας, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει στο cloud για cold data. Οπότε όλη τη τεχνολογία που είχε αναπτυχθεί για σκληρούς δίσκους, τη μεταφέραμε σε tape.

Παναγιώτης: Μου ακούγονται παρεμφερή δεν μου ακούγεται δηλαδή η μέρα με τη νύχτα.

Βαγγέλης: Όχι, η μέρα με τη νύχτα δεν είναι. Είναι διαφορετικό μέσο. Το ένα είναι flexible και το άλλο είναι hard. Αυτή είναι η διαφορά.

Παναγιώτης: Και συνεχίζεις λοιπόν;

Βαγγέλης: Συνέχισα σε αυτό, έδωσα κατευθύνσεις, δημιούργησα ένα μεγάλο group, αλλά μετά ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό και επικεντρώθηκα σε μνήμες. Οι μνήμες, όπως τις γνωρίζουμε συνήθως, είναι αυτό που λέμε μνήμες βασισμένες σε φορτίο. Τις λέμε charge-based memories, όπως είναι η flash, που χρησιμοποιούμε σε solid-state drives, ή όπως είναι η RAM, η οποία χρησιμοποιούμε στα laptops, στα desktops, οπουδήποτε. Αυτές όλες είναι charge-based, αλλά υπήρχε μια καινούργια κατηγορία μνημών, οι οποίες ονομάζονται resistive memories, έχουν να κάνουν με την αντίσταση. Οπότε καταλάβαμε τη φυσική πίσω από αυτές τις μνήμες και τότε συνειδητοποίησα μαζί με την ομάδα μου, ότι μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτές τις μνήμες όχι μόνο για να αποθηκεύεις δεδομένα, αλλά να κάνεις πράξεις. Και σιγά σιγά αρχίζει να γεννιέται αυτή η ιδέα του in-memory computing. Αυτό ξεκίνησε γύρω στο 2015, 10 χρόνια πριν. Ήμουν ήδη IBM fellow και είχα μεγάλο support από την IBM, δημιούργησα ένα πολύ μεγάλο project, το οποίο επεκτάθηκε έξω από τη Ζυρίχη, είχα groups και στην Αμερική, στη Γερμανία, στο Böblingen, που ήταν το development lab, και κατασκευάσαμε το πρώτο chip, το οποίο ονομάζεται Hermes, το οποίο ήταν βασισμένο σε phase change memory. Αυτές οι μνήμες, αυτή η μνήμη που χρησιμοποίησα εγώ τότε, είναι phase change memory. Φτιάξαμε ένα ολόκληρο chip, 144 square millimeters. Ήταν το μεγαλύτερο chip που είχε κατασκευαστεί μέσα ποτέ στο όλο research division της IBM, το οποίο ήταν ακόμα ερευνητικό. Ερευνητικό. Έγινε μεγάλη δημοσίευση σε Nature περιοδικά κτλ. κτλ., αλλά δεν μπορούσα, επειδή η IBM πέρασε από διάφορες καταστάσεις σε σχέση με την επιχειρηματικότητα, σε σχέση με το cloud, δεν μπόρεσα ποτέ να καταφέρω αυτό να γίνει προϊόν. Εν τω μεταξύ άρχισα να καταλαβαίνω κιόλας ότι, επειδή όλα γινόντουσαν αναλογικά, ότι θα μπορούσε να βρεθεί κάτι καλύτερο από την αναλογική επεξεργασία σε σχέση με θόρυβο, σε σχέση με πιστότητα της πληροφορίας και με όλα αυτά. Και είχα ένα φοιτητή από το ETH, μαζί με ένα καθηγητή, τον Luca Benini, και κοιτάξαμε σε πιο συμβατές μνήμες, με διαφορετική τεχνική. Η SRAM είναι μια συμβατή μνήμη, η οποία χρησιμοποιείται παντού σε όλα τα chips, και μια διαφορετική προσέγγιση στο όλο θέμα του in-memory computing. Χρησιμοποιώντας συμβατικές μνήμες, έκανε μια θαυμάσια διδακτορική διατριβή ο φοιτητής, ο Ridouan. Δημοσιεύσαμε τα αποτελέσματα και εκεί άρχισα να καταλαβαίνω ότι αυτό μπορεί να βγει στην αγορά με ορισμένες προσαρμογές. Επειδή έβλεπα λοιπόν ότι δεν θα μπορούσα να κάνω commercialization μέσα στην IBM, η IBM είχε άλλα θέματα να επιλύσει, άρχισα να συνομιλώ με ανθρώπους αν θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι έξω από την IBM.

Παναγιώτης: Δικό σας.

Βαγγέλης: Κάτι δικό μας. Μίλησα και στους supervisors μέσα στην IBM. Τους είπα, θα κάνατε support να ξεκινήσω μια εταιρεία, να γίνει spin-off από την IBM.

Παναγιώτης: Και από το εργαστήριό τους.

Βαγγέλης: Το εργαστήριο, ναι. Και να μας δώσετε τα assets.

Παναγιώτης: Θεωρητικά θα ήταν.

Βαγγέλης: Και να μας δώσετε τα assets.

Παναγιώτης: Ακριβώς.

Βαγγέλης: Να γίνετε επενδυτές.

Παναγιώτης: Ακριβώς.

Βαγγέλης: Και να φτιάξουμε. Υπήρξε, κατά κάποιο τρόπο, reluctance. Οπότε κοίταξα σε άλλες κατευθύνσεις και τότε αυτός ο καθηγητής από το ETH με έφερε σε επαφή με τον Fabrizio. Ο Fabrizio είχε ήδη πάει σε μια εταιρεία η οποία λεγόταν BitFury και τον Αύγουστο του 2019 και ήθελε να δημιουργήσει εκεί ένα τμήμα. Ερχόταν από τον επιχειρηματικό κόσμο. Ερχόταν από μια εταιρεία που λέγεται ION και προσπαθούσε να φτιάξει ένα τμήμα περισσότερο accelerators για τεχνητή νοημοσύνη, τέτοια θέματα. Με συνέστησαν, είχαμε τις πρώτες συζητήσεις.

Παναγιώτης: Σας συνέδεσαν γιατί; Τι είδε ο καθηγητής του ETH και σαν ευκαιρία να σας συνδέσει εσάς τους δύο;

Βαγγέλης: Το γεγονός ότι εγώ ήθελα να δημιουργήσω κάτι έξω από την IBM, ανεξάρτητα από την IBM, και ο Fabrizio προσπαθούσε να βρει φοιτητές να δημιουργήσει ένα τμήμα μέσα στην BitFury όπου είχε προσληφθεί για να κινηθεί σε αυτή την κατεύθυνση, αλλά περισσότερο ήταν στο management side, προσπαθούσε να βρει τεχνικούς ανθρώπους. Υπήρχε μια μια μεγάλη ευκαιρία.

Παναγιώτης: Άρα έψαχνε ωραίες ιδέες και ανθρώπους.

Βαγγέλης: Ακριβώς. Ακριβώς. Που να έχουν τεχνική κατάρτιση και να δημιουργηθεί.

Παναγιώτης: Και να έχουν και καλές ιδέες.

Βαγγέλης: Ακριβώς. Και μας έφερε σε επαφή. Οπότε αρχίσαμε να μιλάμε το 2019. Με επισκέφτηκε στην IBM, είχαμε την πρώτη συζήτηση, του εξήγησα τι κάνουμε, άρχισε να ενδιαφέρεται γιατί πραγματικά ήταν κάτι καινούργιο. Εν τω μεταξύ υπήρχαν και άλλες ομάδες γιατί το in-memory computing είχε αρχίσει πλέον να το βλέπουν με καλό μάτι διάφορες επιστημονικές ομάδες σε άλλα ερευνητικά κέντρα. Υπήρξε ένα άλλο team το οποίο ήταν στην IMEC, στο Leuven, στο Βέλγιο, οι οποίοι κοιτούσαν και αυτοί διαφορετικές δομές. Οπότε ξεκίνησα με τη συζήτηση. Άρχισε να με ενδιαφέρει και εμένα, αλλά ήρθε η πανδημία. Η πανδημία σταμάτησε τα πάντα. 2019, αρχές 2020, δεν υπήρχε περίπτωση να μπορέσουμε να βρούμε τα κεφάλαια που χρειαζόταν να ξεκινήσουν.

Παναγιώτης: Χρηματοδότηση.

Βαγγέλης: Χρηματοδότηση ήταν σχεδόν αδύνατον. Οπότε το όλο εγχείρημα σταμάτησε. Προφανώς εγώ δεν παραιτήθηκα από την IBM. Οπότε περιμέναμε να περάσει κάπως η κρίση ...

Παναγιώτης: και να ξαναπιάσει μπρος.

Βαγγέλης: Μπράβο. Και να μπορούμε να βρούμε κεφάλαια. Το 2021, το Γενάρη, αρχίσαμε να μιλάμε σε επενδυτές και το Φεβρουάριο, αν θυμάμαι καλά, είχαμε το περίφημο due diligence. Το due diligence με τους πρώτους επενδυτές. Και εκεί πρέπει να τους εξηγήσεις τι είναι novel, ποιο είναι το business plan, ποιοι είναι οι competitors και γιατί θα μπορέσεις να φέρεις κάτι στην αγορά το οποίο πραγματικά θα πετύχει.

Παναγιώτης: Θα πετύχει. Οι επενδυτές αυτοί, ποιοι είναι οι πρώτοι επενδυτές με τους οποίους μιλάτε και σας περνάνε τον έλεγχο;

Βαγγέλης: Οι πρώτοι επενδυτές είναι οι Innovation Industries, είναι ένα ολλανδικό venture capital fund και το venture capital branch της IMEC που ονομάζεται η IMEC Expand. Αυτοί ήταν οι δύο κύριοι επενδυτές. Η BitFury, η οποία είχε αποφασίσει να κάνει spin-out το team, ο Fabrizio είχε αρχίσει να έχει ορισμένους ανθρώπους στην BitFury.

Παναγιώτης: Άρα η BitFury στηρίζει τον Fabrizio.

Βαγγέλης: Βέβαια, τον στηρίζει 100%.

Παναγιώτης: Και του κάνει το spin-out. Και ψάχνεται να επενδύσει κιόλας σε αυτόν.

Βαγγέλης: Ακριβώς.

Παναγιώτης: Η IBM δεν έχει αλλάξει ακόμα.

Βαγγέλης: Όχι, καθόλου. Καθόλου. Έχω μιλήσει όμως εγώ σε ανθρώπους μέσα στην IBM, οι οποίοι με ακολουθούν. Και έτσι δημιουργείται ο πρώτος πυρήνας.

Παναγιώτης: Δεν έχεις φύγει ακόμα από την IBM.

Βαγγέλης: Όχι. Για μήνες συναντιόμαστε Παρασκευές με αυτούς από τους υπόλοιπους από την IBM σε διάφορα καφέ της Ζυρίχης. Ωραίες στιγμές. Πώς θα φύγουμε, τι θα κάνουμε.

Παναγιώτης: Φαντάζομαι ότι είναι μια απόφαση. Πότε πατάς το κουμπί και πραγματικά φεύγεις από κάτι.

Βαγγέλης: Δεν είναι και εύκολο. Για μένα είναι εντάξει.

Παναγιώτης: Και ειδικά ένας celebrated ερευνητής. Δηλαδή είσαι σε ένα χώρο που πραγματικά σου έχει δώσει.

Βαγγέλης: Δεν έχω κανένα πρόβλημα με την IBM εγώ.

Παναγιώτης: Φυσικά. Θα μπορούσε να είναι λίγο πιο ίσως. Αυτό που λείπει εδώ από την IBM είναι ότι είναι ένα ερευνητικό εργαστήριο το οποίο θα πρέπει να έχει ίσως καλύτερα αντανακλαστικά στο ότι από όλους αυτούς τους ερευνητές, τους 300 που έχω εδώ, που μπορεί να έχουν φτάσει και 400 και 500 τη στιγμή εκείνη, κάποιοι θα έχουν φανταστικές ιδέες, οι οποίες δεν θα είναι πάντα προτεραιότητα για την IBM. Ας φτιάξουμε ένα accelerator, να βάλουμε και κάποια χρήματα και να κρατάμε.

Βαγγέλης: Ακριβώς.

Παναγιώτης: Να ενισχύουμε την επιχειρηματικότητα. Πότε πατάς το κουμπί; Πότε και ποια είναι η διαδικασία της λήψης αυτής της απόφασης;

Βαγγέλης: Την απόφαση την έχω πάρει ήδη. Περιμένω να έχουμε τους επενδυτές να υπογράψουν τον περίφημο term sheet.

Παναγιώτης: Άρα το κουμπί  για σένα είναι πολύ προφανές. Όταν θα έχω το term sheet. Ναι. Και είμαι σίγουρος ότι θα πάρω τα χρήματα και.

Βαγγέλης: Ναι.

Παναγιώτης: Οκ.

Βαγγέλης: Με τον Fabrizio; Ο Fabrizio ήταν ήδη μέσα στην BitFury. Η BitFury είχε ήδη συγκαταθέσει στο να γίνει το spin-out. Για μένα θα έπρεπε να παραιτηθώ. Και όχι μόνο θα έπρεπε να παραιτηθώ,  δεν μπορούσα να φύγω και την επόμενη το πρωί. Έπρεπε να παραιτηθώ και να διαπραγματευτώ μετά από πόσο καιρό μπορώ να φύγω.

Παναγιώτης: Ε, βέβαια.

Βαγγέλης: Υπάρχουν διάφορα τέτοια μικρά προβλήματα τα οποία πρέπει να επιλύσεις.

Παναγιώτης: Φυσικά.

Βαγγέλης: Την απόφαση την είχα πάρει. Δεν υπήρχε περίπτωση να σταματήσω. Από τη στιγμή που θα είχαμε σίγουρα το κεφάλαιο να ξεκινήσουμε, το seed funding, για μένα είχε τελειώσει. Ήταν η απόφαση ειλημμένη.

Παναγιώτης: Πόσο ήταν το seed funding;

Βαγγέλης: Ήταν 10 εκατομμύρια.

Παναγιώτης: 10 εκατομμύρια. Τα πήρατε για να φτιάξετε το δικό σας μικρό ερευνητικό κέντρο; Τι τα κάνατε αυτά τα χρήματα;

Βαγγέλης: Έπρεπε αμέσως, η απόφασή μας ήταν, καλά προφανώς να προσλάβουμε ανθρώπους, αλλά μέσα αμέσως θέλαμε να δείξουμε ότι πραγματικά αυτή η καινούργια ιδέα του digital in-memory computing, γιατί τελικά φύγαμε από analog και πήγαμε σε digital. Φύγαμε από το analog και πήγαμε σε digital γιατί συνειδητοποιήσαμε ότι το digital έχει ορισμένα πλεονεκτήματα όσον αφορά την αξιοπιστία της πληροφορίας. Εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε SRAM μνήμη, απλώς η προσέγγιση είναι περισσότερο ψηφιακή. Είναι in-memory computing. Έχουμε αποφασίσει σε μικρό χρονικό διάστημα να δείξουμε ότι η ιδέα δουλεύει. Σε 5 μήνες κάνουμε το πρώτο μικρό chip, 10 square millimeters. Το σχεδιάσαμε. Στην δικιά μας γλώσσα λέγεται tape out. Tape out σημαίνει έχεις σχεδιάσει τα πάντα και δίνεις τους files στο foundry να ξεκινήσει η διαδικασία του fabrication. Αρχές Ιουλίου ιδρύθηκε η εταιρεία, αρχές Δεκεμβρίου έχουμε κάνει tape out του πρώτου chip.

Παναγιώτης: Φοβερά γρήγορο.

Βαγγέλης: Φοβερά γρήγορο. 5 μήνες. Είναι φοβερά. Βέβαια δεν είναι η πολυπλοκότητα ενός μεγάλου συστήματος, είναι ένας μικρός demonstrator. Αλλά θα πρέπει να καταλάβεις ότι είναι ένα team το οποίο μόλις έχει δημιουργηθεί, ο ένας δεν ξέρει τον άλλον. Είμαστε 30 άτομα όλοι μαζί στην εταιρεία.

Παναγιώτης: 30;

Βαγγέλης: Ναι, στην αρχή. 25, κάπου εκεί, δεν ξέρω. Προσπαθούμε γρήγορα να βρούμε ό,τι skills χρειαζόμαστε για να κάνουμε αυτό το tape out. Το οποίο γίνεται, το chip το παίρνουμε τον Απρίλιο και δουλεύει. Και βλέπουμε ότι η ιδέα πραγματικά δουλεύει και μπορεί πλέον να μας βοηθήσει να βγούμε στην αγορά. Αυτό μας έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσουμε, πρώτον να πάμε για Series A και δεύτερον να αρχίσουμε να κατασκευάζουμε το chip. Ήδη επομένως από τον Γενάρη του 2022 ξεκινάει πλέον το μεγάλο chip το οποίο είναι αυτό που έχουμε τώρα στην αγορά, που ονομάζεται Metis.

Παναγιώτης: Metis.

Βαγγέλης: Το Metis. Εμείς κάνουμε το design και παραδίδουμε το τελικό design το οποίο το έχεις κάνει verify σε εξωτερικά, στο Fab, στο Foundry, να κατασκευάσεις το chip.

Παναγιώτης: Πόσο μεγάλο είναι το Series A που σηκώνεται και από ποιοι είναι οι επενδυτές που μπαίνουν;

Βαγγέλης: Οι καινούργιοι επενδυτές αρχίζουμε και παίρνουμε χρήματα εκτός από VCs, αρχίζουμε και παίρνουμε χρήματα από sovereign funds. Αρχίζει να μας υποστηρίζει το ολλανδικό sovereign fund. Παίρνουμε χρήματα από το βελγικό sovereign fund. Παίρνουμε χρήματα σιγά σιγά από το ιταλικό sovereign fund. Μας υποστηρίζει το European Investment Council, το οποίο είναι και αυτό ως ένα βαθμό sovereign fund.

Παναγιώτης: Ναι. Αυτοί είναι μεγάλοι θεσμικοί παίκτες που είναι εθνικά κεφάλαια αφοσιωμένα για επενδύσεις.

Βαγγέλης: Για επενδύσεις τεχνολογίας. Ξεκινάμε το design του δεύτερου μεγάλου, του chip του μεγάλου, αυτό που λέμε το chip το μεγάλο, το Metis, το οποίο το τελειώνουμε το design σε ένα χρόνο περίπου. Επομένως ξανακάνουμε tape out το 2022, τον Δεκέμβριο και τον Μάρτιο είναι η μεγάλη στιγμή. Βλέπουμε ότι το chip δουλεύει. Παράλληλα αρχίζουμε και σχεδιάζουμε το software, γιατί δεν είναι μόνο να κάνεις design ένα chip. Πρέπει να αναπτύξεις αυτό που λέμε τον όλο software stack, από device drivers, low level, χαμηλό επιπέδου software, compilers, τα πάντα. Αρχίζουμε όταν πλέον βλέπουμε ότι το chip δουλεύει, υπάρχουν μερικά μικροπροβλήματα, αρχίζουμε να μιλάμε στους πρώτους πελάτες.

Παναγιώτης: Ακριβώς.

Βαγγέλης: Δημιουργούμε ένα early access πρόγραμμα, να τους δώσουμε τη δυνατότητα να εξοικειωθούν με την τεχνολογία, να πάρουμε και εμείς feedback.

Παναγιώτης: Ακριβώς.

Βαγγέλης: Τι πρέπει να διορθώσουμε, όχι μόνο στο hardware και στο software. Πώς θα μπορέσουμε να το κάνουμε πιο εύκολα διαχειρίσιμο, γιατί όταν χτίζεις μια εφαρμογή για computer vision, δεν είναι μόνο το neural network, είναι όλο το pre-and post-processing της εικόνας.

Παναγιώτης: Ναι, ναι.

Βαγγέλης: Είναι διάφορα neural networks τα οποία δημιουργούν κατά κάποιο τρόπο μια αλυσίδα πραγμάτων.

Παναγιώτης: Σηκώνετε λοιπόν 21,7 εκατομμύρια στο Series A και αρχίζετε και μπαίνετε και στο commercialization, που λέμε, δηλαδή μιλάτε με πελάτες.

Βαγγέλης: Αρχίζουμε και μιλάμε με πελάτες, ακριβώς.

Παναγιώτης: Πώς αρχίζει και αναπτύσσεται η εταιρεία; Δηλαδή αυτό μου ακούγεται ένα κύμα ανάπτυξης το οποίο είναι πολύ δύσκολο.

Βαγγέλης: Προφανώς είναι πολύ δύσκολο, γιατί η εταιρεία μέχρι σε αυτό το σημείο, μέχρι την την εισαγωγή του early access program, βασικά ήταν κυρίως ανάπτυξη.

Παναγιώτης: Ερευνητική. Ακριβώς.

Βαγγέλης: Ανάπτυξη του προϊόντος.

Παναγιώτης: Ανάπτυξη.

Βαγγέλης: Ναι, development. Βέβαια, είχαμε συνειδητοποιήσει την ανάγκη από Salesforce, είχαμε συνειδητοποιήσει την ανάγκη από, θα χρησιμοποιήσω τους όρους που χρησιμοποιούμε και στην εταιρεία, ωραία, στα αγγλικά, customer supporting, είχαμε συνειδητοποιήσει την ανάγκη για field application engineers, είναι οι μηχανικοί οι οποίοι υποστηρίζουν το προϊόν.

Παναγιώτης: Στο πεδίο.

Βαγγέλης: Στο πεδίο, όταν έχει πρόβλημα. Βέβαια, δεν είμαστε ακόμα εντελώς στο πεδίο.

Παναγιώτης: Όχι.

Βαγγέλης: Γιατί είμαστε ακόμα στη φάση του early access πρόγραμμα, αλλά εξακολουθείς να έρχεσαι σε επαφή με τους πελάτες. Και ο πελάτης μπορεί να έχει δυσκολία να στήσει μια εφαρμογή.

Παναγιώτης: Ναι, βέβαια.

Βαγγέλης: Θα πρέπει να βοηθήσεις τον πελάτη να στήσει την εφαρμογή. Και οι εφαρμογές δεν είναι ίδιες, δεν είναι μία εφαρμογή.

Παναγιώτης: Ναι, ναι, ναι.

Βαγγέλης: Πολλές εφαρμογές και διαφορετικές.

Παναγιώτης: Εξαρτάται τον πελάτη.

Βαγγέλης: Εξαρτάται από τον πελάτη. Μερικοί πελάτες έχουν τη δυνατότητα να τη στήσουν πιο εύκολα από άλλους. Έχουν machine learning skills μέσα στην εταιρεία. Είναι άλλοι που δεν έχουν. Επομένως, συνειδητοποιούμε προφανώς ότι αυτό είναι ένα μεγάλο challenge και αρχίζουμε να δημιουργούμε ...

Παναγιώτης: Τέτοιες ομάδες.

Βαγγέλης: Τις ομάδες αυτές υποστήριξης. Και γι' αυτό θέλουμε το Series C τώρα, για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε το Salesforce στη Βόρεια Αμερική και στην Άπω Ανατολή. Γιατί αυτές είναι οι μεγάλες αγορές.

Παναγιώτης: Ναι, βέβαια.

Βαγγέλης: Επομένως αυτή τη στιγμή όλες οι προσλήψεις επικεντρώνονται σε αυτό.

Παναγιώτης: Customer support sales.

Βαγγέλης: Customer support sales σε όλο τον κόσμο. Γιατί διαφορετικά δεν μπορείς να υποστηρίξεις το προϊόν σου. Έχουμε τέσσερα προϊόντα και είναι σημαντικό να τα αναφέρω.

Παναγιώτης: Βεβαίως.

Βαγγέλης: Τα οποία έχουν να κάνουν με διαφορετικούς form factors, όπως τους λέμε. Ένα προϊόν είναι μια μικρή κάρτα, πάρα πολύ μικρή. Το φάρδος είναι 22 χιλιοστά, το οποίο μπαίνει στο slot που μπαίνουν εκεί οι solid-state drives. Έχει ιδιαιτερότητες σε σχέση με το πόσο power consumption, τα power supply μπορείς να πάρεις από αυτό το form factor. Έχουμε PCI Express κάρτα, έχουμε single board computer, έχουμε PCI Express κάρτα, το οποίο έχει τέσσερα chips επάνω. Εξαρτάται τι ακριβώς θέλει ο πελάτης, πώς θέλει να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία αυτή, το computer vision, και ποιο είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο θα την αξιοποιήσει την κάρτα αυτή.

Παναγιώτης: Θες να μας δώσεις κάποια παραδείγματα εφαρμογών για να μπορέσουμε να το φανταστούμε;

Βαγγέλης: Μια εφαρμογή είναι, παραδείγματος χάρη, ένα cashierless checkout.

Παναγιώτης: Οκ.

Βαγγέλης: Να είσαι σε ένα μεγάλο department store ή supermarket, να αγοράζεις προϊόντα, να τα τοποθετείς μέσα στο καλάθι σου και να περνάς μια γραμμή, τα διαβάζει, ήδη γνωρίζει το σύστημα τι είναι στο καλάθι, τι δεν είναι, βάζεις, βγάζεις, δεν έχει σημασία τι κάνεις ακριβώς, περνάς μια γραμμή και χρεώνεται η πιστωτική σου κάρτα. Δεν χρειάζεσαι να τσεκάρεις τίποτα.

Παναγιώτης: Πώς λοιπόν το supermarket άλφα, ενώ πριν από το πριν από εσάς δεν μπορούσε να το κάνει, τώρα με εσάς μπορεί να το κάνει; Πώς ακριβώς εφαρμόζει την τεχνολογία σας; Έχει αγοράσει δυνατότητα επεξεργασίας από το λογισμικό σας και χρησιμοποιεί τους επεξεργαστές σας για να μπορέσει να κάνει;

Βαγγέλης: Υπάρχουν συστήματα, τα embedded συστήματα, τα οποία είναι κάποιος processor. Στο σύστημα αυτό υπάρχει δυνατότητα να πάρεις εισόδους από video streams, από κάμερες που είναι τοποθετημένες στο κατάστημα, στο supermarket, και αυτό να παρέχει την πληροφορία στο δικό μας το σύστημα, το οποίο την αναλύει.

Παναγιώτης: Για λογαριασμό του.

Βαγγέλης: Ναι, ακριβώς. Άρα δένεις το embedded αυτό σύστημα με τη δικιά μας κάρτα, σε μια ολοκληρωμένη λύση, η οποία μπορεί να αναλύσει τα video feeds, τα video streams που παίρνει από τις διάφορες κάμερες, οι οποίες είναι διασκορπισμένες μέσα στο κατάστημα.

Παναγιώτης: Εμπορικά αυτή τη στιγμή, γιατί έχουν μεσολαβήσει και άλλοι γύροι χρηματοδότησης, έχετε κάνει και ένα Series B, έχετε πάρει και ένα φανταστικό grant ευρωπαϊκό, το οποίο θα ήθελα πολύ να μας πεις ακριβώς γιατί ακριβώς πήρατε αυτό το grant, αλλά μιλάμε τώρα για ποσά τα οποία κάθε ένα από αυτά που αναφέρω είναι 60 plus εκατομμύρια, ένας συνολικός αριθμός των χρημάτων και των επενδύσεων που έχουν δοθεί, που έχουν αφοσιωθεί και έχουν επενδυθεί στην εταιρεία είναι περίπου 200 εκατομμύρια, σωστά;

Βαγγέλης: Αυτή τη στιγμή έχουμε 200 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία εκ των οποίων γύρω στα 60 είναι από grants, είναι επιχορηγήσεις.

Παναγιώτης: Και τα 140 είναι...

Βαγγέλης: Και τα 140 είναι οι τρεις κατηγορίες, είναι venture capital, είναι sovereign funds και είναι και strategic funds.

Παναγιώτης: Πολύ εντυπωσιακά αυτά τα ποσά. Εμπορικά αυτή τη στιγμή, μπορείς να μας βοηθήσεις να καταλάβουμε λίγο την εικόνα;

Βαγγέλης: Μπήκαμε σε mass production τον Φεβρουάριο. Τώρα. Αυτή τη χρονιά.

Παναγιώτης: Τώρα;

Βαγγέλης: Ναι, σε mass production. Εκεί που επικεντρωνόμεθα κυρίως σε security, industrial automation, smart retail. Αυτές είναι οι περιοχές που επικεντρωνόμεθα αυτή τη στιγμή. Industrial automation είναι πολλά πράγματα. Είναι, παραδείγματος χάρη, να παρακολουθείς το χώρο όπου υπάρχουν εργαζόμενοι και χειρίζονται διάφορα μηχανήματα και οι εργαζόμενοι αυτοί έχουν όλο το προστατευτικό. Στολή που πρέπει να φοράνε, το κράνος, τα γάντια, όλα αυτά. Γιατί είναι σημαντικό για την safety τους.

Παναγιώτης: Ό,τι λοιπόν χρησιμοποιεί εικόνα.

Βαγγέλης: Ό,τι χρησιμοποιεί εικόνα.

Παναγιώτης: Για να αυτοματοποιεί τις διαδικασίες ενός εργοστασίου.

Βαγγέλης: Ακριβώς.

Παναγιώτης: Γιατί το Series B έχει μέσα και κάποιους πολύ δυνατούς επενδυτές, δηλαδή έχεις μέσα τη Samsung. Πώς ήταν αυτή η διαδικασία; Πώς καταφέρατε να φέρετε όλους αυτούς τους ανθρώπους μέσα και τι αντίκτυπο έχει αυτός ο γύρος, ο 60 εκατομμύρια γύρος από παγκόσμιου επιπέδου επενδυτές; Και οι προηγούμενοι, αλλά αυτός είναι ένας γύρος breakthrough.

Βαγγέλης: Δεν αλλάζει πολύ την εικόνα, γιατί όλοι αυτοί οι επενδυτές, βασικά πριν επενδύσουν σε εμάς, αναλύουν ποια είναι η στρατηγική μας, προς τα πού θέλουμε να κάνουμε grow, ποια είναι τα επόμενα επιχειρηματικά σχέδια, ποιο είναι το επόμενο προϊόν μετά το Metis, τι κάνει το επόμενο προϊόν μετά το Metis, πόσο ανταγωνιστικοί θα είμαστε σε αυτές τις καινούργιες αγορές. Επομένως, περνάμε από αυτή τη διαδικασία, το οποίο είναι ένα άλλο due diligence, και βάσει των δεδομένων που έχουμε τη χρονική στιγμή που παίρνεται η απόφαση, αποφασίζουν και αυτοί. Δηλαδή, δεν είναι κάτι το οποίο .... Είναι συνηθισμένη πρακτική με όλους αυτούς τους επενδυτές.

Παναγιώτης: Είστε δύο founders.

Βαγγέλης: Ναι, δύο founders.

Παναγιώτης: Και η εταιρεία αυτή τη στιγμή πόσο άτομα απασχολεί;

Βαγγέλης: 220-230.

Παναγιώτης: Έχουμε stock option plan; Είναι οι άνθρωποι της εταιρείας μέσα μέτοχοι;

Βαγγέλης: Ναι. Προφανώς.

Παναγιώτης: Πώς το έχεις σκεφτεί αυτό; Πώς το έχετε φτιάξει;

Βαγγέλης: Δίνουμε στους εργαζόμενους και ακόμα και σε αυτούς που προσλαμβάνουμε τώρα, ένα μικρό αριθμό από stock options. Αυτό είναι χαρακτηριστικό της εταιρείας μας. Όλοι οι εργαζόμενοι έχουν ένα μικρό ποσοστό από stock options. Είναι προφανώς challenging να έχεις ένα τόσο μεγάλο αριθμό εργαζομένων και ειδικότερα επειδή γεννηθήκαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και επομένως μάθαμε να δουλεύουμε με τις διάφορες πλατφόρμες Zoom, Teams και κρατήσαμε αυτό και είμαστε.

Παναγιώτης: Το έχετε κρατήσει;

Βαγγέλης: Ναι, και είμαστε κατανεμημένοι σε όλη την Ευρώπη. Δεν αναγκάζουμε κανέναν να μεταφερθεί, να μετακομίσει από χώρα σε χώρα. Προσπαθούμε να βρούμε το ταλέντο όπου βρίσκεται, οπουδήποτε βρίσκεται, και να τον προσλάβουμε. Όλο το το development γίνεται στην Ευρώπη. Η ανάπτυξη, το αναπτυξιακό μέρος της εταιρείας είναι όλο στην Ευρώπη.

Παναγιώτης: Είναι μέρος στρατηγικής; Αυτό έχει προκύψει απλά φυσικά;

Βαγγέλης: Είναι μέρος της στρατηγικής. Λέμε ότι είμαστε ευρωπαϊκή εταιρεία. Δεν λέμε ότι είμαστε ολλανδική, δεν λέμε ότι είμαστε ελληνική, δεν λέμε ότι είμαστε ελβετική. Λέμε ότι είμαστε μια ευρωπαϊκή εταιρεία.

Παναγιώτης: Έχετε πάρει ένα πάρα πολύ ωραίο, σπουδαίο grant από την Ευρωπαϊκή Ένωση, 60 plus εκατομμύρια. Εξήγησέ μας λίγο, είναι πολύ ενδιαφέρον καταρχάς αυτό και νομίζω ότι είναι και μια στιγμή περηφάνειας για την εταιρεία. Και αν μη τι άλλο, δείχνει και πόσο σπουδαία έρευνα πραγματοποιείται. Εξήγησέ μας λίγο γιατί το πήρατε και τι θα κάνετε με αυτό το grant;

Βαγγέλης: Το grant έχει να κάνει με ένα μεγάλο project στο οποίο εκτός από εμάς συμμετέχουν δύο άλλες εταιρείες τεχνολογίας, η Konda Chip και η Open Chip. Η Konda Chip είναι γερμανοτσέχικη εταιρεία, η Open Chip είναι ισπανική. Συμμετέχει επίσης το ULICH. Το ULICH είναι στη Γερμανία ένα από τα περίφημα supercomputing centers της Ευρώπης, όπως επίσης και η IMEC. Η IMEC είναι σε microcontactor. Ο σκοπός του DARE είναι να δημιουργήσει sovereign τεχνολογία για HPC, HPC stands for High Performance Computing, sovereign τεχνολογία γύρω από την αρχιτεκτονική RISC-V. RISC-V είναι μια ανοιχτή αρχιτεκτονική, προσδιορίζει αυτό που ονομάζουμε instruction set, είναι οι εντολές, κατά κάποιο τρόπο πολύ απλοϊκά, και από εκεί και πέρα η κατασκευή, ο τρόπος με τον οποίο εσύ κατασκευάζεις την υπολογιστική μονάδα, ανήκει σε εσένα, αλλά τουλάχιστον είναι open source, που σημαίνει ότι υπάρχει interoperability και τα λοιπά και τα λοιπά.

Παναγιώτης: Και πρόσβαση.

Βαγγέλης: Και πρόσβαση. Και ένα κοινό οικοσύστημα. Το οικοσύστημα, και ειδικότερα σε software development, είναι πολύ σημαντικό. Προσπαθεί λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποκτήσει sovereign technology στο χώρο του computing με ειδικότερη εφαρμογή high performance computing, με την ιδέα γύρω στο 2030-2031 να δημιουργήσει έναν supercomputer ευρωπαϊκό, ο οποίος να βασίζεται στη RISC-V τεχνολογία.

Παναγιώτης: Σε αυτό το supercomputer θα είστε κομμάτι του σημαντικό, σοβαρό.

Βαγγέλης: Προσπαθούμε. Nαι, προσπαθούμε να αναπτύξουμε τεχνολογία. Τώρα, οι τρεις αυτές εταιρείες, κάθε μία από αυτές θα κατασκευάσει ένα chiplet, και τα chiplets αυτά θα πρέπει να είναι interoperable. Κάθε ένα chiplet έχει μια διαφορετική αποστολή. Εμείς προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα chiplet το οποίο θα είναι για AI inferencing, να τρέχει neural networks πάρα πολύ αποτελεσματικά. Μέσα στο ίδιο package, στο ίδιο system in a package, ονομάζεται, θα είναι και η Konda Chip με ένα σύστημα general purpose RISC-V processor και θα προσπαθήσουμε να δείξουμε ορισμένες εφαρμογές οι οποίες άπτονται των workloads σε high performance computing. Εμείς κοιτάζουμε να επιλύσουμε αυτά τα προβλήματα μέσω AI, η Konda Chip θα κοιτάξει περισσότερο τον κλασικό τρόπο επίλυσης αυτών των προβλημάτων. Άρα συνδυάζουμε τα δύο, τον κλασικό και τον AI τρόπο επίλυσης τέτοιων προβλημάτων.

Παναγιώτης: Και κρατάω ότι είναι πολύ σημαντικό, η Ευρώπη προσπαθεί να φτιάξει ένα supercomputer μέχρι το 2030, πόσο αισιόδοξος είσαι ότι θα τα καταφέρουμε;

Βαγγέλης: Αρκετά. Εξαρτάται πάντα από τη χρηματοδότηση. Εξαρτάται από τη χρηματοδότηση.

Παναγιώτης: Η οποία μέχρι στιγμής είναι θαρραλέα, γιατί αν έχετε πάρει μόνο εσείς 60 και είναι τρεις εταιρείες, καταλαβαίνουμε λίγο κάπως την τάξη μεγέθους τουλάχιστον.

Βαγγέλης: Η τάξη μεγέθους 240 εκατομμυρίων.

Παναγιώτης: Ένα άλλο πράγμα που με γεμίζει εμένα αισιοδοξία είναι ότι σε αυτό το project, το οποίο είναι ευρωπαϊκής σημασίας, δηλαδή είναι ίσως και ζωής θανάτου για το μέλλον της Ευρώπης, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε ανεξαρτησία στην τεχνολογία μας. Σε αυτό το project έχουμε έναν Έλληνα ερευνητή και μια εταιρεία η οποία είναι συνδεδεμένη με την Ελλάδα και είναι και κατά το ήμισυ ελληνική ενδεχομένως, τουλάχιστον από τον μπαμπά της. Αυτό είναι που έχει πολύ μεγάλη σημασία. Στην Ελλάδα απασχολείτε κόσμο; Έχετε...

Βαγγέλης: Έχουμε.

Παναγιώτης: Στο R&D νομίζω.

Βαγγέλης: Ναι, σε development, έχουμε γύρω στα 7 άτομα στην Ελλάδα, στην Αθήνα.

Παναγιώτης: Πώς συγκρίνεται η εμπειρία, γιατί είναι κάτι το οποίο είναι βαθιά ερευνητική η δουλειά που κάνετε, και αναρωτιέμαι αν έχεις λίγο feedback και λίγα insights στο Έλληνες versus οποιουσδήποτε άλλους Ευρωπαίους στο κομμάτι της έρευνας και της ποιότητας, κόστος.

Βαγγέλης: Ναι, οι Έλληνες είναι αξιόλογοι επιστήμονες, δεν γεννάται θέμα, είναι αξιόλογοι μηχανικοί. Είναι προφανές ότι υπάρχουν πάρα πολλοί Έλληνες οι οποίοι ζουν στο εξωτερικό, έχουν φύγει για την Ελλάδα. Θα ήταν πολύ καλό για την Ελλάδα να γυρίσουν στην Ελλάδα και να δραστηριοποιούνται εδώ. Διάφορα incentives χρειάζονται. Χρειάζεται κάποιο tax reform για να μπορέσουν να μετοικήσουν στο χώρο αυτό. Πάντως υπάρχει μεγάλο ταλέντο το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Σίγουρα τα πανεπιστήμια παράγουν πάρα πολύ καλούς μηχανικούς και εμείς προσπαθούμε να δραστηριοποιηθούμε και εμείς στην ελληνική αγορά και να βρούμε αυτά τα ταλέντα και να τους πάρουμε στην εταιρεία.

Παναγιώτης: Θα παίξουμε ένα παιχνιδάκι. Κάθε κάρτα έχει μια λέξη, θα διαλέξεις μία και θα θέλαμε να ακούσουμε τον ορισμό της από εσένα. Ωραία, λοιπόν. Καινοτομία.

Βαγγέλης: Ωραία λέξη.

Παναγιώτης: Τι είναι για εσένα η καινοτομία;

Βαγγέλης: Καινοτομία είναι αυτό ακριβώς που φέραμε στην αγορά. Ήταν και είναι καινοτόμο. Είμαστε η πρώτη εταιρεία στον κόσμο που έφερε σε εμάς production in memory computing. Και είναι πολύ σημαντικό.

Παναγιώτης: Μέχρι σήμερα έχετε μια απίστευτη πορεία, έχετε συγκεντρώσει 200 εκατομμύρια σε πόρους, έχετε μπει σε mass production. Πώς είναι τα επόμενα πέντε χρόνια; Πώς είναι το 2030;

Βαγγέλης: Ωραία, ενδιαφέρουσα και καλή ερώτηση. Θα πω λίγα λόγια για το επόμενο προϊόν. Όπως σας ανέφερα, το πρώτο προϊόν επικεντρώθηκε σε edge, high-end edge. Ο λόγος ήταν ότι βλέπαμε μια περιοχή στην οποία μπορούμε, όπως ανέφερα πιο πριν, να φέρουμε μια λύση η οποία να είναι πολύ ανταγωνιστική σε σχέση με την Nvidia, με τα προϊόντα της Nvidia σε αυτό το χώρο. Η Nvidia είναι κορυφή σαν εταιρεία.

Παναγιώτης: Φυσικά.

Βαγγέλης: Σε αυτό το χώρο του edge πιστεύουμε ότι με την καινοτομία τη δικιά μας μπορούμε να ανταγωνιστούμε. Και νομίζω ότι το έχουμε καταφέρει, τουλάχιστον από απόψεως performance, από απόψεως κόστους, από απόψεως ενεργειακής απόδοσης, αυτό που λένε οι διάφοροι analysts που έχουν πάρει το προϊόν μας στα χέρια τους, το μετρήσανε, το τρέξανε και τα αποτελέσματα το δείχνουν. Αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι να κινηθούμε προς την περιοχή των workstations, προς την περιοχή των enterprise servers. Να δημιουργήσουμε μια δομή η οποία να έχει ακόμα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, performance. Να μπορούμε να επεξεργαστούμε μεγαλύτερα πολύ γλωσσικά νευρωνικά δίκτυα. Νευρωνικά δίκτυα μπορεί να έχουν από trillion συντελεστές, coefficients, weights, μέχρι μερικά billion. Επομένως το εύρος είναι μεγάλο.

Παναγιώτης: Είναι μεγάλο.

Βαγγέλης: Και όταν θέλεις να κινηθείς προς τα μεγαλύτερα νευρωνικά δίκτυα, πρέπει να έχεις και πιο powerful σύστημα για να τα επεξεργαστείς.

Παναγιώτης: Θέλετε να μεγαλώσετε τα συστήματά σας και θέλετε να κοιτάξετε ένα πιο ευρύ πεδίο.

Βαγγέλης: Ακριβώς. Enterprise servers είναι ένα πιο ευρύ πεδίο.

Παναγιώτης: Μπαίνουμε στο τελευταίο κομμάτι της πολύ ωραίας συζήτησής μας, το οποίο είναι γρήγορες ερωτήσεις για να δούμε αν υπάρχει κάποια άλλη πτυχή που δεν έχουμε ακόμα καταλάβει.

Βαγγέλης: Είναι quiz δηλαδή.

Παναγιώτης: Είναι quiz και θέλω να μάθουμε τα τελευταία πράγματα για εσένα που είναι πάντα και αυτά εξίσου ενδιαφέροντα. Βιβλίο ή podcast;

Βαγγέλης: Βιβλίο.

Παναγιώτης: Βιβλίο. Είσαι πρωινός ή βραδινός τύπος;

Βαγγέλης: Βράδυ.

Παναγιώτης: Βράδυ.

Βαγγέλης: Μεσάνυχτα.

Παναγιώτης: Δεν κοιμάσαι, είσαι...

Βαγγέλης: Ξυπνάω πιο αργά.

Παναγιώτης: Είσαι του καφέ ή τσάι;

Βαγγέλης: Καφέ.

Παναγιώτης: Καφέ. Αν μπορούσες να δειπνήσεις με ένα ιστορικό πρόσωπο, με ποιο θα δειπνούσες;

Βαγγέλης: Αριστοτέλη. Θα τον ρωτούσα ποια είναι η γνώμη του για την τεχνητή νοημοσύνη.

Παναγιώτης: Και είμαι σίγουρος ότι θα είχε την πιο εντυπωσιακή απάντηση από όλους μας.

Βαγγέλης: Ναι.

Παναγιώτης: Τι ωραία που ήμασταν και στο Ηρώδειο και συνδεθήκαμε ίσως.

Βαγγέλης: Ακριβώς.

Παναγιώτης: Συνδέσαμε τις εποχές τουλάχιστον. Καταφέραμε να συνδέσουμε τις εποχές. Με ποια τεχνολογία δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς;

Βαγγέλης: Το smartphone.

Παναγιώτης: Το smartphone. Ποια είναι η αγαπημένη σου πόλη για να ταξιδεύεις επαγγελματικά;

Βαγγέλης: Νέα Υόρκη.

Παναγιώτης: Υπάρχει κάποιο βιβλίο που να σου έχει αλλάξει τη ζωή; Να σου έχει μείνει top of mind;

Βαγγέλης: Ναι, είναι του Oscar Wilde, το Πορτρέτο του Dorian Gray.

Παναγιώτης: Γιατί;

Βαγγέλης: Γιατί δίνει την ηθική των πραγμάτων, βλέπεις τα πράγματα λίγο διαφορετικά.

Παναγιώτης: Αν δεν ασχολιόσουν με την τωρινή σου δραστηριότητα που είναι η founder της Axelera, τι θα έκανες;

Βαγγέλης: Αυτή ήταν πάντοτε η αδυναμία μου, να γίνω νευροχειρουργός. Για τον εγκέφαλο έχω ένα fascination. Διαβάζω, προσπαθώ να καταλάβω. Θα γινόμουν νευροχειρουργός, δεν ξέρω, γιατί θέλεις να κάνεις...

Παναγιώτης: Και η τελευταία ερώτηση που κάνουμε σε όλους τους καλεσμένους μας από το πρώτο επεισόδιο. Τι πιστεύεις ότι κάνει έναν επιχειρηματία outlier;

Βαγγέλης: Τι κάνει έναν επιχειρηματία outlier;

Παναγιώτης: Να είναι στο 0,001% της απόδοσης και της επιτυχίας. Να ξεχωρίζει.

Βαγγέλης: Perseverance. Να έχεις ιδέες και να μην σταματάς σε οποιοδήποτε εμπόδιο για να καταφέρεις αυτό που έχεις στο μυαλό σου να γίνει. Perseverance είναι αυτό.

Παναγιώτης: Βαγγέλη, σε ευχαριστούμε πολύ.

Βαγγέλης: Παρακαλώ.