Episode 8
Season 4
Innoetics: The Greek-originated synthetic voice of Samsung
Aimilios Chalamandaris
Co-founder & CEO, Innoetics
"We were growing organically, meaning entirely from the revenue the company had from its customers. At the same time, the co-founders were working on this project without pay, operating with the promise that we felt the vision had."
About the speaker
Aimilios Chalamandaris was a Co-founder and CEO of Innoetics. He holds a degree and Ph.D. in Electrical and Computer Engineering from the National Technical University of Athens and a Master's in Telecommunications and Digital Signal Processing from Imperial College in London. He is one of the team's founding members that developed one of the world's leading synthetic speech technologies. He led the establishment of Innoetics as one of the most important synthetic speech companies globally, culminating in its acquisition by Samsung Electronics in 2017. Today, Aimilios is Head of R&D at Samsung Electronics Greece and a major supporter of the Greek startup ecosystem and entrepreneurship. Since 2020, he has been honored to serve as a member of the National Council for Research and Innovation, the highest advisory body for shaping and implementing national policy on research, technology, and innovation in Greece. In 2022, Aimilios was honored with the R&D Manager of the Year award for his performance and contribution from his position at Samsung Electronics Greece. Aimilios shares his vision and his team's vision for the technology and solution they offer, how they started their own startup as university researchers, the mistakes they made during their entrepreneurial journey until their successful acquisition by Samsung, and how he sees the future of technology and innovation.
Show notes
What makes an entrepreneur outlier?
It's about having a positive diversity that serves your entrepreneurship. There are many components together, and when needed, one or the other comes forward So, you have to be able to cope with difficulties, you have to persist, you have to have a vision, you have to be outgoing, you have to be a good entrepreneur, you have to be open-minded.
A book he is reading this period:
The Egyptian - Mikah Waltari
A movie he suggests:
Amadeus - Peter Shaffer, Zdenek Mahler
A person he admires:
Kostas Mallios - Corporate Vice President & General Manager, Applied AI
Transcript
Παναγιώτης Καραμπίνης
Γεια σου, Αιμίλιε.
Αιμίλιος Χαλαμανδάρης
Γεια σου, Παναγιώτη.
Παναγιώτης
Ευχαριστούμε πολύ που είσαι μαζί μας.
Αιμίλιος
Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση.
Παναγιώτης
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Είναι ένα εξαιρετικό story η Innoetics. Αυτό που έχεις καταφέρει μαζί με τους co-founders σου, από το 2006 να χτίστηκε. Eίμαι πολύ excited να το ταξιδέψουμε μαζί αυτό το path που έχετε φτιάξει. Έχει, νομίζω, πάρα πολλά learnings σε πάρα πολλά διαφορετικά σημεία. Ένα true, genuine Greek entrepreneurship story, οπότε είμαστε πάρα πολύ excited. Πριν περάσουμε στο story της Innoetics, πες μας λιγάκι για το δικό σου path. Πού γεννήθηκες; Πού μεγάλωσες;
Αιμίλιος
Γεννήθηκα Αθήνα, Παλαιό Φάληρο, και εκεί μένω ακόμη. Είμαι ο τέταρτος από πέντε παιδιά. Οπότε, ξέρεις, είχα αρκετά πρότυπα στο σχολείο. Οπότε, ξέρεις, σαν πρότυπο, είχα κυρίως τον μεγάλο αδερφό, τον δεύτερο, ο οποίος πήγε Πολυτεχνείο. Ήταν ηλεκτρολόγος μηχανικός. Με αυτόν έχουμε πέντε χρόνια διαφορά. Οπότε, ξέρεις, εκεί πέρα είχα αρχίσει και έλεγα “Ναι, μάλλον θα πάω Πολυτεχνείο και θα κάνω αυτό”. Πιο πριν όμως, ήτανε, ξέρεις, ο πατέρας μου, που παρόλο που είναι οικονομολόγος, πάντα του αρέσανε, ξέρεις, τα gadgets, να παρακολουθεί τεχνολογία. Δηλαδή ακόμα και τώρα, ξέρεις, κάθε πρωί έχουμε στο Viber, στο Gmail μου στέλνει πράγματα. Και από τότε με έπαιρνε, μικρός εγώ, και όταν αυτός δούλευε ,ξέρω ‘γω γιατί ήτανε λίγο workaholic, και Σαββατοκύριακα. Με έπαιρνε μαζί του και εγώ δούλευα σε έναν υπολογιστή τότε, που προφανώς για να βρω έναν υπολογιστή τότε ήταν πολύ δύσκολο. Και καθόμουν και προγραμμάτιζα... Basic, έτσι;
Παναγιώτης
Έτσι μπήκες στο...
Αιμίλιος
Ναι, ναι. Μου είχε πάρει και ένα βιβλίο, ξέρω ‘γω, για να μάθω Basic και ήμουνα, ξέρω ‘γω, τι να σου πω... Δημοτικό ήμουνα, δεν θυμάμαι ποια τάξη. Και μετά, ξέρεις, πήραμε υπολογιστή, άρχισα, ξέρεις, να προγραμματίζω, να παίζουμε κάποια παιχνίδια παράλληλα. Αλλά, ξέρεις, από τότε οι υπολογιστές και η τεχνολογία με ενθουσίαζε.
Παναγιώτης
Πολύ όμορφο.
Αιμίλιος
Οπότε, πήγα Πολυτεχνείο. Ασχολήθηκα, ξέρεις, και με αυτό που είπα και πιο πριν, με τη φωνή, ως διπλωματική. Έκανα μεταπτυχιακό στο Imperial στο Λονδίνο. Το αστείο είναι ότι στις σπουδές μου στο Πολυτεχνείο δεν μου άρεσε καθόλου. Δεν μου άρεσαν τα μαθηματικά που είχαν να κάνουν με τηλεπικοινωνίες, οπότε είχα αποφύγει αυτά τα μαθήματα. Πήγα έκανα ένα μεταπτυχιακό για τηλεπικοινωνίες στο Imperial. Οπότε, γύρισα και έκανα αναγκαστικά όλα τα μαθηματικά και όλους τους μετασχηματισμούς που χρειαζόντουσαν για να γίνεις signal expert. Και αυτό, ξέρεις, με βοήθησε και πήγα προς το text- to-speech.
Παναγιώτης
Ξεκινώντας... Κατ’ αρχάς, θέλω να σε ρωτήσω, αν η τεχνολογία που είχε ο Στίβεν Χόκινγχ στο σύστημά του είναι δική σας.
Αιμίλιος
Όχι.
Παναγιώτης
Δεν μίλαγε με Innoetics technology.
Αιμίλιος
‘Όχι, δεν είναι δική μας, και μάλιστα είναι μια τεχνολογία παλιάς γενιάς. Και ενώ ο Στίβεν Χόκινγκ, ενώ είχε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει κάτι πιο φυσικό, αποφάσισε να το κρατήσει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ως ένα branding, ας πούμε.
Παναγιώτης
Ναι, γιατί είναι brand, είχε γίνει brand και κομμάτι του identity της...Σωστά, της ταυτότητάς του. Πάντως το χρησιμοποιώ... Φυσικά ξέρω ότι δεν είναι. Έχω κάνει λίγο research πριν τη συνέντευξη. Το χρησιμοποιώ γιατί ίσως έτσι είναι το καλύτερο παράδειγμα για να καταλάβει γρήγορα κάποιος ποια είναι η τεχνολογία της συνθετικής ομιλίας. Αλλά θες να μας πεις, έτσι με δυο τρεις γραμμές, τι είναι η Innoetics;
Αιμίλιος
Ναι. Όπως είπες, ξεκινήσαμε το 2006. Πριν από αυτό, ουσιαστικά, ξεκινήσαμε από ένα ερευνητικό κέντρο, το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου στο ερευνητικό κέντρο ΑΘΗΝΑ. Ήμασταν τέσσερις φίλοι, που κάναμε διδακτορικό οι τρεις. Ο ένας ήταν ερευνητής full-time. Και εκεί πέρα, κάνοντας ερευνητικά έργα, συνεχίσαμε το κομμάτι της έρευνας που είχε να κάνει με τη διπλωματική μας και μετά έγινε και διδακτορικό μας. Και είναι η συνθετική ομιλία, το οποίο, ουσιαστικά, είναι από... Βάζεις, επιτρέπεις στον υπολογιστή να μετατρέπει οποιοδήποτε κείμενο σε συνθετική φωνή. Παλιά, αρκετά πιο ρομποτική, όπως το παράδειγμα του Στίβεν Χόκινγκ. Τώρα, πολύ πιο φυσική, όπως είναι ο digital assistant, ας πούμε, της Google...
Παναγιώτης
Ακριβώς.
Αιμίλιος
Της Samsung, της Apple κ.ο.κ.
Παναγιώτης
Και είναι ένας χώρος, ο οποίος είναι ραγδαία αναπτυσσόμενος.
Αιμίλιος
Ραγδαία αναπτυσσόμενος, ναι.
Παναγιώτης
Αυτό το διάστημα είναι λες και έχει ξαναγεννηθεί το industry. Και νομίζω ότι επειδή, έχοντας κάνει πάρα πολύ επιτυχημένες κινήσεις σε όλη αυτήν την πορεία απ’ το 2006, είστε αυτήν τη στιγμή στο επίκεντρο, οπότε έχει νόημα να ακούσουμε τις απόψεις σου σε αυτό, στο industry γενικότερα. Γιατί, όπως βλέπεις, είστε σε έναν γίγαντα τεχνολογίας. Πολύ ενδιαφέρον. Πώς προέκυψε η ιδέα; Μάλλον, πώς προέκυψε η ανάγκη να ασχοληθείτε με τη συνθετική ομιλία; Ξέρω ότι ήταν μια τεχνολογία που ειδικά τότε…χρησιμοποιούταν σε ΑμΕΑ, σε άτομα που δεν μπορούσαν να μιλήσουνε ή που δεν μπορούσαν να ακούσουν. Ήταν αυτό το βασικό drive;
Αιμίλιος
Λοιπόν, το βασικό drive ήταν ότι είχαμε έναν κοινό καθηγητή οι τέσσερίς μας. Τον Γιώργο τον Καραγιάννη απ’ το Πολυτεχνείο, ο οποίος, το δεύτερο διδακτορικό του, νομίζω, ήταν σύνθεση φωνής στα 70’s. Και λιγάκι, ξέρεις... Όχι λιγάκι, πολύ μας ενέπνευσε. Δηλαδή μας έλεγε ιστορίες, ότι ξέρω ‘γω... Αυτός τότε προγραμμάτιζε, ξέρεις, με τις καρτέλες που είχανε τις τρύπες και τις έβαζες στον υπολογιστή. Και πήγαινε, ξέρω ‘γω, όλο το βράδυ και έβαζε μια βαλίτσα καρτέλες, τις περνούσε στον υπολογιστή, περίμενε όλο το βράδυ και την άλλη μέρα άκουγε ένα “Α”. Και αυτό ήτανε σύνθεση φωνής της εποχής, έτσι; Με τους υπολογιστές ξεκινήσαμε και εμείς και προσπαθούσαμε να μοντελοποιήσουμε τη φωνή με άλλους τρόπους της εποχής. Formant σύνθεση, προσπαθώντας να δημιουργήσεις συγκεκριμένες συχνότητες, και μετά με σύνθεση concatenated. Ουσιαστικά, τι είναι; Παίρνεις ηχογραφήσεις, τις κόβεις κομματάκια και, όταν θες να πεις κάτι, παίρνεις τα πολύ μικρά κομματάκια, και το σύστημα αποφασίζει ποια να συνθέσει, ποια να βάλει το ένα μετά το άλλο.
Παναγιώτης
Νομίζω ότι, στο δικό μου generation πάντως, είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι όταν ακούς τη συνθετική φωνή, τη φωνή που έχει τη χροιά διακεκομμένη...καταλαβαίνεις απ’ τη χροιά ότι είναι cut and paste.
Αιμίλιος
Αυτό ακριβώς. Και σε εκείνη την τεχνολογία εντρυφήσαμε, ουσιαστικά. Είναι και τα διδακτορικά μας. Μετά την εξαγορά, και ουσιαστικά το βλέπαμε και τότε, ότι άλλαζε πάλι η τεχνολογία, πλέον έχει πάει όλο σε machine learning, έτσι;
Παναγιώτης
Φυσικά.
Αιμίλιος
Οπότε, είναι όλο data-driven. Έχεις ηχογραφήσεις και βάζεις ένα σύστημα, το οποίο αρχίζει και μαθαίνει τι πρέπει να συνθέσει όταν έχει ένα συγκεκριμένο input. Τα λέω πολύ χονδρικά, αλλά όλο είναι data driven και machine learning.
Παναγιώτης
Και θα εντρυφήσουμε. Και ειδικά για το μέλλον της τεχνολογίας, θα εντρυφήσουμε, γιατί αυτήν τη στιγμή είμαστε σε ένα τεράστιο revolution που λέγεται linguistic models και ChatGPT, που επηρεάζουν...
Αιμίλιος
Πολύ.
Παναγιώτης
…και την τεχνολογία της συνθετικής ομιλίας, και όλο αυτό πρέπει ίσως, όσο ρεαλιστικά γράφει κάτι, άλλο τόσο ρεαλιστικά να το ακούσει και ο άνθρωπος. Οπότε, έχει πολύ ενδιαφέρον και θέλουμε να ακούσουμε και τις απόψεις σου για αυτό. Τι αλλαγές φέρνει και τι προβλήματα ίσως. Μίλησέ μας λίγο για τα πρώτα βήματα της Innoetics. Είστε στο πανεπιστήμιο, έχετε την ιδέα να ασχοληθείτε με τη συνθετική ομιλία. Πότε γίνεται αυτό επιχείρηση; Πότε ξεκινάτε να βλέπετε ότι υπάρχει κάτι, δημιουργείται μια τεχνολογία, η οποία ίσως να είναι competitive σε ένα μεγαλύτερο επίπεδο;
Αιμίλιος
Λοιπόν, ήμασταν στο Πολυτεχνείο, εγώ έκανα... Κατ’ αρχήν, σκέψου ότι και οι τρεις μας, από τους τέσσερις, κάναμε... Και ο Σπύρος έκανε τη διπλωματική του και είχε να κάνει με συνθετική ομιλία. Οπότε, όντας φοιτητής, ασχολήθηκα με αυτό, και μετά και στο διδακτορικό. Οπότε, ήμασταν υποψήφιοι διδάκτορες στο Πολυτεχνείο και ταυτόχρονα δουλεύαμε ως ερευνητές στο EL και στο...
Παναγιώτης
Στο ΑΘΗΝΑ.
Αιμίλιος
ΑΙΜΙΛΙΟΣ: Στο ΑΘΗΝΑ. Το κομμάτι της τεχνολογίας της συνθετικής ομιλίας το δουλεύαμε στο πλάι. Δεν ήτανε κάποιο συγκεκριμένο project του ΑΘΗΝΑ, αλλά ήτανε κάτι που είχαμε, ξέρεις, να ασχολούμαστε ως ομάδα, και αυτό και μας έδεσε αλλά και, ξέρεις, όσο το δουλεύαμε... Ομολογώ ότι τρώγαμε ξενύχτια σε αυτό, έτσι; Μας άρεσε πάρα πολύ. Σε κάποια στιγμή, είδαμε ότι πραγματικά αξίζει. Το αστείο είναι ότι όταν αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε την εταιρεία, που ήτανε spinoff, είναι δηλαδή startup στην οποία συμμετέχει και το ερευνητικό κέντρο ΑΘΗΝΑ... Το scope της εταιρείας δεν ήτανε αυτό καθαυτό η συνθετική φωνή. Δηλαδή ξεκινήσαμε μια ιδέα του να κάνουμε υπηρεσίες ή παιχνίδια στην αρχή, με συνθετική φωνή. Οπότε, θέλαμε πιο πολύ να έχουμε την τεχνολογία ως εφόδιο, αλλά να παρέχουμε άλλες υπηρεσίες ή άλλα προϊόντα. Και ομολογώ, εντάξει, ήτανε κάτι που στην αρχή, ξέρεις, μας μπέρδεψε γιατί λέμε “OK. Φτιάχνουμε την τεχνολογία. Πάμε να φτιάξουμε άλλα προϊόντα με αυτήν.”
Παναγιώτης
Θέλατε να το δώσετε 360 δηλαδή. Να δώσετε και το παιχνίδι και τη συνθετική ομιλία.
Αιμίλιος
Δεν θέλαμε να δώσουμε την τεχνολογία στην αρχή. Δηλαδή είχαμε αυτό το... Όταν θα μιλήσουμε και για τα λάθη μας κι αυτά... Το μεγαλύτερο λάθος μας, τουλάχιστον όπως το θυμάμαι εγώ, ήταν ότι ήμασταν υπερπροστατευτικοί με την τεχνολογία.
Παναγιώτης
Φοβόσασταν την αντιγραφή.
Αιμίλιος
Την αντιγραφή, ναι. Το να πεις ότι θα δώσεις τεχνολογία το θεωρούσαμε ως το μεγαλύτερό μας asset, έτσι;
Παναγιώτης
Σωστά.
Αιμίλιος
Και γενικά, μπορεί να είναι στους μηχανικούς; Δεν ξέρω πού είναι. Είναι ένα χαρακτηριστικό μας ότι, ξέρεις, δεν θες να δώσεις το παιδί σου όπως είναι, να το χρησιμοποιήσει ο άλλος, να το αναπτύξει περισσότερο ή κάτι τέτοιο. Το κρύβεις πίσω από προϊόντα και υπηρεσίες και λες “Θα πουλήσω εγώ την υπηρεσία και από πίσω θα έχω ένα φανταστικό asset”. Μετά, δηλαδή στην πορεία, είδαμε ότι και μας έτρωγε χρόνο και ενέργεια, και δεν απέδιδε όσο περιμέναμε. Δηλαδή μας έτρωγε χρόνο απ’ το να αναπτύξουμε το asset... Αποφασίσαμε να γυρίσουμε και να παρέχουμε την τεχνολογία ως προϊόν και υπηρεσία, και συνεχίσαμε και μεγαλώναμε και δυναμώναμε την τεχνολογία αυτή καθαυτή.
Παναγιώτης
Αυτό πότε γίνεται εταιρεία; Πότε φεύγει, κάνει το level-up και γίνεται από ένα ερευνητικό πρόγραμμα ή ένα ερευνητικό...
Αιμίλιος
Από spinoff, ας πούμε.
Παναγιώτης
Ακριβώς. Εταιρεία.
Αιμίλιος
Λοιπόν, η spinoff ιδρύθηκε το 2006. Ο πρώτος μας πελάτης, που ήταν διερευνητικό καθαρά, ήταν το 2007. Δηλαδή είχαμε πελάτη στο εξωτερικό που του παρείχαμε λύση. 2007, εγώ πήγα στρατιώτης, οπότε, ξέρεις, πήγε λίγο πίσω αυτό. Εκεί που αποφασίσαμε... Απ’ το 2006 μέχρι το 2013, να σου πω την αλήθεια, εφτά χρόνια το είχαμε λίγο side project και κάναμε ό,τι δεν έπρεπε. Αυτό που λέει focus, δεν κάναμε focus ή τουλάχιστον δεν δίναμε το 100% του χρόνου μας γιατί πιστεύαμε ότι το 100% του ελεύθερου χρόνου μας αρκεί...Που δεν ισχύει.
Παναγιώτης
Το main, η main δουλειά;
Αιμίλιος
Ήταν ερευνητική στο κέντρο.
Παναγιώτης
Στο πανεπιστήμιο.
Αιμίλιος
Ναι, στο ερευνητικό κέντρο ΑΘΗΝΑ. Και παράλληλα κάναμε και τα διδακτορικά μας και αυτά, έτσι; Οπότε, εκεί. Το σημείο καμπής ήταν εκεί, το 2014, που αποφασίσαμε ότι, ξέρεις, δεν είναι spinoff. Είναι startup. Κάνεις focus, παρατάς όλα τα άλλα και πας και ορμάς στη startup.
Παναγιώτης
Είναι μια σημαντική απόφαση.
Αιμίλιος
Δύσκολη.
Παναγιώτης
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Είναι δύσκολη. Έχει πολύ ρίσκο. Και συνήθως χρειάζεται ένας driver καταλυτικός, δηλαδή κάτι... Ένα μεγάλο νέο ή μια μεγάλη επιτυχία ή κάτι που το κάνει πλέον ηλίου φαεινότερο ότι, ‘’OK αυτό έχει μεγάλο promise, πρέπει να το κυνηγήσω και πρέπει ’’…να αφιερώσω τα επόμενα χρόνια της ζωής μου σε αυτό’’. Υπήρξε για σας αυτή η στιγμή;
Αιμίλιος
Μακάρι να ήταν στιγμή. Δεν ήτανε. Ήτανε πολύ πιο δύσκολο και πολύ πιο μακρύ χρονικά, και θα σου πω ένα παράδειγμα. Εγώ, ας πούμε, τότε δεν είχα οικογένεια. Οπότε, ξέρεις, τα οποιαδήποτε ρίσκα θα έπαιρνα, θα ήταν δικά μου. Άλλοι συνιδρυτές είχαν οικογένεια, είχανε παιδιά. Οπότε, ξέρεις, το ρίσκο ήταν κάτι το οποίο θα το έπαιρναν μαζί με την οικογένειά τους και ήτανε πολύ πιο βαρύ.
Παναγιώτης
Φυσικά.
Αιμίλιος
Ή, ας πούμε, ο Πύρρος, ο συνιδρυτής και CTO, είχε φύγει στο Cambridge. Έκανε post doc εκεί. Οπότε, ξέρεις, από κει, ενώ προχωρούσαμε την εταιρεία remotely, σε εκείνο το σημείο που λέμε, ξέρεις, “Να σου πω, Πύρρο, πρέπει να γυρίσεις”, η θυσία αυτή ήταν τεράστια...Για τον Πύρρο και την οικογένειά του, έτσι;
Παναγιώτης
Και το ρίσκο.
Αιμίλιος
Και το ρίσκο. Που στο τέλος, ξέρεις, απέδωσε. Αλλά και εσύ ξέρεις καλύτερα, δεν αποδίδει. Όχι πάντα. Τις περισσότερες φορές δεν αποδίδει, έτσι;
Παναγιώτης
Φυσικά, φυσικά.
Αιμίλιος
Είναι ένα ρίσκο που το παίρνεις και απλά λες...
Παναγιώτης
Against all odds...
Αιμίλιος
Ναι, δεν το συζητάω.
Παναγιώτης
Το παίρνεις αυτό το ρίσκο συνήθως. Ποια ήταν η κινητήριος δύναμη πίσω απ’ όλες αυτές τις αποφάσεις; Να φύγει ο ένας και να γυρίσει απ’ την Αγγλία και να έρθει στην Ελλάδα; Να αφιερώσετε τη ζωή σας σε αυτό; Να μη φυλλορροήσετε σε κάποιες άλλες προτάσεις που είχατε; Ήταν η τεχνολογία; Ήτανε...
Αιμίλιος
Ήτανε το vision. Ήτανε το γεγονός ότι ήμασταν πολλά χρόνια μαζί, δηλαδή ήμασταν φίλοι. Σκέψου ότι εγώ ήμουν με τα παιδιά απ’ το τελευταίο έτος του Πολυτεχνείου, δηλαδή από 23-24, και μετά γυρίσαμε. Έκανα σπουδές Αγγλία, ξαναγύρισα. Ήμασταν... Μεγαλώσαμε μαζί και είχαμε μια πολύ καλή συνεργασία, ξέρεις. Άλλος είναι πιο αισιόδοξος πάντα, ο άλλος έχει το πιο επιστημονικό vision, ο άλλος είναι ο πιο “θα σας προσγειώσω όλους και πιο ανώμαλα”, ας πούμε.
Παναγιώτης
Και όλοι βοηθάνε έτσι.
Αιμίλιος
Οπότε, και όλοι βοηθάνε. Νομίζω ότι εντάξει, ξέρεις, όλοι… Όχι νομίζω, είμαι σίγουρος ότι όλοι είδανε το vision και, ξέρεις, πήραμε την απόφαση ότι, ξέρεις, “πάμε να παλέψουμε το startup ως έχει και ξεκινάμε την πορεία του startup όπως θα έπρεπε να είναι”, δηλαδή ‘’πάμε σε αυτό το επιθυμητό trajectory είτε με investment είτε με εξαγορά, και πάμε να δουλέψουμε σε αυτό το industry’’.
Παναγιώτης
Νομίζεις ότι είναι ανταγωνιστικό πλεονέκτημα να έχεις μια ομάδα, η οποία να είναι φίλοι, γνωστοί ή έχουνε ένα background το οποίο τους έχει φέρει πιο κοντά, χωρίς να είναι αναγκαστικά αυτό το business context; Ή μπορεί να γίνει και απειλή;
Αιμίλιος
ΑΙΜΙΛΙΟΣ: Και τα δύο. Είναι καθαρά στους ανθρώπους, έτσι; Είναι καθαρά η χημεία. Νομίζω ότι η ομάδα πρέπει να έχει σύμπνοια και να έχει χημεία, αυτό που λέμε. Απ’ την άλλη, ένας κίνδυνος είναι το flat scheme, δηλαδή που όλοι έχουνε ίσης αξίας ψήφο ή γνώμη. Και αν έχεις, ας πούμε, τέσσερα άτομα που και οι τέσσερις τραβάνε αλλού.. Τότε έχεις αυτό το πρόβλημα, ότι δεν αποφασίζεις εύκολα. Απ’ την άλλη, ξέρεις, απλά θα ξοδέψεις περισσότερο χρόνο είτε να πείσεις είτε να πειστείς, έτσι; Οπότε, νομίζω ότι πρώτο συστατικό πρέπει να είναι η χημεία και η σύμπνοια και μετά όλα τ’ άλλα. Τώρα, μετά αν οι απόψεις είναι διαφορετικές, θα τη βρεις την άκρη.
Παναγιώτης
Εγώ θα πω, πάντως, ότι ακούγεται στη δική σας ιστορία, το team είναι ένα πολύ μεγάλο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα...
Αιμίλιος
Μα είναι. Ναι.
Παναγιώτης
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: Είναι ένα skill στην Ελλάδα, στην επιχειρηματική σκηνή της Ελλάδας, το οποίο δεν το έχουμε. Συνήθως ένας επιχειρηματίας έχει έναν μοναχικό δρόμο ή δεν έχει co-founders καθόλου. Και δεν μας μαθαίνει κάποιος μέσα στα χρόνια που γαλουχούμαστε…για να φτάσουμε στην επιχειρηματικότητα, δεν μας μαθαίνει κάποιος πώς να χτίζουμε ομάδες, τι σημαίνει μια δυνατή ομάδα...Ποια είναι τα skills της, ποια είναι το culture της, το DNA της. Οπότε, όταν τυχαίνεις ανθρώπους οι οποίοι το έχουν καταφέρει, έστω και σε φιλικό context, φαίνεται ότι ήταν ένα πολύ δυνατό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Αιμίλιος
Μα ήταν απ’ τα πιο δυνατά μας. Δηλαδή ήταν η τεχνολογία και η ομάδα γιατί, ξέρεις, και bootstrapped ξεκινήσαμε, δεν είχαμε ούτε funding. Στην αρχή, δεν είχαμε ούτε κάποιο advisory board να μας καθοδηγήσει. Δηλαδή ξεκινήσαμε από ερευνητές και καταλήξαμε startuppers και entrepreneurs, έτσι; Οπότε, ήτανε καθαρά η χημεία και το δέσιμο της ομάδας που μας οδήγησε. Και πήραμε τις αποφάσεις και κάναμε ό,τι πορεία κάναμε.
Παναγιώτης
Πώς αναπτύξατε την τεχνολογία; Έχεις κάποια turning points, κάποιες στιγμές που η τεχνολογία αυτή, γιατί είναι μια πορεία αυτή. Πώς καταφέρνει μια ομάδα σε ένα ερευνητικό κέντρο στην Αθήνα να δημιουργεί world class τεχνολογία; Υπήρξαν στιγμές, οι οποίες έκαναν contribute στο “φτιάχνω κάτι το οποίο είναι ανταγωνιστικό σε παγκόσμιο επίπεδο”;
Αιμίλιος
Κοίταξε. Επειδή το δουλεύαμε, σου λέω, στην αρχή το δουλεύαμε πραγματικά ως φίλοι και εντελώς σε prototype στάδιο. Σκέψου, το δουλεύαμε σε MATLAB τότε. Και, ξέρεις, το σημείο της αποκάλυψης ήταν όταν βάλαμε κάτι να διαβάσει γιατί, ξέρεις, έχει πολλά πράγματα, πολλά στάδια η τεχνολογία για να δουλέψει. Όταν βάλαμε να δούμε αν ακούγεται σαν ανθρώπινη φωνή ή όχι, και, ξέρεις, το ακούς και λες “Όντως είναι η Μαρία, η ομιλήτρια που ηχογραφήσαμε. Είναι η φωνή της, ξέρεις. Βάλε να πει κάτι άλλο.” Και λες, ξέρεις, “Εδώ έχουμε κάτι πολύ σπουδαίο.” Και εκεί, ξέρεις, είναι αυτό που λες epiphany, ότι κάτι έχεις φτιάξει, πρέπει να δεις γιατί είναι καλό. Το magic sauce εκεί πέρα ήταν καθαρά engineering και ήταν δουλειά που είχαμε κάνει πάνω στην τεχνολογία. Είχαμε δουλέψει πάρα πολύ στο literature, είχαμε παρακολουθήσει τι γινότανε και, ξέρεις, ήμασταν... Είχε αποκτηθεί πολύ καλό expertise σε αυτό που λέμε signal processing, έτσι; Δηλαδή στην επεξεργασία σήματος. Οπότε, μπορούσαμε αυτό να το βάλουμε μέσα στην τεχνολογία μας. Δεν υπήρχε κάτι το οποίο ήτανε, ξέρεις, μια πατέντα που λες “αυτό δεν θα το κάνει κάποιος άλλος”. Ήτανε πολλά μικρά πράγματα καλού engineering που τελικά έφτιαξε αυτήν την τεχνολογία, που τελικά βραβεύτηκε, ξέρεις, για τρία συνεχόμενα χρόνια ως κορυφαία στον κόσμο σε έναν διεθνή διαγωνισμό.
Παναγιώτης
Πολύ εντυπωσιακό. Και είναι πραγματικά... Αποδεικνύει ότι μπορείς να δημιουργήσεις. Και αυτό είναι η ομορφιά της τεχνολογίας και του χώρου της τεχνολογίας, είναι ότι everything, όλα είναι πιθανά. Μπορείς να δημιουργήσεις τεχνολογία από οπουδήποτε, από οποιοδήποτε εργαστήριο, από οποιαδήποτε πόλη...Στον κόσμο, και να αλλάξεις τον κόσμο στον χώρο στον οποίο εστιάζεις.
Αιμίλιος
Ισχύει.
Παναγιώτης
Έχουμε δύο βασικά στοιχεία της ιστορίας σου. Είναι ότι ερευνητικό κέντρο… Είστε ένα story, το οποίο το γέννησε η έρευνα της χώρας. Και το δεύτερο, ότι έχουμε τέσσερις engineers, τέσσερις ερευνητές, οι οποίοι γίνανε επιχειρηματίες. Είναι δυο knowledge hubs, τα οποία πρέπει να τα κάνουμε explore. Πριν πάμε σε αυτό. Συνεχίζοντας λίγο τη χρονική συνέχεια της Innoetics. Είμαστε στο 2012-2013, όπου έχετε αναπτύξει την τεχνολογία, έχετε εκπλαγεί από τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία σας δουλεύει. Καλείτε όλα τα forces πίσω, “Guys, this is serious.” Αυτό είναι κάτι που έχει αξία και ξεκινάμε την εταιρεία. Όπου, εκεί θα υποθέσω ότι ξεκινάει και το commercial κομμάτι;
Αιμίλιος
Το commercial είχε ξεκινήσει αρκετά πριν. Δηλαδή σου είπα και πριν...
Παναγιώτης
Ξεκινάτε διερευνητικά.
Αιμίλιος
Απ’ την αρχή είχαμε έναν πελάτη, και πριν είχαμε πελάτες. Προσπαθούσαμε να έχουμε πελάτες, οι οποίοι να ταιριάζουν και στο σχήμα που δουλεύαμε.
Παναγιώτης
Ακριβώς.
Παναγιώτης
Σου είπα πριν, δουλεύαμε στον ελεύθερο χρόνο μας ή προσπαθούσαμε να μην έχουμε, ξέρεις, πάρα πολύ support. Άρα, ας πούμε, στην αρχή εστιάζαμε σε B2B ή ελπίζαμε ότι θα ήτανε κάτι, ξέρεις, off the shelf. Μπαίνεις, πατάς ένα κλικ, το παίρνεις και φεύγεις. Και δεν θα έχεις μετά after- sale support ή κάτι τέτοιο, γιατί ήμασταν τέσσερις engineers. Εκεί, ξέρεις, είχαμε ξεκινήσει, δηλαδή είχαμε πελάτες τη Vodafone, Cosmote. Είχαμε πελάτες. Είχαμε εστιάσει στην αρχή σε Β2Β και μετά, ξέρεις, έχοντας, ας πούμε, μια καλή τεχνολογία, αρχίζαμε και κάναμε products σε διαφορετικά επίπεδα, ακόμα και σε B2C. Δηλαδή, αυτό που είπαμε και πριν, ότι ήτανε κυρίως σε assistive technology για άτομα με προβλήματα όρασης. Πήραμε μια μεγάλη απόφαση κάποια στιγμή, που και αυτή δεν ήτανε της στιγμής, αλλά ήτανε, ξέρεις, επί μακρόν, υπήρχε μια τριβή μεταξύ μας. “Γιατί να πάμε εκεί, αφού έχει support, αφού το βλέπεις. Σε πήρε τώρα, ας πούμε, μισή ώρα και μιλούσες, ένας που έχει πρόβλημα, τελικός χρήστης. Γιατί ξοδεύεις τον χρόνο σου εκεί, και τέτοια. ”Ήτανε, ας πούμε, ένα σημείο που πήγαμε σε B2C. Αν με ρωτήσεις, θεωρώ ότι ήτανε δύσκολο, αλλά τελικά καλά κάναμε και πήγαμε. Και μπορώ να σου πω και δυο παραδείγματα σε αυτό. Το ένα για παράδειγμα ήταν ότι δώσαμε την τεχνολογία μας σε άτομα που το είχαν ανάγκη. Δηλαδή μέχρι τότε οι ελληνικές φωνές που υπήρχανε για άτομα με προβλήματα όρασης ήτανε στυλ Στίβεν Χόκινγκ. Είχανε κάτι τιμές εξωφρενικές. Και εμείς είχαμε μια πολύ καλή τεχνολογία και, ξέρεις, το να μην τη δίνουμε και σε μια κανονική τιμή το θεωρούσα, ξέρεις, αμαρτία. Ήτανε... Δεν ήταν σωστό.
Αιμίλιος
Βεβαίως. Βοήθησέ με. Εδώ ποιο είναι το use case; Είναι ένας άνθρωπος που...
Παναγιώτης
Ήτανε ο άνθρωπος που έχει προβλήματα όρασης και το χρησιμοποιεί ως screen reader στον υπολογιστή του. Τότε δεν υπήρχανε... Τότε ήτανε τα κινητά τα NOKIA κυρίως, έτσι; Οπότε, ήτανε ή θα μπει στο κινητό και να σου διαβάζει ποιος σε παίρνει τηλέφωνο ή πατάς το κουμπί και να σου λέει ‘’πάτησες αυτό το κουμπί’’ ή τα νούμερα να σ’ τα διαβάζει και όλα αυτά. Ή να σου διαβάζει τα μηνύματα, σκέψου, τα SMS. Ή να σε βοηθάει, να σου κάνει screen reading μέσω ενός screen reader software, να σου διαβάζει την οθόνη στα Windows. Γενικά τώρα, να πας να πουλάς σε τελικό χρήστη και ειδικά σε τελικό χρήστη που έχει ειδικές ανάγκες, σκέψου τι support χρειάζεται.
Αιμίλιος
Ναι, ναι. Είναι πολύ απαιτητικό...
Παναγιώτης
Πάρα πολύ απαιτητικό.
Παναγιώτης
Είχατε και πάρα πολύ feedback.
Αιμίλιος
Πάρα πολύ feedback. Και να σου πω την αλήθεια, η κοινότητα των τυφλών, ειδικά της Θεσσαλονίκης, μας βοήθησε πάρα πολύ. Είχαμε ένα... Εγώ προσωπικά είχα ένα καθημερινό feedback για μήνες μαζί τους. Τι δουλεύει, τι δεν δουλεύει, ξέρεις, πώς προχωράει. Στο τέλος, βγάλαμε ένα προϊόν πάρα πολύ καλό, το κορυφαίο για την ελληνική φωνή και το οποίο ήτανε ανταγωνιστικό, ξέρεις, και σε… και στο εξωτερικό ως τεχνολογία. Οπότε, εκεί αυτό που είχες τι ήτανε; Έφτιαξες ένα προϊόν για απαιτητικούς χρήστες. Ήτανε bulletproof μετά τόσο καιρό. Και βγαίνεις στην αγορά με ένα προϊόν το οποίο έχει περάσει από after-sales support και έχει πετύχει, έτσι;
Παναγιώτης
Ακριβώς. Ίσως το πιο απαιτητικό segment, έτσι;
Αιμίλιος
Απ’ τα πιο απαιτητικά, και αυτό θα σου πω. Ενώ ήτανε ένα κομμάτι που είχαμε πει ότι “παιδιά, αν πάμε εκεί, θα μας φάει η ενέργεια και, και, και...”, στο τέλος της ημέρας, αποδείχτηκε ότι ήτανε θετικό. Γιατί; Όταν με τη Samsung έγινε η εξαγορά, είχαμε ένα προϊόν το οποίο είχε δοκιμαστεί σε αυτό το κοινό. Και ένα από τα ticks που έκανε η Samsung ήτανε, ξέρεις, πόσο έτοιμη είναι για αγορά. Και σκέψου ότι, και το έχω ξαναπεί. Εμείς υπογράψαμε Παρασκευή, Τετάρτη έκανε launch το προϊόν σε δυο ή δέκα εκατομμύρια συσκευές, έτσι; Στη Samsung. Στο οικοσύστημα της Samsung. Οπότε, καταλαβαίνεις, αυτή η τριβή με τελικούς χρήστες και και και... Μας ανάγκασε να φτιάξουμε ένα κορυφαίο προϊόν χωρίς προβλήματα και να περνάει πραγματικά τα τεστ της αγοράς, έτσι;
Παναγιώτης
Και αυτό είναι περίπου, 2014;
Αιμίλιος
Πριν το ‘14 τα είχαμε κάνει αυτά. Το 2014 λέμε, “Παιδιά, έχουμε πολύ καλή τεχνολογία. Μπορούμε να την πάμε παρακάτω”. Και εκεί αποφασίζουμε ότι βλέπουμε την αγορά και λέμε ότι “Η καλή... Αυτό που θα θέλαμε να κάνουμε ως text-to-speech engineers και ως Innoetics, θα ήταν να βάλουμε την τεχνολογία μας σε digital assistant”. Οπότε, από κει που είχες μία τεχνολογία που σου μιλούσε λίγο flat, ξέρεις, αλλά σου χρησίμευε ως assistive techology προϊόν, θέλαμε να την πάμε να μιλάει πιο φυσικά και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα smart speaker, σε ένα κινητό, στο GPS κ.ο.κ. Οπότε, αρχίσαμε εκεί πέρα να σχεδιάζουμε πώς μπορούμε να κάνουμε αυτήν την flat προσωδία , που λέμε εμείς, να μπορεί να πηγαίνει σε πιο domain-specific εφαρμογές. Να είναι πιο φυσική, ας πούμε, σε θέματα που έχουν να κάνουν με τον καιρό. Να μπορεί να σου μιλάει όπως σου μιλάει ο digital assistant τώρα. Τότε, ας πούμε, με το αεροδρόμιο, είχαμε φτιάξει να μπορεί να μιλάει σαν φυσικός ομιλητής και να λέει τις πτήσεις ή τις καθυστερήσεις. Όλα αυτά. Οπότε, ξέρεις, πήγαμε πιο domain-specific και αρχίσαμε και στοχεύαμε προς μεγάλες εταιρείες ή οργανισμούς που θέλανε πιο φυσική φωνή για τα προϊόντα τους.
Παναγιώτης
Αυτό είναι πολύ πριν την Siri, πολύ πριν οποιαδήποτε τέτοια τεχνολογία.
Αιμίλιος
Ήτανε μόλις πρωτοεμφανίστηκε η Siri. Και εκεί αποφασίσαμε ότι, ξέρεις, εκεί πάνε οι μεγάλες εταιρείες...
Παναγιώτης
Γιγαντώνονται πλέον, δεν είναι...Στα μεγάφωνα ενός αεροδρομίου μόνο ή πολύ specific...Αλλά θα πάει στον καθένα μας...
Αιμίλιος
Θα πάει στον καθένα μας.
Παναγιώτης
Στο χέρι του καθενός μας.
Αιμίλιος
Και ήτανε τότε που άρχισε το γρήγορο Internet. Ήτανε πλέον commodity. Γιατί όταν ξεκινήσαμε εμείς, είχαμε ιδέες που λέγαμε “Θα μπορούσε να το χρησιμοποιεί αυτός, ναι, αλλά δεν έχει Internet στον δρόμο”. Ξέρεις, ήταν άλλες εποχές.
Παναγιώτης
Υπάρχουνε τρία τέσσερα χρόνια από εκείνη τη στιγμή που έχετε ένα clear route …για να βρείτε το market σας. Τρία τέσσερα χρόνια που μεσολαβούν μέχρι την εξαγορά. Σε αυτά τα τρία τέσσερα χρόνια απ’ ότι καταλαβαίνω, είναι πολύ γνωστό, αλλάζει τελείως όλη η τεχνολογία. Υπάρχουν ραγδαίες εξελίξεις. Πώς έχετε φτιάξει μια ομάδα, η οποία σε ένα τόσο γρήγορα κινούμενο περιβάλλον ακολουθεί το trend; Ίσως μερικές φορές απ΄ ότι καταλαβαίνω το κάνει και το προλαβαίνει κιόλας. Είναι φοβερό αυτό. Μίλα μας λίγο για εκείνα τα τρία τέσσερα χρόνια. Πώς κάνετε keep up; Πώς προλαβαίνετε πράγματα;
Αιμίλιος
Ναι. Τότε, ουσιαστικά... Κατ’ αρχήν, μεγαλώναμε organically εντελώς, δηλαδή από τα έσοδα που είχε η εταιρεία απ’ τους πελάτες. Και παράλληλα, προφανώς οι συνιδρυτές, είχαμε άτομα που δουλεύανε στην εταιρεία, αλλά οι συνιδρυτές σε πολλά κομμάτια δουλεύανε αμισθί, έτσι; Δηλαδή ήμασταν...Δουλεύαμε με το promise που νιώθαμε ότι είχε το vision.
Παναγιώτης
Φυσικά. Πολλοί startuppers και αυτό είναι ίσως ένα common misconception, right; Μια παρεξήγηση. Ότι θεωρούν ότι οι startuppers έχουνε, οι founders, έχουνε φοβερούς μισθούς, και για πάρα πάρα πολλά χρόνια έχουνε πάρα πολύ χαμηλούς μισθούς, έτσι;
Αιμίλιος
Ναι, εκεί πέρα είναι... Δηλαδή οι θυσίες που κάνεις, στο τέλος της ημέρας, ή θα αποδώσουν, ή απλά θα πάνε τσάμπα. Βέβαια, τίποτα δεν πάει τσάμπα, αλλά ναι. Οπότε, εκεί πέρα εμείς αρχίσαμε και εμβαθύναμε στην τεχνολογία. Όπως σου είπα, αφήσαμε όλα τα side products, γιατί ήταν side products να φτιάξουμε προϊόν που να χρησιμοποιεί τη συνθετική φωνή. Κάναμε συνθετική φωνή, τεχνολογία, και πήγαμε πιο R&D. Συμμετείχαμε, ξέρεις, σε αυτούς τους διαγωνισμούς που συμμετείχανε πανεπιστήμια, τα R&D μεγάλων εταιρειών και αυτά. Σου είπα και πριν, βγήκαμε για τρία χρόνια ως η καλύτερη συνθετική φωνή στον κόσμο.
Παναγιώτης
Στον κόσμο.
Αιμίλιος
Αυτό ήτανε με βάση, ας πούμε, έναν διαγωνισμό που σου δίνουνε data sets και σου λένε, ξέρω ‘γω ,σε μια βδομάδα, δυο βδομάδες φτιάξε συνθετική φωνή και θα βαθμολογηθεί από...
Παναγιώτης
Από κριτική επιτροπή.
Αιμίλιος
…διάφορους listeners απ΄ όλο τον κόσμο, και το δικό μας έβγαινε το καλύτερο. Και εκεί πέρα, ξέρεις, εστιάζοντας ερευνητικά, πέρα από το ένα bullet proof προϊόν είχαμε και πολύ καλή τεχνολογία. Και εκεί αρχίσαμε και μιλούσαμε στο ίδιο τραπέζι με τα R&D μεγάλων εταιρειών, έτσι; Με την Apple, με την Google, Facebook, ξέρεις, όλους αυτούς.
Παναγιώτης
Για να αγοράσουν τεχνολογίες σας για εφαρμογές ή να εξαγοραστείτε κιόλας;
Αιμίλιος
Κοίταξε, στην αρχή γενικά μιλούσαμε, δηλαδή είχαμε κάποιες συνεργασίες που είτε συζητούσαμε engineering wise τι να κάνουν. Δηλαδή, ξέρεις, αρχίζαμε να είμαστε λίγο consultants, αλλά με το σκεπτικό ότι θα πάει μια στρατηγική συνεργασία. Είτε ξεκινούσαμε συζητήσεις σε κάποιο σημείο και μετά, ακόμα και licensing. Η συζήτηση για εξαγορά είναι πάντα το τελευταίο πράγμα που κάνει μια μεγάλη εταιρεία.
Παναγιώτης
Σωστά. Υποβόσκει.
Αιμίλιος
Υποβόσκει. Είναι κάτι που θέλει ο startupper μάλλον, αν το vision που του δίνει είναι αυτό που θέλει. Αλλά πάντα, ξέρεις, μια εταιρεία πρώτα θέλει να κάνει ένα licensing να δει σίγουρα ότι δουλεύει αυτό το πράγμα και δεν θα πάω να αγοράσω κάτι το οποίο, ξέρεις, δεν θα μου βγει, ή δεν ξέρω τους ανθρώπους, ή θα τους βάλω μέσα μου και απλά θα μου δημιουργήσουν προβλήματα. Και ξέρεις είναι λογικό. Οπότε, ξέρεις, ξεκινήσαμε αυτά τα χρόνια που βγήκαμε ψηλά στο ερευνητικό στερέωμα σε παγκόσμιο επίπεδο. Συζητούσαμε με μεγάλες εταιρείες. Είχαμε συζητήσει για licensing με κάποιες απ’ αυτές. Και, ξέρεις, μεταξύ αστείου σοβαρού, πάντα υπήρχε η ιδέα του acquisition. Πολύ σημαντικό για μας ήταν ότι είχαμε ξοδέψει, ας πούμε, τον τελευταίο χρόνο πριν την εξαγορά, το ’16, ξοδέψαμε ένα μήνα, 40 μέρες, πήγαμε οι τρεις απ’ τους τέσσερις στο Silicon Valley και χτυπάγαμε πόρτες...
Παναγιώτης
One by one.
Αιμίλιος
Κανονικά και ξέρεις επισκεπτόμασταν Facebook, Google, Apple. Ξέρεις, πηγαίναμε εκεί και ήταν eye opener, και για μας και γι’ αυτούς. Αλλά ναι, ήταν ξέρεις, εκεί πέρα που ωριμάζεις πολύ γρήγορα και απότομα και αρχίζουν οι συζητήσεις “Τι κάνουμε εδώ; Τι κάνουμε εκεί;” Ξέρεις.
Παναγιώτης
Ξέρεις, γνωρίζοντας σε, και είσαι και πολύ open, πολύ vocal για αυτό, ξέρω ότι, σαν προσωπικότητα, είσαι και πολύ δεκτικός στις συμβουλές. Είσαι ένας εξωστρεφής άνθρωπος. Θέλεις να δημιουργείς partnerships και allies along the way και ξέρω ότι είστε πάρα πολύ vocal για το advisory board και τη σημασία του. Είναι εκείνη η στιγμή που έχετε αρχίσει και κάνετε τόσο υψηλού επιπέδου επικοινωνίες, που βάζετε advisory board; Είναι αυτό που σας βοηθάει να λύσετε τέτοια διλήμματα;
Αιμίλιος
Λοιπόν, το advisory board βοηθάει σε δύο πράγματα. Το ένα είναι στο δίκτυο που σου δίνει και στις συμβουλές. Και το άλλο είναι να πάρεις έναν expert να σου κάνει validate το vision, και στη μεταξύ των co-founders συμφωνία. Έτσι; Οπότε, εκεί πέρα… Και ειδικά όσο μεγαλύτερη βαρύτητα έχει το advisory board, και όταν λέω βαρύτητα και, ξέρεις, και business-wise, αλλά και να μπορείς να τον εμπιστευτείς σαν άνθρωπο. Και εμείς ήμασταν τυχεροί σε αυτό. Τυχεροί... Τους επιλέξαμε και ήτανε οι άνθρωποι που βοήθησαν περισσότερο.
Παμαγιώτης
Άρα είναι πιο κοντά στην πρόταση της Samsung το advisory board ή ήτανε από πριν τις επαφές σας με τις...
Αιμίλιος
Ήταν από πριν...
Παναγιώτης
Από πριν.
Αιμίλιος
Αλλά είχαμε πει ότι είτε πρέπει να πάμε για investment είτε για εξαγορά. Πηγαίναμε για investment πιο πολύ. Και είχαμε πει ότι ξέρεις ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να αναπτυχθούμε γρήγορα, γιατί όσο καθυστερούμε τόσο μένουμε πίσω απ’ τον ανταγωνισμό. Δεν έχει νόημα.
Παναγιώτης
Ο οποίος, είναι έντονος ο ανταγωνισμός.
Αιμίλιος
Πάρα πολύ μεγάλος. Οπότε, το advisory board σε μας βοήθησε και στα δύο επίπεδα. Και στο networking και στο να έχουμε μεταξύ μας ένα συμφωνημένο vision, και αργότερα στα negotiations. Ήτανε mentoring, έτσι; Δηλαδή σε μικρά πράγματα... Θα σου πω ένα παράδειγμα τώρα. Εμάς ήτανε ο Βασίλης ο Θεοχαράκης και ο Κώστας ο Μάλλιος. Ο Κώστας ο Μάλλιος, πρώην microsofty έχει κάνει πολλά M&A’s και τον είχα… Ξέρεις, αυτός ήτανε Αμερική. Μιλούσα το πρωί με τον Κώστα, το απόγευμα με τη Samsung, με τη Samsung Next στην Αμερική. Δηλαδή ήμασταν... Υπήρχε μια εποχή που απλά ήμουν μόνιμα στην πρίζα στο κινητό. Και ξέρεις, η εμπειρία του advisor σε κάποια πράγματα φαίνεται ακόμα και σε μικρά και… Όταν, ας πούμε, ήταν να συζητήσουμε το τίμημα με τη Samsung, είχαν έρθει εδώ πέρα οι υπεύθυνοι απ’ την Αμερική. Είχαμε αποκτήσει, ξέρεις, μια καλή σχέση, ήμασταν κάθε μέρα μαζί για καμιά βδομάδα. Οπότε, ξέρεις, μου λέει ο Κώστας σε κάποια στιγμή “Λοιπόν, όταν θα έρθει η στιγμή για το τίμημα, να ξέρεις ότι, όπως λέει το textbook, θα σε πάρει σε κάποια στιγμή που θα είσαι ευάλωτος”. Του λέω “Τι εννοείς;” Θα πας, ξέρω ‘γω, στο ηλιοβασίλεμα μια βόλτα όταν θα ακούσεις, θα είσαι ήρεμος σε ένα dinner και αυτά. Και λέω “OK”. Ξέρεις, γελάς. Πηγαίναμε, ξέρω ‘γω, με τους ανθρώπους απ’ τη Samsung για φαγητό στη μαρίνα στον Φλοίσβο. Ηλιοβασίλεμα. “Ποιο θεωρείς το πιο δίκαιο τίμημα, Αιμίλιε;” Και λέω από μέσα μου “ Κώστα!”. Ξέρεις.
Παναγιώτης
Έβαλε και λίγο μουσική στο κινητό.
Αιμίλιος
Είναι κλασικό. Αλλά, ξέρεις, αυτά τα μικρά πράγματα και σου δίνουνε περισσότερη εμπιστοσύνη στον άλλον...Αλλά, ρε παιδί μου, σε προετοιμάζουνε για όλο… όλη τη διαδρομή των negotiations. Οπότε, ξέρεις, είναι πολύ σημαντικό να έχεις κάποιον, όχι μόνο καλό, αλλά να είναι μαζί σου, ξέρεις, και ως μέντορας. Εντάξει, εκεί ήμασταν...
Παναγιώτης
Τον Κώστα τον Μάλλιο τον ξέρουμε και εμείς πολύ καλά. Είναι και Endeavor μέλος. Μπορώ να καταλάβω με πολλούς τρόπους πόσο φανταστικός υπήρξε σε αυτό το path και στην πορεία σας. Και είναι πολύ σημαντικό αυτό που λες, γιατί advisory boards δεν είναι στις προτεραιότητες ενός founder τυπικά...
Αιμίλιος
Όχι.
Παναγιώτης
Έχει αρχίσει και αλλάζει αυτό σαν κουλτούρα. Και μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό και καθοριστικό ρόλο όταν ειδικά έρχεσαι σε πολύ σημαντικά διλήμματα. Να πάρεις πιο γρήγορες αποφάσεις, πιο έξυπνες αποφάσεις... Να αποφύγεις…paths που μπορεί να σε καθυστερήσουν λίγο, όπως αυτά που ανέφερες πριν, με κάποια partnerships που μπορεί να μη βγουν.
Αιμίλιος
Ναι. Και ξέρεις ένα άλλο πράγμα είναι ο τύπος του advisor. Δηλαδή με τον Κώστα και τον Βασίλη ήταν advisory board, αλλά το stake που είχανε ήτανε, ξέρεις, να πάει καλά η εταιρεία. Tο βασικό μέλημα και του Κώστα ήτανε όχι μόνο να πάει καλά η εταιρεία, αλλά τι θέλουμε εμείς. Δηλαδή να κάνουμε κάτι που να συνεχίσουμε και να είμαστε ευχαριστημένοι. Και δεν ήτανε ένας advisor, ο οποίος απλά είχε βάλει τα λεφτά, ήθελε να πάρει τα λεφτά του πίσω επί τόσο και να φύγει. Και για αυτό με τον Κώστα έχουμε, ξέρεις, φιλική σχέση χρόνια τώρα.
Παναγιώτης
Κοιτώντας λίγο το Samsung story... Έχουμε πάρει κάποια… Για αυτό είναι το πιο... Νομίζω ίσως πρέπει να κάνουμε ένα επεισόδιο μόνο για αυτό. Πώς ξεκινάνε οι συζητήσεις; Πώς μπαίνετε στο ραντάρ; Κάποια στοιχεία έτσι trivial, τα οποία θες να κάνεις share μαζί μας. Μίλα μας λίγο για την εξαγορά από τη Samsung. Η ελληνική τεχνολογία σε έναν Νοτιοκορεάτη γίγαντα. Πες μας λίγο αυτό το story.
Αιμίλιος
Λοιπόν. Κοίτα, όπως σου είχα πει, εμείς είχαμε στοχεύσει να πηγαίνουμε προς το κομμάτι του digital assistance. Η Samsung είχε μείνει λίγο πίσω τότε. Υπήρχε η ιδέα ότι… Είχε φτιαχτεί το Bixby, και μέχρι τότε η Samsung αυτό που έκανε ήταν έκανε license το text to speech και την αναγνώριση φωνής και ήθελε απλά, ξέρεις, να φτιάξει in-house τεχνολογία. Kαι πολύ καλά κάνει. Είχαμε, όπως σου είχα πει, είχαμε βγει… είχαμε διακριθεί για την τεχνολογία μας. Συζητούσαμε με μεγάλες εταιρείες. Είχαμε επικοινωνήσει και με την εταιρεία που τότε είχε εξαγοράσει και η Samsung, η οποία ήτανε... Tην είχανε ιδρύσει αυτοί που είχαν ιδρύσει τη Siri παλαιότερα. Οπότε, αυτοί που ιδρύσαν τη Siri εξαγοράστηκαν απ’ την Apple. Κάνανε την πορεία τους, φύγανε, δημιουργήσανε μια νέα εταιρεία. Την εξαγόρασε η Samsung. Viv λεγόταν τότε η εταιρεία. Εμείς είχαμε μιλήσει. Tους είχαμε συναντήσει στη Silicon Valley τότε. Εξαιρετικοί. Κρατάμε πολύ καλή επαφή μαζί τους. Εγώ έχω και φιλική σχέση μαζί τους πλέον. Οπότε, από εκεί αρχίσαμε να έχουμε λίγο το να, ξέρεις, να παίρνουμε φήμη μέσα στη Samsung, μες στον όμιλο. Το είχαμε αφήσει. Είχαμε γυρίσει από το Silicon Valley. Τώρα αυτό είναι λίγο κουτσομπολιό, αλλά θα το πω. Ήτανε Κυριακή. Eγώ, θυμάμαι, ήμουνα στο Ναύπλιο, και Κυριακή βράδυ με παίρνει τηλέφωνο ένας technology scouter από τη Samsung Αγγλίας και μου λέει “ Είμαι ο τάδε. Θέλω να μιλήσουμε”. Του λέω “Ναι”. “Αύριο θα σε πάρουν τηλέφωνο απ’ τη Σεούλ και θέλουνε να δούνε λίγο την τεχνολογία.” Λέω “OK. Εντάξει, Δευτέρα”. Ναι, Δευτέρα πρωί, ξέρω ‘γω. Οπότε, Δευτέρα μεσημέρι κανονίζουμε… Δευτέρα πρωί, γιατί ήτανε εφτά ώρες μπροστά. Δευτέρα πρωί πρωί κανονίζουμε να μιλήσουμε. Μιλάμε, και μου λένε «Λοιπόν, θέλουμε να σου δώσουμε…» να δοκιμάσουμε λίγο την τεχνολογία σου και να μιλήσουμε και παρακάτω”. Λέω “Ωραία. Να μιλήσουμε. Θα σας στείλουμε σήμερα τα δεδομένα...”, Δευτέρα τώρα, “Θα σου στείλουμε σήμερα το βράδυ τα δεδομένα και, αν μπορείς, να μας έχεις αύριο αποτελέσματα”. Λέω “Εντάξει. OK”.
Παναγιώτης
Λίγο tight, αλλά OK.
Αιμίλιος
Λίγο tight αλλά OK. Και να ξαναμιλήσουμε την Τρίτη. Λέω “ΟΚ”. Μας δίνουνε τα δεδομένα. Το βάζουμε Δευτέρα όλη μέρα το βράδυ να δουλέψει το σύστημα. Τους στέλνουμε τα δεδομένα το βράδυ της Δευτέρας. Τα βλέπουν αυτοί Τρίτη πρωί δική τους. Με παίρνουνε Τρίτη και μου λένε “Ωραία, πολύ ωραία τα δεδομένα. Να βρεθούμε”. Λέω “Να βρεθούμε”. “Ωραία. Αύριο μπορείς να είσαι στη Σεούλ;” Λέω “ Τρίτη, Τετάρτη, είναι 20 ώρες η πτήση. Μάλλον δεν γίνεται.”
Παναγιώτης
Είστε και πολλές ώρες μπροστά.
Αιμίλιος
"Ωραία. Πέμπτη μπορείς να είσαι στη Σεούλ;” Λέω “Παρασκευή maximum, το πιο σύντομο”. Λέει “ΟΚ. Παρασκευή”. Παίρνω εγώ ένα αεροπλάνο Τετάρτη πρωί. Φτάνω εκεί την Πέμπτη, ξέρω ‘γω. Πάμε Παρασκευή, συναντιόμαστε. Και ήμουν εγώ, ο technology scouter απ’ το Λονδίνο. Πήγαμε μαζί για να με καθοδηγήσει κιόλας τώρα μες στη Σεούλ και Σουόν, που ‘ναι τα κεντρικά να πάω. Και βρισκόμαστε σε ένα τραπέζι, εγώ, αυτός και 15 άτομα. Που ήτανε, ξέρεις, Κορεάτες μηχανικοί, VPs, ξέρεις. Και τους παρουσιάζω εγώ την τεχνολογία. Πολλά γινόντουσαν σε μετάφραση. Μετά κατάλαβα ότι εκεί πέρα είχε τους μηχανικούς. Είχε legal και κομμάτι για licensing, και είχε και legal και κομμάτι για acquisiton. Δηλαδή όλα ήταν, ξέρεις, συγχρονισμένα.
Παναγιώτης
Ευθυγραμμισμένα.
Αιμίλιος
Να μη σ’ τα πολυλογώ, κάναμε μια συνάντηση τεχνολογικά, αυτά, όλα business. Τα συζητούσαμε για κανένα τρίωρο. Λέμε σε μια στιγμή “να κάνουμε ένα διάλειμμα κι αυτά”. Λέμε “να κάνουμε ένα διάλειμμα”. Εγώ καθόμουν και συζητούσα με έναν μηχανικό εκεί. Δεν θυμάμαι με ποιον. Σε μια στιγμή, τους βλέπω όλους να τρέχουν, μπαίνουν όλοι μέσα ξανά. Λέω “Τι γίνεται εδώ;” Και μπαίνει ο CTO της Samsung. Ο Νο2, Νο1.
Παναγιώτης
Νο2, Νο3.
Αιμίλιος
Εγώ δεν είχα καταλάβει ποιος είναι να σου πω την αλήθεια. Οπότε, ξέρεις, κάθεται δίπλα και μου λέει “Πες μου, ξέρεις, γιατί μου είπανε… Ήθελα να σε συναντήσω κιόλας. Είσαι και απ’ την Ελλάδα”, ξέρεις. Παρένθεση. Οι Κορεάτες έχουν τεράστια αγάπη για την Ελλάδα και τεράστιο θαυμασμό. Οπότε, μου λέει “Ήθελα να σε συναντήσω. Μου είπαν ότι ήρθες απ’ την Ελλάδα τόσο γρήγορα. Να κάτσουμε να μιλήσουμε”. Και κάτσαμε μιλήσαμε εκεί πέρα. Του δείχνω την τεχνολογία. Μου λέει “Μπορείς να κάνεις αυτό;” Του λέω “Ναι.” “Μπορείτε να κάνετε εκείνο;” Του λέω ναι. “Πόσο γρήγορα μπορείτε να κάνετε αυτό;” Του λέω “Τόσο γρήγορα.” Μου λέει “Ωραία, κοίτα. Μια στιγμή.” Αρχίζει μιλάει, ξέρω ‘γω, στα κορεάτικα με όλους. Μετά επιστρέφει μου λέει “Λοιπόν, εάν όπως μου λες γίνεται αυτό που λες, θα το τεστάρουμε, και αν γίνεται, πες μου… Θα μου πεις εσύ προσωπικά αν κάποιος εδώ πέρα καθυστερεί το οποιοδήποτε deal.” Και λέω OK, Είναι λίγο, ξέρεις, γρήγορο, αλλά μου λέει “Ό,τι χρειαστείς θα μου πεις, και το προχωράμε”. Περάσαμε, ξέρεις, πολύ γρήγορα τα τεστ και το όλο πράγμα πήγε πάρα πολύ γρήγορα.
Παναγιώτης
Πόσο διήρκησε η όλη επαφή με τη Samsung μέχρι την εξαγορά;
Αιμίλιος
Ούτε δύο μήνες;
Παναγιώτης
Δύο μήνες! Αυτό είναι τρομακτικά...
Αιμίλιος
Ναι, είναι τρομακτικά γρήγορο, αλλά θα σου πω. Είναι τρομακτικά γρήγορο, αλλά ήμασταν focus απίστευτα σε αυτό που θέλαμε, σε αυτό που τους δώσαμε. Δηλαδή σκέψου ότι αυτοί θέλαν να τεστάρουν end-to-end όλο το pipeline, ότι μπορούσαν να δημιουργήσουνε αυτό που θέλανε για το προϊόν τους. Και εμείς τους το δημιουργήσαμε σε μια μέρα και μετά μπορούσαμε να το τεστάρουμε ότι λειτουργεί, ξέρεις, κανονικά. Οπότε, ξέρεις, σε αυτούς έκανε πολύ γρήγορα tick, όλα τα check boxes για την τεχνολογία και τη λύση που είχανε, που θέλανε. Και εμείς, ξέρεις, απλά σιγουρέψαμε ότι και αυτά που θέλουμε και το vision που θέλουμε για την εταιρεία, δηλαδή να γίνουμε το R&D για το text-to-speech, να είμαστε Ελλάδα, να το προχωρήσουμε με όλες τις εφαρμογές, τις λύσεις και, και, και. Πήγε τρομερά γρήγορα.
Παναγιώτης
Οπότε, καταλαβαίνω σίγουρα ότι το ένα κομμάτι το οποίο σας έκανε αρκετά appeal και σας προσέλκυσε πολύ στο να μπείτε μέσα σε αυτήν την πρότασή ήταν ότι “θα μείνω στην Ελλάδα, θα κρατήσω την ομάδα μου και θα καβαλήσω μια πλατφόρμα τεράστια, που λέγεται Samsung, οπότε θα δω την τεχνολογία μου να γίνεται deployed σε χιλιάδες συσκευές, σε χιλιάδες use cases, και αυτό είναι ένα path to scalability, το οποίο...” Είναι πολύ attractive, πολύ ελκυστικό για έναν founder.
Αιμίλιος
Αυτό είναι, να σου πω την αλήθεια, για εμάς που είμαστε περίεργοι μηχανικοί, το να δεις την τεχνολογία σου να δουλεύει σε δισεκατομμύρια κινητών... Εντάξει, είναι νομίζω τρομερή ικανοοποίηση. Εμείς ως εταιρεία δεν θα μπορούσαμε να το κάνουμε πουθενά. Παράλληλα το να έχεις resources, να αναπτύσσεις την τεχνολογία σου εκεί που θες και εκεί που θέλει και η μαμά εταιρεία, με χρήματα, μηχανήματα, engineering teams, και όλα αυτά που ούτε φανταζόσουνα πριν, νομίζω ότι είναι όνειρο.
Παναγιώτης
Και θα σου πω, νομίζω ότι είναι απόδειξη ότι είναι αρκετά ιδανικό και για εσάς, και δουλεύει και πολύ καλά και για σας αυτό, το γεγονός ότι είστε ακόμα στη Samsung και είστε και top performers της Samsung. Μίλησέ μας λίγο, πριν πάμε και στα στοιχεία του deal, γιατί θα ήθελα να μας δώσεις και κάποια στοιχεία για το deal. Βγήκες R&D manager of the year πέρσι για το 2022. Μίλησέ μας λίγο για τη ζωή μέσα στη Samsung. Με τι ασχολείστε αυτήν τη στιγμή; Τι αλλαγές έχεις δει στην Innoetics στην Ελλάδα, που είναι Samsung πλέον.
Αιμίλιος
Ναι. Πλέον είμαστε R&D εδώ πέρα. Πέρα από το... Καταρχήν, από το text-to-speech, από την τεχνολογία που έχουμε αναπτύξει, έχουμε πάει σε machine-learning τεχνολογία εντελώς. Είμαστε εφάμιλλοι, ακόμα και καλύτεροι σε ποιότητα με τον ανταγωνισμό και με τις μεγάλες εταιρείες. Και πλέον, το πάμε για ακόμη περισσότερες εφαρμογές. Δηλαδή, η ιδέα είναι ότι έχεις φτιάξει μια τεχνολογία που σου μιλάει. Eίναι πολύ καλή, έχει καλή ποιότητα, κατανοητότητα και αυτά. Τώρα πας να το κάνεις σε άλλου τύπου εφαρμογές. Δηλαδή, να μπορεί να κάνει act, να έχει συναίσθημα. Να μπορεί να σου διαβάσει ένα audiobook, όπως θα το διάβαζε ένας ηθοποιός. Να μπορεί να δημιουργήσει πολύ γρήγορα μια φωνή, η οποία να σου αρέσει περισσότερο απ' αυτήν που δημιουργήσαμε εμείς. Δηλαδή μια φωνή που να μοιάζει με τη φωνή, ας πούμε, της γυναίκας σου, της μητέρας σου, του παιδιού σου, ή οτιδήποτε. Τέτοια πράγματα, τα οποία είναι... Φαίνονται λίγο moonshots, αλλά είναι εφικτά. Και θα τα δούμε πολύ γρήγορα. Και απ’ την άλλη, ξέρεις, προσπαθούμε να αποκτήσουμε ως R&D division εδώ, ένα πιο ευρύ mandate, μεγαλώνοντας και την ομάδα και τα ταλέντα που έχουμε εδώ.
Παναγιώτης
Πώς έχει μεγαλώσει η ομάδα; Τι scale έχει κάνει το ελληνικό παράρτημα;
Αιμίλιος
Δεν είμαστε τεράστια ομάδα. Δεν είμαστε μεγάλοι. Σκέψου ότι τώρα είμαστε γύρω στα 21-22 άτομα. Και λέω γύρω γιατί, ξέρεις, μπαίνουμε βγαίνουμε. Έχουμε ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι interns που θέλουμε να έχουμε πάντα μαζί μας επιπλέον. Και σε αυτό η Samsung είναι, ξέρεις… Μας δίνει λευκή επιταγή να κάνουμε ό,τι θέλουμε τους interns γιατί καταλαβαίνει, και το έχουμε δει να δουλεύει, ότι οι interns, οι φοιτητές, οι απόφοιτοι, μπορούνε να γαλουχηθούν όπως θέλεις. Είναι εξαιρετικά ταλέντα και δίνουνε φοβερή φρεσκάδα στην ομάδα, γενικά. Δηλαδή ακόμα και εμείς, και οι πιο senior engineers, βλέπουνε, παίρνουνε ιδέες, μαθαίνουνε από τη φρεσκάδα που δίνουνε οι interns.
Παναγιώτης
Είναι πολύ σημαντικό.
Αιμίλιος
Μεγαλώνουμε διαρκώς...
Παναγιώτης
Και πολύ σημαντικό μήνυμα αυτό για την ελληνική αγορά γενικότερα, γιατί το internship στην Ελλάδα είναι underrated...Και unsupported, θα πω. Είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις του, unpaid, undocumented. Αχαρτογράφητο... Και πολλές εταιρείες το βλέπουν περισσότερο σαν struggle, περισσότερο σαν δυσκολία που πρέπει εκείνη τη στιγμή να αντιμετωπίσουν...Παρά σαν μια επένδυση το future ταλέντο. Είναι πολύ σημαντικό αυτό.
Αιμίλιος
Πολύ. Εμείς σκέψου ότι τώρα έχουμε υπογράψει ένα MOU με το Πολυτεχνείο, ώστε να μας διευκολύνει πολύ να κάνουμε γρήγορες τις διαδικασίες για internships και για industrial PhDs και όχι μόνο. Δηλαδή να κάνουμε και κάποια κοινά ερευνητικά. Και το ίδιο κάνουμε και με άλλα ερευνητικά ινστιτούτα και κέντρα. Οπότε, ξέρεις, προσπαθούμε όχι να κάνουμε μόνο tap το pool από ταλέντα, αλλά, ξέρεις, και να δημιουργούμε και ταλέντα. Δηλαδή, ξέρεις, έχουμε πολλές περιπτώσεις. Έχουνε έρθει, έχουνε κάνει internship σε εμάς και έχουνε φύγει στο εξωτερικό, κάνουνε PhD , ας πούμε, στην Αμερική...
Παναγιώτης
Ακριβώς. Ούτως ή άλλως, πηγαίνοντας σε νέα generations, έχεις αυτό ακριβώς. Ένα απ’ τα πράγματα τα οποία πρέπει να κάνεις ή να αντιμετωπίσεις είναι ότι το νέο generation δεν θα... Θα αλλάξει ίσως λίγο πιο γρήγορα τη θέση του. Δεν επενδύεις τόσο πολύ στο να μείνει για πάρα πολλά χρόνια, όσο περισσότερο στο… το σύστημα που θα χτιστεί σε μια εταιρεία να χτίζει ταλέντο, να χτίζει στο reskilling και στο upskilling.
Αιμίλιος
Είναι...
Παναγιώτης
Κουλτούρα είναι αυτό.
Αιμίλιος
Πολύ σημαντικό. Και είναι και σημαντικό και για την ίδια την εταιρεία και για τον χώρο στον οποίο βρίσκεται η εταιρεία, οπότε για μας είναι, ξέρεις...
Παναγιώτης
Μπορείς να μας δώσεις κάποια στοιχεία για το deal; Τι συμφωνία ήτανε; Τι ύψος; Με τι δεσμεύσεις ή με τι στόχους μπήκατε εσείς;
Αιμίλιος
Ναι. Το ακριβές ποσό δεν μπορώ να το πω. Πάντα σε αυτό υπάρχει όρος. Το deal ήταν ένα...
Παναγιώτης
Ήταν δύο billion ή ήτανε...
Αιμίλιος
Δεν ήταν δύο billion, όχι. Ήταν απ’ τα καλύτερα της εποχής, δηλαδή μετά το taxibeat...
Παναγιώτης
Φυσικά.
Αιμίλιος
Ήτανε κορυφαίο.
Παναγιώτης
Και παραμένει...να πω εδώ, γιατί έχουμε βέβαια έκτοτε αρκετά...Αρκετά exits. Έχουμε ίσως 7-8 σε αυτό το εύρος. Παραμένετε και αυτό είναι… Για να καταλάβει κάποιος και την τάξη μεγέθους, παραμένετε ένα απ’ τα πολύ καλά, ένα απ’ τα top 5-6-7 ενδεχομένως, γιατί κάποια εξακολουθούν να μην είναι disclosed και σε άλλα deals, παραμένετε ένα απ’ τα top exits της χώρας.
Αιμίλιος
Ναι, ισχύει και είναι και λίγο διαφορετικό. Είναι deep-tech. Oπότε, ξέρεις, δεν είναι ένα marketplace που μπορεί να πάρει άλλη αξία, όπως είναι το instashop και όλα αυτά. Είμαστε, ξέρεις... Ένα πράγμα που έχω να πω είναι ότι όλο το team της Samsung ήτανε εξαιρετικό στο M&A process που έκανε, και ένα παράδειγμα θα σου πω. Είναι ότι ήτανε τόσο καθαρό απ’ την αρχή που, ξέρεις, λέγαμε για παράδειγμα “Θα πάμε απ’ την αρχή σε αυτό το τίμημα, θα κάνουμε due diligence, δεν θα έχουμε παιχνίδια ξέρεις στο due diligence’’, ξέρεις. “Ναι, αυτό να κόψουμε. Ναι, αυτό να κάνουμε’’ ή οτιδήποτε.
Παναγιώτης
Είναι πολύ straightforward.
Αιμίλιος
Πολύ. Πάρα πολύ. Και πραγματικά είναι προς τιμήν της Samsung. Δηλαδή το λέω πάντα. Τώρα το σημαντικό ήτανε ότι συμφωνήσαμε το vision, όπως είπα πριν. Ότι εμείς, ναι μεν παραμένουμε Ελλάδα... Και ήταν, ξέρεις, λίγο ερωτηματικό για αυτούς, αλλά δεν φέρανε καμία αντίρρηση απ’ την άποψη ότι, ξέρεις, “OK. Πάμε Ελλάδα, πάμε να δούμε πώς προχωράει”. Ούτως ή άλλως, Κορέα, θα ήτανε λίγο... Θα ήσασταν λίγο σαν το ψάρι έξω απ’ το νερό να πάμε Silicon Valley. Δεν θα σας πιέσουμε, για πολλούς λόγους. Το ένα είναι ότι οι μισθοί θα είναι διαφορετικοί. Απ’ το άλλο είναι ότι εδώ πέρα μπορείτε να βρείτε νέα ταλέντα. Γιατί και τότε, και τώρα ακόμη, η Ελλάδα, ξέρεις, έχει ταλέντο που ακόμα είναι ακόμα λίγο σαν λίμνη που δεν ψαρεύουνε ακόμη πολύς κόσμος.
Παναγιώτης
Undiscovered και competitive, θα πω.
Αιμίλιος
Πολύ.
Παναγιώτης
Πολύ ανταγωνιστικό. Σχέση ποιότητας-τιμής.
Αιμίλιος
Και loyal. Engineers και όλα αυτά. Τώρα, μετά οι λεπτομέρειες του deal είναι ψιλο-κλασικά, νομίζω. Απλά θα πω ότι εμείς, ξέρεις, μένουμε γιατί μένουμε, γιατί γουστάρουμε. Έχει περάσει το vesting period.
Παναγιώτης
Έχει περάσει, αυτό ακριβώς.
Αιμίλιος
Και μένουμε γιατί πραγματικά έχουμε καινούρια challenges και δεν τα λέω, ξέρεις, τετριμμένα. Είναι, πραγματικά, πράγματα που θέλουμε να κάνουμε. Για μένα και για την ομάδα, είναι πολύ σημαντικό να μεγαλώσει η ομάδα εδώ και άλλο, και να γίνει, ξέρεις, R&D hub...
Παναγιώτης
Hub, ακριβώς.
Αιμίλιος
Ουσιαστικό. Είναι ουσιαστικό, αλλά θέλω, ξέρεις, να αποκτήσει μία...
Παναγιώτης
Sizeable.
Αιμίλιος
Μια μεγάλη μάζα. Και να αποκτήσουμε και μεγαλύτερο mandate. Δηλαδή αυτό για μένα είναι σημαντικό. Και νομίζω θα το καταφέρουμε. Ήδη...
Παναγιώτης
Είσαι πολύ καλά on track σε αυτό. Βγήκες R&D Manager of the Year. Βοήθησε μας λίγο γιατί… H Samsung, χιλιάδες κόσμου, Κορεάτες, geeks, ξερεις, από δω μέχρι το βράδυ να μετράς geeks. Πώς έγινε; Τι ακριβώς έκανες;
Αιμίλιος
Κοίταξε.
Παναγιώτης
Φοβερό, φοβερό. Κατ’ αρχάς, συγχαρητήρια.
Αιμίλιος
Ευχαριστώ πολύ. Ο τίτλος είναι, ξέρεις, R&D Manager of the Year για την Ελλάδα, οπότε ο τίτλος αναφέρεται στο ελληνικό στερέωμα. Θα σου πω. Καταρχήν, δεν μπορείς να γίνεις καλός manager αν δεν έχεις καλή ομάδα. Ξέρεις, το ένα φέρνει το άλλο, και νομίζω ότι όλα έχουν να κάνουν με την ομάδα και τους ανθρώπους και ξεχωριστά τον καθένα. Είναι πολύ σημαντικό ότι είναι νέα ομάδα. Tης αρέσει αυτό που κάνει. Είναι πολύ σημαντικό επίσης ότι, ξέρεις, έχουμε δημιουργήσει ένα τείχος προστασίας από το corporate περιβάλλον, με την καλή έννοια όμως. Δηλαδή λειτουργούμε ως μια startup εσωτερικά. Ξέρεις, γρήγορα πράγματα, δοκιμάζουμε, προσπαθούμε να έχουμε όσο πιο απλές διαδικασίες μπορούμε μεταξύ μας. Και απ’ την άλλη, ξέρεις, ως ομάδα είμαστε, ξέρεις, εξαιρετικοί απέναντι στο corporate headquarter που έχουμε. Οπότε, ξέρεις, έχουμε έναν πολύ καλό δίαυλο επικοινωνίας με τα κεντρικά, και εσωτερικά λειτουργούμε ως startup. Και γενικά νομίζω, αυτό είναι και λίγο η συνταγή. Ξέρεις, οι μεγάλες εταιρείες πώς θα κάνουνε γρήγορο innovation σε θέματα που τους ενδιαφέρουν. Νομίζω ότι είναι, ξέρεις, αυτό που πιστεύαμε ότι μπορεί να γίνει και τελικά το καταφέραμε. Ξέρεις, να πάρεις μια startup που έχει τη σπίθα, το innovation και αυτά, να τη βάλεις μέσα σε μια μεγάλη εταιρεία και να συνεχίζει να δημιουργεί.
Παναγιώτης
Πάντως, είμαστε πολύ τυχεροί γιατί είμαστε αυτήν τη στιγμή... Δημιουργείται μια τεράστια επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κάνουνε interact με ρομπότς, είτε λέγονται software ρομπότς αυτά είτε hardware ρομπότς, όπως και να έχει. Έχει βγει… Πριν από λίγες εβδομάδες, έγινε release το ChatGpt, το οποίο έχει προκαλέσει πραγματικά πολύ μεγάλο θαυμασμό και έχει κάνει τρομερή εντύπωση. Και καταλαβαίνω ότι η αληθοφανής αλληλεπίδραση με ρομπότς είναι κάτι που είναι πάρα πολύ σημαντικό. Και έχουμε έναν άνθρωπο ο οποίος, ένα πολύ μεγάλο κομμάτι, ένα πολύ μεγάλο aspect του interaction αυτού, που είναι η φωνή στη Samsung, είναι στην Ελλάδα. Και η ομάδα που χτίζει αυτήν την τεχνολογία είναι στην Ελλάδα. Μίλησέ μας λίγο για το τι σημασία έχει να είναι τόσο lifelike και αληθοφανές. Πού πάει η τεχνολογία αυτή; Τι να περιμένουμε στα επόμενα χρόνια; Και αν υπάρχουν πράγματα τα οποία σε προβληματίζουν, σε φοβίζουν; Ξέρεις, υπάρχουν δύο πάντα πρόσημα σε αυτήν τη συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη.
Αιμίλιος
Καταρχήν, όπως είπες, είναι επανάσταση, έτσι; Δηλαδή και στο κομμάτι του ChatGpt τώρα, αυτό που βλέπουμε είναι μια νέα επανάσταση, τεχνολογική. Τα αποτελέσματα θα τα δούμε λίγο πιο μετά γιατί νομίζω και οι εφαρμογές που θα το χρησιμοποιήσουνε ή που θα αναπτυχθούνε εκ νέου, νομίζω, θα έρθουνε πιο μετά. Στο κομμάτι της φωνής, το να είναι μια φωνή αληθοφανής είναι αυτό που λέμε να μην την ξεχωρίζεις από έναν φυσικό ομιλητή, είναι σημαντικό γιατί σου επιτρέπει να δημιουργήσεις νέες εφαρμογές. Από το πιο απλό digital assistant μέχρι έναν βοηθό στο σπίτι για τους ηλικιωμένους, μέχρι έναν virtual φίλο, μέχρι κάποιον που να προσέχει το παιδί σου και να του μιλάει και να το εκπαιδεύει κ.ο.κ. Αυτά τα domain-specific πράγματα, νομίζω, πολύ γρήγορα θα τα δούμε, και εμείς δουλεύουμε και σε αυτά.
Παναγιώτης
Είστε στην αιχμή αυτών.
Αιμίλιος
ΑΙΜΙΛΙΟΣ: Ναι, ναι. Και είναι και ο στόχος μας. Τώρα, αυτού του τύπου οι εφαρμογές θα αρχίσουν να σχεδιάζονται. Ήδη υπάρχουνε. Από avatar μέχρι να σου διαβάζει ένα book, να σου κάνει audio book αυτόματα. Η άλλη πλευρά του νομίσματος είναι ότι, ξέρεις, μπορεί… όπως και με το ChatGpt, που δεν ξέρουμε ακόμα πόσο θα καταχραστούμε την αξία του, μπορεί, ξέρεις, να μας οδηγήσει σε άλλες πλευρές. Δηλαδή, ο ψηφιακός βοηθός, για παράδειγμα. Ωραίο, πάρα πολύ καλό, χρήσιμο κ.ο.κ. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της αποξένωσης απ’ τον φυσικό κόσμο, έτσι; Υπάρχουνε, ας πούμε, κάποια videos που είχα δει εγώ, και τα παρουσιάζουν εσωτερικά, ξέρεις, μεγάλες εταιρείες ως vision, ας πούμε, των πραγμάτων και των IOT υπηρεσιών και αυτά. Και λένε, αυτό το vision είναι αυτό που φανταζόμαστε ότι θα εξυπηρετεί τον κόσμο, και είναι όλα, ξέρεις, συνδεδεμένα στο internet. Είσαι, ας πούμε, στην Αλάσκα και παίρνεις μήνυμα από τη μαμά σου ‘’έτοιμο το φαγητό’’ και κάτι τέτοια πράγματα. Και λες “OK. Για μένα δεν είναι αυτό ο τέλειος κόσμος’’. Δηλαδή κάπου θα πρέπει να βάλουμε μια γραμμή και να πούμε “Ξέρεις, ωραία όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα, αλλά κάπου πρέπει να πάμε και λίγο πίσω και να νιώσουμε πώς είναι η πραγματική ζωή, πώς είναι ο φίλος, πώς είναι η οικογένεια...” “Πώς είναι η φύση”.
Παναγιώτης
Και να την προστατεύσουμε.
Αιμίλιος
Απόλυτα.
Παναγιώτης
Υπάρχουνε κάποια use cases, κάποιες εφαρμογές ή κάποιες εξελίξεις που γίνονται που σε ενθουσιάζουν; Δηλαδή μας μίλησες πριν, να μπει συναίσθημα στην τεχνητή φωνή, στη συνθετική φωνή. Αυτό ακούγεται exciting. Να έχει πολλές εφαρμογές μπορώ να φανταστώ που να αλλάζουν την εμπειρία. Ποια είναι τα δύο τρία πράγματα που σε κάνουνε πολύ excited για το μέλλον;
Αιμίλιος
Κοίταξε, το machine learning είναι, νομίζω, η αρχή. Είναι μια τεχνολογία που μας βοηθάει να δούμε πράγματα που ούτε τα φανταζόμασταν πιο πριν. Θα κοροϊδέψεις, και η γυναίκα μου με κοροϊδεύει, αλλά η ρομποτική σκούπα που έχεις στο σπίτι.. Και έχει λέιζερ navigation. Είναι κάτι που, ξέρεις, στο παρελθόν θα ‘λεγες είναι διαστημική τεχνολογία. Και την έχεις σπίτι σου, έτσι; Και όχι μόνο την έχεις σπίτι σου. Σου καθαρίζει κιόλας, δεν χτυπάει τα έπιπλα κ.τ.λ. Είναι τεχνολογίες που όταν γίνονται commodity, πραγματικά σου λύνουν τα χέρια και δεν το φανταζόσουνα πριν, έτσι; Δηλαδή εγώ όταν ήμουνα μικρός, το να έχω μια ρομποτική σκούπα δεν θα το φανταζόμουνα, αλλά τώρα, στην ηλικία μου, το βλέπω και λέω “Η τεχνολογία που έχει μέσα είναι πραγματικά...”
Παναγιώτης
Ασύλληπτη.
Αιμίλιος
Ασύλληπτη. Έτσι νομίζω, ξέρεις, το machine learning θα βοηθήσει, και βοηθάει ήδη να πάμε σε άλλο επίπεδο εφαρμογές που πιο πριν, όχι δεν θα ήτανε commodity, αλλά θα ήτανε, ξέρεις, μόνο στα χέρια πολύ μεγάλων εταιρειών ή πολύ μεγάλων κονδυλίων. Αυτό. Δηλαδή εμένα με ενθουσιάζει το γεγονός ότι θα έχουμε πολύ σύντομα τόσο δυνατή τεχνολογία στα χέρια όλου του κόσμου.
Παναγιώτης
Βλέπεις καθόλου αλλαγές και αντίκτυπο στην εκπαίδευση; Στον τρόπο που καταναλώνουμε content; Στον τρόπο που μαθαίνουμε πράγματα; Μπορώ να φανταστώ το ChatGpt να κάνει πολύ μεγάλο disruption...
Αιμίλιος
Πολύ.
Παναγιώτης
Να φέρνει πολύ μεγάλο disruption στην εκπαίδευση. Η φωνή και η συνθετική φωνή έχει… Αudio books, ο τρόπος που διαβάζουμε, ο τρόπος που μαθαίνουμε, το interaction με καθηγητές αλλάζει; Θα αλλάξει καθόλου;
Αιμίλιος
Πολύ. Νομίζω ναι. Κοίταξε. Καταρχήν, το machine learning, το ChatGpt για παράδειγμα, φέρνει αλλαγές πολύ γρήγορα και στην εκπαίδευση και στη δουλειά. Σκέψου ότι εγώ, ας πούμε, αν θέλω να γράψω κάτι πολύ γρήγορα σε κώδικα, μπορώ. Και μου το δείξανε δηλαδή τα παιδιά στο γραφείο. Πας στο ChatGpt και του λες θέλω αυτό. Αυτό σε πάει, σ’ το δείχνει. Μπορεί να μη δουλέψει κατευθείαν. Το αλλάζεις, το χρησιμοποιείς.
Παναγιώτης
Και θα γίνει καλύτερο. Θα γίνεται καλύτερο.
Αιμίλιος
Ναι. Δηλαδή σκέψου ότι θα αλλάξει πράγματα στη δουλειά και στην εργασία γιατί αυτού του είδους του junior, mid-level, ας πούμε, programming, θα είναι έτοιμο. Λέμε. Τώρα, όσον αφορά την εκπαίδευση; Νομίζω όχι μόνο η τεχνολογία τα αλλάζει αλλά λίγο και οι ρυθμοί μας. Δηλαδή εντάξει, ας πούμε, τώρα διάβαζα ότι με το ChatGpt, μπορείς να κάνεις εύκολα plagiarism. Και αμέσως προσπαθείς να βγάλεις κάτι που να μπορεί να κάνει count and detect, ας πούμε, αυτό το πράγμα. Το ίδιο και εμείς. Ξέρεις, προσπαθούμε να μιμηθούμε τη φωνή σου. Απ' την άλλη, να έχουμε όμως και counter-measures ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί η φωνή σου από άλλον για κακό σκοπό. Πάντα θα έχεις μια τραμπάλα, δηλαδή ένα balance του τι φτιάχνεις και το πώς χρησιμοποιείται. Γενικά όμως νομίζω ότι, ξέρεις, σε θέματα εκπαίδευσης, σε θέματα χρήσης της τεχνολογίας, η τεχνολογία υπάρχει, θα υπάρχει, θα αναπτύσσεται. Το πώς θα χρησιμοποιείται όμως είναι κάτι, ξέρεις. Είναι και λίγο πείραμα.
Παναγιώτης
Φυσικά. Θα σου πω όμως ότι είναι και λίγο παρηγορητικό γιατί είναι ένας χώρος που αλλάζει πάρα πολύ γρήγορα και πολλές φορές τρομάζει. Είναι παρηγορητικό ότι στην κεφαλή, στην αιχμή του δόρατος αυτών των τεχνολογιών είναι μια ελληνική ομάδα, η οποία είναι και based στην Ελλάδα, θα δημιουργεί θέσεις εργασίας στην Ελλάδα, οπότε όσο μεγαλώνει αυτός ο χώρος, τόσο θα μεγαλώνει και ο αντίκτυπος...
Αιμίλιος
Ισχύει.
Παναγιώτης
Στην ελληνική οικονομία. Και είναι πολύ σημαντικό να είμαστε στο forefront και πράγματα που συμβαίνουν, οι πρώτοι που τα μαθαίνουμε και οι πρώτοι που είμαστε part of them να είναι ελληνικές ομάδες, και το έχετε καταφέρει και έχει τρομερό αντίκτυπο αυτό. Μιλώντας λίγο για Ελλάδα και κλείνοντας, θα ήθελα να μας πεις λίγο. Έρχεστε απ’ τον χώρο της έρευνας και τα ερευνητικά κέντρα. Τρομερή ευκαιρία για τη χώρα. Αν μου επιτρέπεις, νομίζω και λίγο, ακόμα unexplored.
Αιμίλιος
Συμφωνώ.
Παναγιώτης
Ξέρω ότι έχεις και πολύ ωραίες απόψεις για τον τρόπο που η έρευνα πρέπει να αναπτυχθεί στην Ελλάδα και να συνεισφέρει στην επιχειρηματικότητα. Μίλησέ μας λίγο για το ερευνητικά κέντρα, έρευνα, μεταφορά τεχνολογίας, προστασία τεχνολογίας, και τι πρέπει να κάνουμε σαν χώρα για να μείνουμε δυνατοί εκεί. Γιατί νομίζω ότι ακόμα έχουμε πολύ δρόμο.
Αιμίλιος
Έχουμε. Παρ’ όλα αυτά, γίνονται σωστά βήματα. Και ένας από τους ρόλους που είχα αναλάβει τα τελευταία τρία χρόνια ήτανε και μέλος του Ε.Σ.Ε.Τ.Ε.Κ . Δηλαδή, που είναι το εθνικό συμβούλιο έρευνας, καινοτομίας, τεχνολογίας στην Ελλάδα. Και ο ρόλος μου ήτανε αυτό το κομμάτι. Δηλαδή πώς από την έρευνα μπορούμε να πάμε στο industry και στην αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Είμαστε ακόμη πίσω. Δηλαδή αν δεις... Δεν σου λέω να συγκρίνεις Ελλάδα ή , ξέρω ΄γω, το πολυτεχνείο με το MIT. Το MIT είναι, ξέρεις, το πρότυπο. Το θέμα όμως είναι ότι είμαστε πίσω σε διάφορα πράγματα. Δηλαδή, δεν σου λέω για τη χρηματοδότηση μέχρι τώρα, γιατί θα σου πω το ένα βήμα πιο πίσω, που είναι το mentality, το culture. Ομάδες οι οποίες έχουνε δημιουργήσει ερευνητικά αποτελέσματα μέσα σε ένα πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο πολύ δύσκολα καταλάβαιναν μέχρι τώρα ─γιατί τώρα, ξέρεις, αυτό αρχίζει και αλλάζει─ ότι αυτό εμπορικά είναι αξιοποιήσιμο και θα έχει μια υπεραξία που τώρα δεν την καταλαβαίνεις. Και αυτό το mentality δεν έχει να κάνει τόσο με το τι υπεραξία μπορεί να έχει αυτό αλλά, ξέρεις, και με έναν υπερπροστατευτισμό που έχουνε οι ερευνητές συχνά ─και το είχαμε και εμείς, σ’ το είπα και πριν─ απέναντι στο αποτέλεσμά τους. Οπότε, ξέρεις, γίνονται βήματα, έχουνε γίνει και από την ελληνική κυβέρνηση και μέσα στα πανεπιστήμια. Βήματα, ξέρεις, να δημιουργηθούν τα technology transfer offices, να αρχίσουνε να γίνονται... Να εκπαιδεύεται ο ερευνητικός κόσμος προς ένα πιο entrepreneurship spirit και mentality, και να αρχίζει να καταλαβαίνει, ξέρεις, ότι δεν πας για την έρευνα, αλλά πας για την έρευνα προς το industry, οπότε έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε, αλλά πάμε καλά. Και πιστεύω ότι, ξέρεις, επειδή πάλι είναι ένα untapped pool το ελληνικό ερευνητικό στερέωμα, θα βγάλει καλές εταιρείες, καλές ομάδες. Και ήδη φαίνεται ότι, ξέρεις, χρήματα που μαζεύονται θα στοχεύσουνε, ξέρεις, προς αυτές τις πρωτότυπες ιδέες και ομάδες, ξέρεις, που έχουνε να κάνουνε κάτι πολύ ερευνητικό.
Παναγιώτης
Όσο είσαι involved με τέτοιους οργανισμούς και νομίζω ότι βγαίνοντας λίγο και στο πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο, όσο είσαι involved σε αυτούς τους οργανισμούς και σε θεσμούς οι οποίοι προσπαθούν να προχωρήσουν την ελληνική έρευνα μπροστά, νομίζω ότι δεν έχουμε τίποτα να φοβόμαστε γιατί πολύ απλά οι άνθρωποι που το ‘χουν καταφέρει...
Αιμίλιος
Έτσι είναι.
Παναγιώτης
Και το ‘χουν δει, είναι πλέον σε διεθνείς οργανισμούς στο global scene. Είναι οι άνθρωποι που πρέπει να το οδηγήσουνε αυτό.
Αιμίλιος
Ισχύει, ισχύει.
Παναγιώτης
Οπότε, stay involved και stay engaged...Με την ελληνική έρευνα. Μιλώντας για πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο, μίλησέ μας λίγο για to τι έχεις κάνει εσύ από την εξαγορά και μετά. Είσαι mentor; Είσαι investor; Είσαι LP σε fund; Έχεις επενδύσει δηλαδή σε funds, σε startups; Τι κάνεις;
Αιμίλιος
Όλα αυτά. Ναι. Κοίταξε, εκεί πέρα ομολογώ ότι, όταν έγινε το δικό μας exit, ήταν λίγο, όχι στα σπάργανα, αλλά ήτανε πριν το equifund. Τότε, ας πούμε, συζητιότανε το equifund. Και το funding στο startup οικοσύστημα της Ελλάδας ήταν πολύ μικρό. Ήταν το PJ, ήτανε το OpenFund, το VF το πρώτο. Οπότε, βλέποντάς το... Kαταρχήν, και γιατί θέλω να συμμετέχω γιατί πιστεύω ότι, ξέρεις, υπάρχει πολλή υπεραξία στο ελληνικό οικοσύστημα, αλλάκαι γιατί νιώθω, ξέρεις, ότι πρέπει… όχι πρέπει, αλλά θέλω να δώσω πίσω.
Παναγιώτης
Ακριβώς.
Αιμίλιος
Έτσι; Οπότε, και ως LP και ως angel και ως mentor, συμμετέχω σε διάφορα σχήματα. Νομίζω ότι, ξέρεις, έχει πολλά να δείξει το ελληνικό οικοσύστημα. Έχουνε γίνει τρομερά βήματα, τόσο από τις ελληνικές startups όσο και από τα ελληνικά funds. Να μην, ξέρεις, πω για το Endeavor, που έχει κάνει τρομερά βήματα από τότε. Αλλά τα ελληνικά funds νομίζω ότι από τότε μέχρι σήμερα έχουν ωριμάσει εκπληκτικά, έτσι;
Παναγιώτης
Εκπληκτικά. Και κάποια έχουνε και international trajectory, έχουνε... Είναι massive.
Αιμίλιος
Ναι, και στις επενδύσεις τους και στο πώς διαχειρίζονται τις startups και στο δίκτυο που δίνουνε και, ξέρεις, ως advisors πώς λειτουργούνε. Νομίζω είναι...
Παναγιώτης
Ένας και ένας. Φοβεροί όλοι τους.
Αιμίλιος
Εξαιρετικοί.
Παναγιώτης
Αιμίλιε, a fascinating story, και πηγαίνοντας προς το κλείσιμο, έχουμε φτιάξει ένα lightning round για τους καλεσμένους μας για να τους βγάλουμε έτσι ένα πολύ ωραίο… ίσως recommendations για όσους μας ακούνε. Υπάρχει κάποιο βιβλίο το οποίο αυτό το διάστημα να σε έχει κεντρίσει;
Αιμίλιος
Λοιπόν, αυτό το διάστημα, δυστυχώς όχι, και ομολογώ ότι ενώ θέλω, δεν βρίσκω τον χρόνο και την ηρεμία να διαβάσω κάποιο βιβλίο. Διαβάζω κάποια βιβλία που έχουνε να κάνουνε με τη δουλειά ή με investments ή όλο αυτόν τον καιρό με startups. Δεν θα πάω εκεί. Για μένα, το διάβασμα, ξέρεις, είναι η ηρεμία και είναι αυτό ότι μπορείς να μπεις μέσα και να μπεις στον δικό σου κόσμο. Εγώ θα έλεγα ένα βιβλίο που μ’ αρέσει, μια νουβέλα είναι “ο Αιγύπτιος” του Mikah Waltari. Το οποίο το προτείνω ανεπιφύλακτα. Σε τεχνικά και τέτοια, δεν θα πω. Υπάρχουνε άπειρα. Βγαίνουνε συνέχεια πράγματα. Και ό,τι και να διαβάσεις νομίζω ότι μάλλον πρέπει να το ζήσεις και να το κάνεις και να καταλάβεις την αξία των βιβλίων. Δηλαδή αλλιώς διαβάζω τώρα τα βιβλία και αλλιώς τα διάβαζα το 2007.
Παναγιώτης
Φυσικά. Μιλώντας για ειδήσεις, υπάρχει κάποιος αρθρογράφος, κάποια στήλη, κάποιο άρθρο; Πώς παίρνεις τα νέα σου; Κάτι που διαβάζεις για να γίνεσαι connected.
Αιμίλιος
Κυρίως τεχνικά sites, δηλαδή το TechCrunch, το Verge, αυτά. Πράγματα που μου βγάζει το Google. Δεν το συζητάω. Και προφανώς παρακολουθώ και πράγματα στο Linkedin ή ανθρώπους που μιλάνε, αλλά έχουνε να κάνουνε κυρίως με τη δουλειά μου, ξέρεις, με το machine learning, ChatGpt και τέτοια πράγματα.
Παναγιώτης
Amazing. Υπάρχει κάποιος άνθρωπος που θαυμάζεις, you look up to him; Τον ακολουθείς;
Αιμίλιος
Λοιπόν. Η ωραία ιστορία θα ήταν ναι. Η πραγματική ιστορία είναι ότι, ξέρεις, από αυτά τα πρότυπα, θα σου πω όχι. Δηλαδή αφενός, ξέρεις, βλέπεις πράγματα που απ’ τη μια λες ωραίο, απ’ την άλλη καταρρίπτεται. Θα σου πω όμως από κοντινό περιβάλλον, και τον ανέφερα και πιο πριν. Παράδειγμα, θα σου πω ότι ο Κώστας ο Μάλλιος, όχι είναι το πρότυπο που θαυμάζω, ξέρεις, και θα ήθελα να είμαι, αλλά είναι ο άνθρωπος που θέλω να έχω δίπλα μου.
Παναγιώτης
Ακριβώς.
Αιμίλιος
Και θέλω, ξέρεις, να συναναστρέφομαι μαζί του και σε φιλικό και σε business επίπεδο. Και κυρίως τέτοιους ανθρώπους ψάχνω, που να θαυμάζω και πραγματικά να παίρνω από τη συναναστροφή μαζί τους είτε, ξέρεις, σε κομμάτι, ξέρεις, επιχειρηματικό είτε να μου ανοίγει τα μάτια με πληροφορία είτε να νιώθω περισσότερο άνθρωπος. Οπότε, ξέρεις...
Παναγιώτης
Amazing. Super. Υπάρχει κάποια σειρά, κάποια ταινία σε κάποιο platform τώρα που έχεις κολλήσει, που σου έχει τραβήξει το ενδιαφέρον;
Αιμίλιος
Άμα σου πω ότι το πιο συχνό που βλέπω είναι “Peppa the pig”; Δεν προλαβαίνω. Ξέρεις, άμα έχεις 16 μηνών παιδάκι, είναι το πιο ευχάριστο που βλέπεις. Και αυτό το βλέπεις πολύ γρήγορα γιατί δεν θες να χαζέψει, αλλά δεν... Ομολογώ ότι είμαι σε φάση που ξεκινάω μια ταινία με τη γυναίκα μου να δούμε, και τη βλέπουμε σε τέσσερα ημίχρονα. Ναι, δεν υπάρχει κάτι. Μια ταινία όμως που πάλι πρόσφατα είδαμε και την έχω ξαναδεί και μ’ αρέσει από τότε που βγήκε είναι το Amadeus. Το Amadeus είναι μια ταινία, νομίζω, διαχρονική. Δηλαδή αν είναι να προτείνω, όπως πρότεινα ένα βιβλίο που μ’ αρέσει, μια ταινία που θεωρώ κορυφαία, είναι το Amadeus.
Παναγιώτης
Amazing, amazing. Και η τελευταία ερώτηση. Τι πιστεύεις ότι κάνει έναν επιχειρηματία outlier;
Αιμίλιος
Τι κάνει; Ναι. Λοιπόν, πολλά. Κοίταξε να δεις. Δεν είναι ένα πράγμα. Δεν είναι μόνο η επιμονή. Δεν είναι μόνο το vision. Νομίζω ότι θες να έχεις μια θετική διαφορετικότητα, η οποία όμως να χρησιμεύει, ξέρεις, στην επιχειρηματικότητά σου. Είτε αυτό είναι η επιμονή, είτε αυτό είναι το καλό engineering, είτε είναι η εξωστρέφεια, είτε είναι ο συνδυασμός αυτών, νομίζω, κάθε φορά είναι κάτι διαφορετικό. Και δεν μπορείς να πεις, ξέρεις, αυτός είναι πάρα πολύ έξυπνος, άρα θα πετύχει ή αυτός είναι πάρα πολύ εξωστρεφής, άρα θα πετύχει. Είναι πολλά συστατικά μαζί, και, όταν χρειάζεται, βγαίνει το ένα μπροστά, όταν χρειάζεται, βγαίνει το άλλο. Οπότε, ξέρεις, πρέπει να μπορείς ανταποκριθείς τις δυσκολίες, πρέπει να επιμείνεις, πρέπει να έχεις το vision, πρέπει να είσαι εξωστρεφής, πρέπει να είσαι καλός επιχειρηματίας, να είσαι open-minded. Είναι όλα μαζί.
Παναγιώτης
Πολύ spot-on. Αιμίλιε, ευχαριστούμε πάρα πολύ.
Αιμίλιος
Εγώ ευχαριστώ πάρα πολύ.
Παναγιώτης
Ήταν μια φοβερά ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Αιμίλιος
Ευχαριστώ πολύ.
