Episode 1
Season 1
Skroutz as a Case Study: E-Commerce in the Age of Covid-19
George Hadjigeorgiou
Co-founder & CEO, Skroutz
“The idea was just to play around, it was not about building a company... I did not do any research, I had no idea if there were competitors. I did not look into it at all, I just started swimming and I swam along the stream.”
About the speaker
George Hadjigeorgiou launched Skroutz.gr, a product search and price comparison platform, in 2005 without having a business plan. Today, the company has managed to achieve €1B in annual gross revenue, and has radically changed the field of E-commerce in Greece. George explains how he coped with the huge increase in demand in the midst of the pandemic, talks about the mega-deal with CVC Capital Partners, and makes his predictions about the forthcoming Christmas season.
Show notes
Books - only e-books:
Blitzscaling by Chris Yeh and Reid Hoffman
Τι κάνει έναν επειχειρηματία outlier?
Ποτέ δεν σκέφτηκα ότι είμαι επιχειρηματίας, σκεφτόμουν ότι αυτό που φτάχνω μου άρεσε, άρα το πάθος.
Transcript
Εισαγωγή-Γιώργος Χατζηγεωργίου
«Η ιδέα ήταν εντελώς για να παίξω, δεν ήταν για να φτιάξουμε εταιρεία, και χωρίς να κάνω τίποτα από αυτά που λέμε ότι πρέπει να κάνει σήμερα κάποιος που ξεκινά μια εταιρεία (δεν έκανα research, δεν ήξερα αν υπάρχουν ανταγωνιστές). Δεν το έψαξα καθόλου, έβαλα κεφάλι κάτω και μετά με πήρε το ποτάμι».
Εισαγωγή-Παναγιώτης Καραμπίνης
Καλώς ήρθατε στην 3η σεζόν του Outliers από την Endeavor Greece. Το podcast αφιερωμένο στους επιχειρηματίες που μετασχηματίζουν ολόκληρες αγορές και αλλάζουν το αφήγημα της επιχειρηματικότητας. Κάθε εβδομάδα μιλάμε με τους ανθρώπους πίσω από τις πιο επιτυχημένες startup σε Ελλάδα κι εξωτερικό και μαθαίνουμε πώς σκέφτονται και πώς αξιολογούν ρίσκα και αποφάσεις. Μέσα από το δικό τους ταξίδι και τις ευκαιρίες που βλέπουν στον κλάδο τους ανακαλύπτουμε τι κάνει έναν επιχειρηματία outlier. Είμαι ο Παναγιώτης Καραμπίνης, διευθύνων σύμβουλος της Endeavor Greece. Στο σημερινό επεισόδιο μιλάμε με τον Γιώργο Χατζηγεωργίου, συνιδρυτή και CEO του Skroutz.gr, της μεγαλύτερης μηχανής αναζήτησης προϊόντων και σύγκρισης τιμών στην Ελλάδα. Από την έναρξη της λειτουργίας του το 2005, το Skroutz έχει διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό το πεδίο του e-commerce της χώρας μας. Σήμερα διαθέτει περισσότερα από 6.000 καταστήματα και πάνω από 10.000.000 προϊόντα στην πλατφόρμα του. Το site μάλιστα είναι νούμερο 4 σε επισκεψιμότητα στην Ελλάδα, μετά από την Google, το Facebook και το YouTube. Στις αρχές του 2020, το Skroutz ανακοίνωσε ένα mega deal με τη CVC Capital Partners, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης ιδιωτικών κεφαλαίων στον κόσμο. Εν μέσω της πανδημίας η εταιρεία βιώνει ραγδαία ανάπτυξη έχοντας σχεδόν διπλασιάσει τους εργαζόμενούς της, ενώ τα ετήσια ακαθάριστα έσοδά της είναι πλέον κοντά στο ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Με τον Γιώργο μιλάμε για την αρχή του Skroutz, τι έμαθε από τις προσπάθειές του στο εξωτερικό, την προοπτική του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Ελλάδα, τι προβλέπει για τα φετινά Χριστούγεννα και γιατί αποφάσισε να πάρει δίπλωμα πιλότου.
Παναγιώτης Καραμπίνης
Γεια σου, Γιώργο.
Γιώργος Χατζηγεωργίου
Γεια.
Παναγιώτης
Ευχαριστούμε πολύ που είσαι μαζί μας.
Γιώργος
Κι εγώ χαίρομαι που είμαι εδώ.
Παναγιώτης
Θα ήθελες να μας πεις δυο λόγια για το Skroutz, για τους λίγους ακροατές μας που δεν ξέρουν τι είναι το Skroutz;
Γιώργος
Λοιπόν, ναι. Το Skroutz ξεκίνησε ως μηχανή αναζήτησης, price comparison που λέμε, και τώρα έχει εξελιχθεί σε ένα market place. Ουσιαστικά μπαίνεις, υπάρχει, εννοείται, το στοιχείο της σύγκρισης, αλλά μπορείς ν’ αγοράσεις κι απευθείας από το Skroutz.
Παναγιώτης
Το 2005 ξεκινά το Skroutz. Πού γνώρισες τους co-founders σου, πώς σου ήρθε η ιδέα; Θες να μας πεις για αυτά τα πρώτα, τα πρωταρχικά, βήματα;
Γιώργος
Ναι. Η ιδέα ήταν εντελώς για να παίξω, δεν ήταν για να φτιάξουμε εταιρεία. Οπότε μιλούσα με έναν φίλο και μου είπε πως ψάχνει να πάρει υπολογιστή. Ρώτησα πώς το κάνει. Είχε 1.000 bookmarks. Τότε ήταν 2005, τα μισά πράγματα που σήμερα τα θεωρούμε δεδομένα δεν υπήρχαν τότε, οπότε θεώρησα ότι αυτό θα έπρεπε να υπάρχει ένας τρόπος να γίνεται καλύτερα -από το να πηγαίνεις και να επισκέπτεσαι κάθε site- και χωρίς να κάνω τίποτε από αυτά που λέμε ότι πρέπει να κάνει σήμερα κάποιος που ξεκινά μια εταιρεία (δεν έκανα research, δεν ήξερα αν υπάρχουν ανταγωνιστές). Δεν το έψαξα καθόλου, έβαλα κεφάλι κάτω και μετά με πήρε το ποτάμι. Ούτε που κατάλαβα πώς έγινε αυτό. Θυμάμαι ότι είχα day job και γύρναγα ξέρω γω (ήταν κουραστική δουλειά, δεν ήταν nine to five) γύρναγα και είχα άλλες πέντε ώρες Skroutz, ξενύχτι, κι εκεί ζήτησα βοήθεια από τον έναν co-founder που ήταν ο technical και μπορούσε να με βοηθήσει και ήταν ο Βασίλης που είχα γνωρίσει στο Πολυτεχνείο. Και μετά οι μηχανικοί, επειδή με τους ανθρώπους δεν τα πάνε πολύ καλά, θέλαμε και κάποιον πιο business co-founder οπότε τότε γνωρίσαμε και τον Γιώργο, που ήταν τυχαίο, εντελώς. Σε μια παρέα βρέθηκε, ήταν σε ένα e shop και ξεκινήσαμε.
Παναγιώτης
Έχει αλλάξει πολύ φαντάζομαι, από το 2005. Κατ’ αρχάς, ήσασταν από τις πρώτες high tech εταιρείες της αγοράς, του οικοσυστήματος, οπότε έχει ενδιαφέρον ν’ ακούσουμε λίγο την άποψή σου. Πώς έχεις δει ν’ αλλάζει και το ίδιο το industry, αλλά σίγουρα έχει αλλάξει και πάρα πολύ το Skroutz. Ποια θα ήταν τα σημεία που θα ξεχώριζες στην πορεία σας ως ορόσημα;
Γιώργος
Εντάξει, ήταν πολύ διαφορετική εποχή όταν ξεκινήσαμε εμείς. Δεν μπορούσες να βρεις εύκολα μηχανικούς για να πούμε ότι μεγαλώναμε και θα βρίσκαμε πολλούς που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν. Τα web ήταν σχετικά νέα τεχνολογία. Αυτό που έχω δει τώρα είναι ότι υπάρχει ένα balance μεταξύ του πόσο tech και πόσο product κάνεις. To Skroutz ξεκίνησε πάρα πολύ σαν tech. Αυτό που κοιτούσαμε πάνω από όλα ήταν η τεχνολογία. Μας ενδιέφερε πάρα πολύ το product αλλά από τη σκοπιά της τεχνολογίας, και καταλάβαμε στην πορεία, κυρίως γιατί αυτό το κάναμε drive εμείς σαν founders, ήταν για λίγο καιρό, επειδή εμείς είχαμε τον ενθουσιασμό με την τεχνολογία, δυστυχώς τραβούσαμε και όλη την εταιρεία. Μετά από λίγο καιρό καταλάβαμε ότι υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ προϊόντος και τεχνολογίας. Ξέρω ότι οι μηχανικοί γίνονται πολύ εύκολα excited με τις νέες τεχνολογίες αλλά υπάρχει κι ένα balance μεταξύ του μου δίνει αξία ή όχι. Θεωρώ ότι στην Ελλάδα έχουμε αρκετά καλό επίπεδο και σε σχέση με το εξωτερικό και στις τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε. Ακόμα, θα έλεγα, περάσαμε μια πολύ δύσκολη περίοδο όπου δεν υπήρχε περίπτωση να βρεις δυναμικό, ούτε ν’ ανταγωνιστούμε, κυρίως την Ευρώπη. Ακόμα υπάρχει αυτό το πρόβλημα αλλά τα πράγματα γίνονται πολύ καλύτερα.
Παναγιώτης
Ποια θα ήταν τα σημεία αυτά που έχεις ξεχωρίσει στην πορεία σας; Αυτά που προκαθόρισαν τη μέχρι τώρα επιτυχία σας;
Γιώργος
Το Skroutz δεν έχει πάρει ποτέ funding. Οπότε είμαστε αναγκασμένοι να είμαστε frugal και να μην ξοδεύουμε. Ήμασταν πολύ προσεκτικοί, δεν είχαμε cloud, το συντηρούσαμε μόνοι μας, δεν είχαμε bills να πληρώνουμε, σχεδόν τίποτα, και αυτό θεωρώ ότι μας έφτασε σε ένα σημείο που μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς να γινόμαστε συνεχώς distracted από το fundraising. Το δεύτερο ήταν η κρίση. Νομίζω και μας τρόμαξε αλλά και μας βοήθησε να καταλάβουμε ότι άμα κάνεις καλή δουλειά υπάρχουν τρόποι και να επιβιώσεις. Δηλαδή εμείς απλώς μεγαλώναμε στην κρίση, δεν νιώσαμε τίποτα, και το τρίτο ήταν τη στιγμή που καταλάβαμε ότι πρέπει να φύγουμε από το mindset του founder και του technical co-founder και να πάμε στο mindset του business πια, το οποίο άλλαξε αρκετά, δηλαδή έπρεπε να απομακρυνθούμε από τον κώδικα, εγώ μέχρι πριν από τρία-τέσσερα χρόνια ήμουν active member, εννοώ στο software, ενώ τώρα δεν πρέπει να είμαι. Κι αυτό θεωρώ ότι πρέπει να ήταν ένα milestone. Και φυσικά πριν έναν χρόνο είχαμε τη συμμετοχή της CVC που είναι ένα μεγάλο equity fund, το οποίο και αυτό θεωρώ ότι μας έχει αλλάξει αρκετά. Μας μεγαλώνει σαν εταιρεία.
Παναγιώτης
Πηγαίνοντας σε αυτό το θέμα. Μέσα στα χρόνια, από το 2005, έχετε κάνει κάποιες επενδυτικές συμφωνίες. Νομίζω είναι δύο-τρεις, οι οποίες έχουν ακουστεί. Θα ήθελες να μας πεις λιγάκι τι σήμαινε η καθεμία και πώς καθεμία επηρέασε την πορεία της Skroutz;
Γιώργος
Η πρώτη ήταν εντελώς επειδή φοβόμασταν, δεν είχαμε καμία εμπειρία, δεν είχαμε κανέναν να μας βοηθήσει κι επειδή ήμασταν λίγο τρομαγμένοι, που έπρεπε να αφήσουμε τις δουλειές μας και να δουλεύουμε σε κάτι που είναι αβέβαιο, κάναμε μία συμφωνία η οποία δεν βοήθησε ιδιαίτερα – θα μπορούσαμε να την είχαμε αποφύγει. Παρ’ όλα αυτά δεν είχαμε και ιδιαίτερα προβλήματα μέχρι το σημείο που η εταιρεία ήταν σε distress mode και βρεθήκαμε σε μια περίεργη κατάσταση που έπρεπε το 50% να το πάρουμε πίσω. Το καταφέραμε αυτό και μετά έγινε η συμφωνία με τη CVC. Γενικά θεωρώ ότι είναι πολύ disruptive process, θέλει και πολλή προσοχή με ποιους συνεργάζεσαι. Είναι αρκετά δύσκολο.
Παναγιώτης
Η διαχείριση μιας σχέσης, η οποία δεν έχει κολλήσει, δεν έχει αποδώσει, είναι κάτι το οποίο είναι πάρα πολύ μεγάλο challenge και το οποίο το αντιμετωπίζουν αρκετοί επιχειρηματίες. Στα πρώτα βήματα αναγκάζεσαι να βάλεις έναν επενδυτή με τον οποίο τελικά δεν συμφωνείς, ή δεν θέλετε να πάτε προς το ίδιο σημείο. Έχεις κάποια μαθήματα που θα ήθελες να μοιραστείς με τους υπόλοιπους επιχειρηματίες;
Γιώργος
Ναι, θα έλεγα ότι γενικά και με co-founders και αυτό που λέω σε όποιον (αν τυχόν τύχει να μιλήσω με κάποιον που ξεκινάει ή έχει ξεκινήσει και είναι ακόμα στην αρχή) είναι ότι οι εταιρείες είναι οι περιπτώσεις που τα προγαμιαία συμβόλαια έχουν νόημα. Οπότε αν τα έχεις συμφωνήσει από πριν θα έχεις λιγότερους μπελάδες μετά. Καλύτερα να πεις τι θα γίνει –για κανέναν δεν είναι ευχάριστο– «τι θα γίνει αν τσακωθούμε» και πάντα αυτό που άκουγα ήταν «όχι, δεν είμαστε πολλοί, είμαστε πολλοί μαζί, είμαστε φίλοι». Το ίδιο ισχύει και με τους επενδυτές. Είναι καλό νομίζω να τα έχεις συζητήσει από την αρχή «αν δεν ταιριάζουμε, τι θα κάνουμε;» κι αυτό νομίζω σε βοηθά να αποφύγεις τις δύσκολες συζητήσεις γιατί ξέρεις ότι πάντα υπάρχει μια διέξοδος. Συμβουλή, το δίνω σε όλους αυτό, και με co-founders και με investors, “have an easy way out”.
Παναγιώτης
Πολύ όμως exciting νέα και είναι και impressive η συμμετοχή (είναι εντυπωσιακό ότι ένα πολύ μεγάλο fund, το οποίο δεν μας έχει συνηθίσει και σε τόσο high tech ή τέτοιου stage investments) έκανε μια εντύπωση ότι μπαίνει σε νοσοκομεία και σε πολύ traditional τομείς μπήκε και στο Skroutz. Για ποιον λόγο πιστεύεις; Τι ευκαιρία είδε το CVC στο Skroutz; Ποια είναι η συνεργασία σας;
Γιώργος
Η CVC είναι ένα πολύ μεγάλο fund, νομίζω ότι τώρα έχει περίπου 80 active investments ή κάτι τέτοιο. Κάποιες από αυτές είναι… ναι μεν υπάρχουν αυτές που είναι λίγο πιο traditional, όπως τα νοσοκομεία. Νομίζω ότι έχουν και μια ποδοσφαιρική ομάδα, χωρίς να είμαι και σίγουρος, αλλά έχουν και διάφορες εταιρείες τεχνολογίας. Μάλιστα με το e-travel, το pamediakopes, είχε γίνει ένα acquisition μέσω της e-travellight που ανήκει στη CVC πριν μερικά χρόνια. Σε μας νομίζω αυτό που είδε (και ξέρω ότι είχε κοιτάξει και αντίστοιχα, παλιότερα, αντίστοιχα market places)… αυτό που είδε ήταν ένα μεγάλο growth pattern. Εμείς δηλαδή μεγαλώνουμε με ρυθμούς που ξεπερνούν αυτούς που μεγαλώνει η αγορά. Νομίζω ότι είδε μια πάρα πολύ καλή ομάδα και μια ευκαιρία κι εκείνη να βοηθήσει ώστε να πάμε να κάνουμε κάτι πάρα πολύ μεγάλο.
Παναγιώτης
Θες να μας πεις λίγο για τους ρυθμούς ανάπτυξης; Ξέρω ότι το τελευταίο διάστημα σίγουρα –και λόγω της πανδημίας– πρέπει να βιώνετε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, υψηλότερους και από τους αναμενόμενους, αλλά θα ήθελα να μας πεις λιγάκι τα νούμερά σας.
Γιώργος
Ναι, γενικά εμείς μεγαλώνουμε όσον αφορά το GNV, το GNV είναι ο τζίρος που παράγουμε στους εμπόρους, μεγαλώναμε κοντά με 25 έως 30% τον χρόνο. Αυτό γινότανε και πριν την πανδημία. Αυτό έχει αλλάξει αρκετά, έχουμε φτάσει κοντά στο 50%, αν και βλέπουμε ένα slow down υποθέτω ότι η Ελλάδα τώρα αρχίζει να βλέπει τα συμπτώματα ότι κάποιοι από τους εργαζόμενους δεν είχαν δουλειά ή ο τουρισμός μας πήγε πίσω. Οπότε θα δούμε ένα slow down τώρα. Γενικά, σχεδόν διπλασιάσαμε τους εργαζόμενους το 2020 και ήταν περίπου 70-80% και η αύξηση του τζίρου. Και θεωρώ ότι στο μέλλον θα είναι περίπου, τουλάχιστον για τα επόμενα δύο χρόνια, με τις κινήσεις που κάνουμε θα έχουμε ένα growth pattern που θα είναι πάνω από 50%. Year over year.
Παναγιώτης
Πώς είναι να διπλασιάζεις το ανθρώπινο δυναμικό σου σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα; Τι challenges έχει;
Γιώργος
Γι’ αυτό είναι καλύτερα να μιλήσετε με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας που το νιώσανε. Μας βοήθησε το remote πάρα πολύ γιατί ήταν πιο εύκολο και να κάνουμε interviews και το on boarding. Έχει challenges πολλά, γιατί έχεις πάρα πολλά νέα μέλη που πρέπει να εγκλιματιστούν, συνήθως είναι και juniors οπότε κι εκεί χρειάζεται αρκετή δουλειά. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι διαλυθήκαμε. Εντάξει, υπάρχει σίγουρα πίεση αλλά το έχουμε οργανώσει καλά και είναι και ευχάριστο σε κάποιες περιπτώσεις να βλέπεις ότι υπάρχει εξέλιξη.
Παναγιώτης
Κοιτώντας μπροστά, νομίζω ότι αυτή τη στιγμή είστε σε ένα εύρος στα 600, περίπου, εκατομμύρια GNV...
Γιώργος
Αυτό ήταν πέρυσι, 660, φέτος υπολογίζουμε κοντά στα 900.
Παναγιώτης
Άρα νομίζω ότι είστε σε μια περιοχή λίγο νότια του δισεκατομμυρίου του GNV. Κοιτώντας μπροστά ποιο είναι το ambition; Τι φιλοδοξεί να καταφέρει το Skroutz;
Γιώργος
Το πρώτο κομμάτι που θέλουμε να φτιάξουμε είναι το τι δίνουμε στον καταναλωτή. Αυτή τη στιγμή (και ο λόγος που ξεκινήσαμε με το καλάθι) είναι ότι συνειδητοποιήσαμε ότι, αν δεν έχουμε έλεγχο όλου του user journey από την αρχή έως το τέλος, από τη στιγμή που θα μπει μέχρι τη στιγμή που θα έρθει μια κούτα και θα την ανοίξει και θα έχει μέσα ό,τι έχεις παραγγείλει και θα το φορέσεις ή θα το βάλεις στην πρίζα, τότε τελειώνει η εμπειρία, όταν το χρησιμοποιήσεις. Οπότε καταλάβαμε ότι, αν δεν πιάσουμε όλο αυτό το κομμάτι, δεν μπορούμε να εγγυηθούμε μια καλή εμπειρία. Κι αυτός είναι ο λόγος που ξεκινήσαμε το market place. Όσον αφορά το τι δίνουμε στον καταναλωτή, το νούμερο ένα ambition είναι όλα τα κομμάτια αυτά να είναι τέλεια. Με τις πληρωμές δεν πρέπει να πας πολύ μακριά. Εντάξει, οι πληρωμές είναι πληρωμές. Το ίδιο με το fulfillment. Άμα κάποια στιγμή φτάνει να είναι same day νομίζω ότι είναι αρκετό για τους υπόλοιπους. Έχουμε πολλά πράγματα να κάνουμε στο κομμάτι του discovery, αλλά σε όλο αυτό το κομμάτι (και στο customer support και ό,τι πιάνει το consumer value proposition) θέλουμε να είμαστε πάρα πολύ καλοί. Και μετά είναι τι αξία δίνουμε στους merchants, το οποίο κι εκεί θέλουμε να φροντίσουμε το merchant value proposition, να είναι επίσης αντίστοιχο. Θέλουμε να μεγαλώσουμε πάρα πολύ, τουλάχιστον το GNV, να μπορείς να βρεις οτιδήποτε στο Skroutz και σε ανταγωνιστικές τιμές και να μπορείς να το αγοράσεις με μια εμπειρία που απλώς να μην τη σκέφτεσαι, να μη σε απασχολεί, να ξέρεις ότι αν το πάρεις από το Skroutz όλα θα πάνε καλά και θέλουμε και οι merchants να έχουν ένα πολύ καλό και αποδοτικό κανάλι να κάνουν πωλήσεις.
Παναγιώτης
Το πλάνο ανάπτυξης είναι μόνο Ελλάδα ή είναι και στο εξωτερικό; Έχετε ξεκινήσει και στο εξωτερικό;
Γιώργος
Στο εξωτερικό είχαμε κάνει δύο προσπάθειες. Η μία ήταν η Τουρκία και η άλλη η Αγγλία και αυτό το έχουμε και σαν αστείο. Η Τουρκία, με το που ξεκινήσαμε, ξεκίνησαν πραξικοπήματα, το Γκεζί Παρκ. Η Αγγλία μετά από λίγο καιρό έκανε Brexit. Οπότε είπαμε ότι μάλλον δεν είμαστε γι’ αυτό. Ή θα σορτάσουμε χώρες και θα τις απειλούμε ότι «θα έρθουμε εκεί, οπότε πληρώστε μας για να μην έρθουμε». Η αλήθεια είναι ότι greenfield operations σε χώρες που είναι ώριμες δεν είναι εύκολες. Γι’ αυτό και η Αγγλία δεν πήγε, όπως και η Τουρκία ήταν αρκετά ανώριμη στο e commerce. Θεωρώ ότι με τον ίδιο τρόπο, από το μηδέν να ξεκινήσουμε, δεν θα ξαναγίνει στο εξωτερικό και προς το παρόν είμαστε focused στην Ελλάδα γιατί θεωρούμε ότι η Ελλάδα έχει ακόμα πολύ μεγάλο growth.
Παναγιώτης
Μιλώντας για λάθος υπολογισμούς, για βήματα τα οποία δεν βγήκαν και αποφάσεις οι οποίες δεν απέδωσαν, έχεις talk of mind μια λίστα με λάθη τα οποία έχεις κάνει και θεωρείς ότι κι αυτά έχουν παίξει ρόλο στην επιτυχία του Skroutz;
Γιώργος
Η Τουρκία ήταν ένα λάθος, ήταν πολύ νωρίς. Γενικά, θα έλεγα ότι υπάρχει ένα pattern γύρω από τα λάθη ότι μέχρι κάποιο σημείο δεν βλέπαμε καθαρά το growth του Skroutz και κοιτάγαμε δεξιά κι αριστερά, το οποίο ήταν άσχημο. Εδώ έχω μία συμβουλή. Βοηθάει πάρα πολύ να έχεις κάποια key switches. Να λες «θα δοκιμάσω αυτό αλλά αν σε τρεις μήνες δεν έχει πάει εκεί…» και θα πρέπει να είσαι και πολύ αυστηρός σε αυτό
Παναγιώτης
Πώς βλέπεις ν’ αλλάζει ο χώρος του e commerce, γενικότερα από την πανδημία αλλά και ποιες τάσεις βλέπεις να επικρατούν τα επόμενα χρόνια;
Γιώργος
Το καταναλωτικό κοινό έχει αλλάξει πάρα πολύ τη συμπεριφορά του. Δηλαδή παρ’ όλο που έχουμε δει slow down στο GNV, που αυτό, υποθέτω, οφείλεται στο ότι δεν υπάρχουν χρήματα για να αγοράσει ο κόσμος ακριβά αντικείμενα, για ν’ αυξήσει το καλάθι του, σε επίπεδο πωλήσεων είμαστε πολύ παραπάνω. Δηλαδή νομίζω είμαστε κοντά στο 36-37% τον Σεπτέμβρη, σε επίπεδο πωλήσεων σε σχέση με τον προηγούμενο Σεπτέμβρη. Έχει μείνει ένα pattern και ο κόσμος έχει στραφεί στο online πολύ περισσότερο απ’ ό,τι πριν. Θεωρώ ότι αυτό θα συνεχίσει ν’ ανεβαίνει. Η Ελλάδα είναι κοντά στο 7%, το e commerce adoption, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι στο 14 και μετά υπάρχει και η Αγγλία που είναι πολύ μακριά απ’ όλους, είναι κοντά στο 20%. Θεωρώ ότι από το 7 στο 14 έχουμε πολύ μεγάλο δρόμο να μεγαλώσουμε. Δεν νομίζω ότι θα περάσουμε τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά έχουμε αρκετό δρόμο.
Παναγιώτης
Η αγορά των Χριστουγέννων είναι κάτι το οποίο είναι αρκετά μεγάλη συζήτηση. Πώς βλέπεις να είναι τα φετινά Χριστούγεννα και πώς προετοιμάζεστε εσείς γι’ αυτή την αγορά;
Γιώργος
Εμείς προετοιμαζόμαστε όπως όλα τα Χριστούγεννα. Δεν θα κάνουμε κάτι διαφορετικό. Δεν μπορούμε να ξέρουμε κιόλας τι θα γίνει και νομίζω πως και η ψυχολογία του κόσμου θα αλλάξει πολύ εύκολα με ένα θετικό νέο. Οπότε, κάνουμε ό,τι θα κάναμε έτσι κι αλλιώς. Και merchandise θα φροντίσουμε να κάνουμε και τις κατηγορίες των Χριστουγέννων τις προσέχουμε. Θεωρώ ότι θα υπάρχει αρκετή κίνηση.
Παναγιώτης
Πέρα από την καταναλωτική συμπεριφορά, που καταλαβαίνω ότι έχει αλλάξει τόσο πολύ και τόσο δραστικά τους τελευταίους μήνες, που είναι και πολύ δύσκολο να καταλάβουμε και πού πάει – ή τουλάχιστον πού θα κάτσει το επόμενο διάστημα. Τι αλλαγές βλέπεις να φέρνει η τεχνολογία στο e commerce;
Γιώργος
Το e commerce αυτή τη στιγμή νομίζω ότι το μεγαλύτερό του πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία. Ή τουλάχιστον δεν είναι η υψηλή τεχνολογία. Για παράδειγμα, οι πληρωμές μας ακόμα είναι προβληματικές. Μπορεί να θες 4-5 μέρες να δεις μια ακύρωση πιστωτικής κάρτας πίσω. Πάρα πολύς κόσμος πληρώνει με αντικαταβολή, το οποίο είναι μεγάλο πρόβλημα και για τους εμπόρους και για όλο το σύστημα. Είναι κάτι που δυστυχώς υπάρχει. Κι επίσης το last mile – και δεν μιλάμε για το last mile σε κάποιο νησί που είναι δικαιολογημένο να υπάρχει καθυστέρηση. Μιλάμε ότι μπορεί να παραγγείλεις στην Κηφισιά και να κάνει 10 μέρες να έρθει. Όλα αυτά είναι προβληματικά. Νομίζω όλα αυτά πρέπει να λύσουμε, κι εμείς θέλουμε με όλο αυτό να φτάσουμε σε ένα επίπεδο που θα πούμε ότι δεν έχουμε κάτι να ζηλέψουμε από το last mile, τις πληρωμές οποιασδήποτε άλλης ευρωπαϊκής χώρας γιατί αυτό λείπει από τον καταναλωτή: η αβεβαιότητα ότι θα το παραγγείλω, θα μου έρθει, πόσο θα κάνει. Το κλασικό στα Χριστούγεννα είναι, για παράδειγμα, ότι «το θέλω για δώρο, θα είναι σε τρεις μέρες εδώ;» «Ναι, θα είναι», και πάει σε 15.
Παναγιώτης
Η αγορά του e commerce είναι ένα industry που έχει αρκετά μεγάλη κινητικότητα αυτές τις μέρες και αναρωτιέμαι... ξέρεις η εξαγορά του InstaShop που είναι και λίγο ελληνικό story. Πώς τις βλέπετε τέτοιες κινήσεις και αν υπάρχει κάτι τέτοιο στα σχέδιά σας.
Γιώργος
Έχοντας μπει και πολύ πρόσφατα η CVC, δεν κοιτάμε να κάνουμε κάτι για το Skroutz αλλά για εξαγορές πάντα έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά και μπορεί να κάνουμε κάνα δυο (όχι εξαγορές, συμμετοχές) μέσα στο επόμενο εξάμηνο. Κυρίως αυτό που μας ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή είναι ό,τι έχει να κάνει με τα προβληματικά κομμάτια του user journey, μπορεί να είναι payments, μπορεί να είναι infrastructure, last mile, ό,τι κινείται γύρω από εκεί αυτή τη στιγμή μας ενδιαφέρει και είμαστε ανοιχτοί.
Παναγιώτης
Μέσα στην πανδημία αλλάξατε και πολλά κομμάτια του μοντέλου σας.
Γιώργος
Το καλάθι το έχουμε από το 2016, απλώς ξεκινήσαμε σιγά σιγά μόνο σε μερικές κατηγορίες γιατί θέλαμε να λύσουμε και κάποια προβλήματα που έχει το infrastructure του e commerce. Δηλαδή θα ξέρετε ότι το last mile έχει προβλήματα, οι πληρωμές έχουν προβλήματα. Οπότε ξεκινήσαμε σιγά σιγά. Η πανδημία ήταν, νομίζω, για όλους. Είτε ιδιωτικές, είτε δημόσιοι φορείς, πόσο γρήγορα βγάλαμε το gov.gr λόγω της πανδημίας. Νομίζω ότι ήταν ένα ξύπνημα και μια κλωτσιά να πάμε 10 μέτρα μπροστά. Οπότε, ξαφνικά μέσα σε δύο μήνες πήγαμε το καλάθι από 280 κατηγορίες σε 1.800. Βάλαμε τους, εμείς τους λέμε off line merchants, αυτοί που δεν έχουν δραστηριότητα, το οποίο ήταν… τον Νοέμβριο είχε ξεκινήσει αυτό το initiative. Αλλά με την πανδημία ξαφνικά όλος ο κόσμος έψαχνε να βρει τρόπο, να βρει μια διέξοδο (γιατί ήταν κλειστά τα μαγαζιά). Εκεί πήρε λοιπόν ένα πολύ μεγάλο boost. Θεωρώ ότι για μας ήταν… μάλλον μας ξύπνησε. Θα προτιμούσα να μην είχε συμβεί αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα.
Παναγιώτης
Ποια είναι η κατάσταση στην ομάδα αυτή τη στιγμή εν μέσω της πανδημίας; Είστε… πώς δουλεύετε, ποιο είναι το working environment;
Γιώργος
Λοιπόν, είμαστε 98% working from home. Αυτό έχει τα καλά του αλλά έχει και αρκετά κακά. Γενικά στο gov πιεστήκαμε πάρα πολύ. Το καλάθι π.χ. πήγε από 200-300 παραγγελίες την ημέρα στις 4.000. Το οποίο ήταν… δεν ξέραμε πού να κρυφτούμε. Η ομάδα αντέδρασε πάρα πολύ καλά και νομίζω ότι βάλανε πάρα πολλή πλάτη και πάρα πολλές ώρες και είναι πάρα πολύ ευχάριστο αυτό και τους ευχαριστούμε όλοι για την προσπάθεια που βάλανε, κυρίως ό,τι έχει να κάνει με support, ή περισσότερο αυτοί που παίρνανε και τα παράπονα, αλλά όλοι έχουν συμβάλει πάρα πολύ να ξεπεράσουμε το γιγάντιο boost του COVID. Θα έλεγα ότι όχι μόνο στο Skroutz, γενικά απ’ ό,τι βλέπω και διαβάζω έχει πιέσει αρκετά τις ζωές των ανθρώπων όλο αυτό, το απ’ το σπίτι. Είναι άλλο να το έχεις υπολογίσει κι άλλο να βρίσκεσαι ξαφνικά με ένα μικρό παιδί και να πρέπει να δουλεύεις από το σπίτι. Οπότε θεωρώ ότι ένα μεγάλο challenge όλων των εταιρειών, τον επόμενο καιρό, είναι να βρούνε τρόπους να λύσουν αυτό το κομμάτι του remote.
Παναγιώτης
Έχουμε ακούσει πολλές φορές να πρωτοπορείτε, να έχετε, να κάνετε launch από τετραήμερη εργασία, από πάρα πολλές παροχές. Γενικά θα ήθελες να μας πεις λιγάκι ποια είναι η κουλτούρα σας ως προς το εργασιακό περιβάλλον και πώς πιστεύεις ότι αυτό συνεισφέρει στην επιτυχία του Skroutz;
Γιώργος
Ναι. Αυτό που λέμε εμείς πάντα είναι πως ό,τι κάνεις, κι αυτό είναι πάλι μια συμβουλή σε όσους ξεκινάνε, το κάνεις για πολύ καιρό. Δεν το κάνεις για δυο-τρία χρόνια. Οπότε, αν όλοι καούν μέσα σε τρία χρόνια (απ’ το να είναι overworked) δεν πετυχαίνεις τίποτα. Η δική μας κουλτούρα λέει ότι προτιμούμε να πάμε λίγο πιο αργά, αρκεί να είμαστε όλοι σε μια καλή κατάσταση, παρά να είμαστε συνέχεια κάτω από πίεση. Κι επίσης, όσο δουλεύαμε σε έναν ενιαίο χώρο θέλαμε αυτός ο χώρος να είναι πάρα πολύ ευχάριστος. Οπότε, πολύ νωρίς είχαμε βάλει φαγητό, πρωινό, τέτοια πράγματα. Το καλοκαίρι προσπαθήσαμε να δουλεύουμε και λιγότερο. Γενικά δεν κάνουμε favor να δουλεύουμε παραπάνω απ’ όσο χρειάζεται. Τώρα, αυτό νομίζω ότι πρέπει να το ξαναδούμε, με τον COVID. Πρέπει να ξαναδούμε λίγο πώς θα γυρίσουν οι παροχές που κάποιες έχουν χαθεί, τι θα γίνει με ένα γραφείο που είναι για 250 άτομα κι είμαστε δύο και τρεις μέσα. Είναι, νομίζω, πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους.
Παναγιώτης
Σίγουρα είναι δύσκολο να το προβλέψει κανείς αλλά υπολογίζεις πότε θα αρχίσει να επιστρέφει, έστω τμήμα της ομάδας, πίσω;
Γιώργος
Δεν θα επιστρέψει ποτέ όλο το γραφείο πίσω, αυτή την απόφαση έχουμε πάρει. Οπότε θα πάμε σε ένα υβριδικό μοντέλο που θα είναι λίγο remote, λίγο από το γραφείο. Γιατί, όσο και να λέμε για το remote και το commuting και όλα αυτά, τελικά εμείς το feedback που έχουμε πάρει μέχρι τώρα είναι πολλοί άνθρωποι που θέλουν να πηγαίνουν στο γραφείο. Θέλουν να έχουν αυτή τη διαφορά με το σπίτι-γραφείο, να μην έχουν το γραφείο κι ένα πράγμα που κάνει «μπλιν μπλιν» όλη μέρα μέσα στο σπίτι. Είναι άλλοι που προτιμούν περισσότερο remote. Νομίζω θα πάμε σε ένα υβριδικό μοντέλο. Το πότε θα γυρίσουμε εντελώς, νομίζω, δεν το ξέρει κανένας, αλλά και να γυρίσουμε -είχαμε πλάνο να πάμε σε ένα πολύ μεγάλο γραφείο-, νομίζω ότι αυτά είναι του παρελθόντος πράγματα. Θα μείνουμε εκεί που είμαστε και απλώς θα έχουμε χώρους για όλους, αν θέλουν να πάνε.
Παναγιώτης
Εγώ πάντως είμαι του γραφείου.
Γιώργος
Κι εγώ του γραφείου είμαι. Πηγαίνω κάθε μέρα, πήγαινα και στον COVID...
Παναγιώτης
Κι εγώ.
Γιώργος
...αλλά ναι. Έχει να κάνει και με...
Παναγιώτης
Υποφέρουμε.
Γιώργος
...την κατάσταση σπίτι. Εμένα μ’ αρέσει ο κόσμος. Να βρω κάποιον, να τον πειράξω, να πω κανένα αστείο...
Παναγιώτης
Ακριβώς.
Γιώργος
Δεν μπορώ το...
Παναγιώτης
Νομίζω ότι έχει επίπτωση και σε άλλα πράγματα το remote work. Στερεί λίγο από το creativity, δεν έχεις τόσο πολύ innovation μέσα στην ομάδα. Κάνεις απλά εκτελεστικά κάποια πράγματα. Ποια είναι η διαφορά που βλέπεις (όπως είπαμε και πριν είστε μια εταιρεία που είναι από τις πρώτες εταιρείες που ξεκίνησε στο high tech industry της χώρας). Βλέπεις καθόλου δυναμική στην Ελλάδα το 2020 και ποιες πιστεύεις ότι είναι οι ευκαιρίες που πρέπει να εκμεταλλευτούμε από δω και πέρα;
Γιώργος
Νομίζω υπάρχει δυναμική. Εμείς βλέπουμε ότι υπάρχει πάρα πολύ μεγάλο εργατικό δυναμικό που θέλει να γυρίσει στην Ελλάδα κι αυτό νομίζω ότι μας λείπει πάρα πολύ. Μας λείπει talent που έχει γαλουχηθεί στην Αγγλία, στην Αμερική κι έρχονται με άλλες παραστάσεις, μεγαλύτερες εταιρείες και πιο πολλή γνώση. Και βλέπω ότι αρκετοί από αυτούς θέλουν να γυρίσουν πίσω. Θεωρώ ότι η Ελλάδα έχει πολύ καλό δυναμικό, τουλάχιστον στο tech και τώρα νομίζω ότι είμαστε σε μια ευκαιρία. Έχουμε αφήσει πίσω μας 15 χρόνια, ούτε εγώ θυμάμαι. Κάθε χρόνο νόμιζα ότι θα τελείωνε η κρίση, το ‘08 ξεκίνησε; Το ‘15 τελείωσε; Δεν θυμάμαι καν. Νομίζω ότι τα έχουμε αφήσει πίσω μας αυτά κι εγώ θεωρώ ότι υπάρχει πολύ μεγάλο… πάρα πολλά opportunities και πάρα πολλές μεγάλες ευκαιρίες και για startups αλλά και γενικά για μια καλύτερη οικονομία.
Παναγιώτης
Και κάθε φορά που ένας από εσάς καταφέρνει να φέρει μια CVC, μια Microsoft, μια Applied Material στη χώρα, νομίζω ότι το multiplier effect είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που καταλαβαίνουμε ενδεχομένως την πρώτη...
Γιώργος
Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό κι εγώ θέλω… ένα άλλο που θα βοηθήσει πάρα πολύ είναι να υπάρχουν αρκετοί angels. Γιατί αυτοί, ειδικά όταν ξεκινάς και θες, ξέρω γω, ένα πολύ μικρό ποσό για να χτίσεις κάτι, είναι πολύ δύσκολο να πας να ζητήσεις funding, είναι πολύ δύσκολο να πάρεις τα λεφτά των γονιών σου. Νομίζω ότι ένα επίπεδο, μια δυο γενιές από angels investors θα βοηθήσουν πάρα πολύ στο start up οικοσύστημα.
Παναγιώτης
Ξέρω ότι κάνεις μαθήματα πιλότου…
Γιώργος
Ναι...
Παναγιώτης
...και διαβάζεις πολλά βιβλία. Έχω ακούσει αυτά τα δύο για σένα.
Γιώργος
Το έχω πάρει το πτυχίο μου, οπότε πετάω τώρα.
Παναγιώτης
Θες να μας πεις λίγο γι’ αυτό; Πώς ήταν η εμπειρία, αν ήταν δύσκολο, αν σε βοηθάει;
Γιώργος
Ωραία. Λοιπόν, είχα υψοφοβία και φοβόμουν τα αεροπλάνα, οπότε υπάρχει αυτό που λέει ότι «αν φοβάσαι κάτι, καν’ το», γιατί μετά, όταν το ξέρεις, το φοβάσαι λιγότερο. Οπότε είπα να το κάνω. Δυσκολεύτηκα πάρα πολύ με το διάβασμα. Νομίζω διάβασα περισσότερο απ’ ό,τι είχα διαβάσει στο Πολυτεχνείο, αλλά είναι πάρα πολύ ωραία εμπειρία να παίρνεις ένα αεροπλάνο και να το πετάς μόνος σου.
Παναγιώτης
Πόσον καιρό σου πήρε;
Γιώργος
Μου πήρε δύο χρόνια και κάτι, γιατί το έκανα παράλληλα με το MBO της εταιρείας, μετά με τη συμμετοχή της CVC, μπορεί να έκανα και τρεις μήνες να πετάξω, ενώ θέλει όταν ξεκινάς… θέλει να το κάνεις συνέχεια για να έχεις ώρες. Οπότε καθυστερούσα και πήγαινα από την αρχή, δεν ήμουν καλός μαθητής.
Παναγιώτης
Τουλάχιστον συνδυάζεται, απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε, με έντονη επιχειρηματικότητα.
Γιώργος
Ναι. Συνδυάζεται αλλά καθυστερείς.
Παναγιώτης
Και τα βιβλία; Κατ’ αρχάς τι ώρες διαβάζεις;
Γιώργος
Εγώ διαβάζω σε bests. Δηλαδή μπορεί να με πιάσει σε έξι μήνες να διαβάσω δέκα βιβλία και μετά για έξι μήνες να μην ακουμπήσω τίποτα. Οπότε διαβάζω οπουδήποτε. Με βολεύει πάρα πολύ –δεν διαβάζω πια βιβλία print, μόνο ηλεκτρονικά– και μάλιστα όταν το βιβλίο μ’ αρέσει δεν το διαβάζω απλώς. Το μεταφέρω σε σημειώσεις και το ‘χω μετά… Δηλαδή παίρνω ένα βιβλίο που είναι 500 σελίδες και το κάνω 30 σελίδες σημειώσεις και αυτό με βοηθάει πάρα πολύ και να το θυμάμαι και να το καταλάβω καλύτερα. Βιβλία: Το Good to Great μού άρεσε πάρα πολύ. To Blitzscaling για λίγο μεγαλύτερες εταιρείες. Ανεπιφύλακτα Reed Alio και τα δύο. Άμι Γκρόου σίγουρα, Drucker...
Παναγιώτης
Εγώ δεν έχω διαβάσει κανένα από αυτά, οπότε...
Γιώργος
Ναι.
Παναγιώτης
Mου έκλεισες τον επόμενο χρόνο...
Γιώργος
ΟΚ.
Παναγιώτης
Μια τελευταία ερώτηση, την κάνουμε σε όλους τους καλεσμένους μας. Τι θεωρείς ότι κάνει έναν επιχειρηματία outlier;
Γιώργος
Εγώ νομίζω, αν σκεφτώ για τον εαυτό μου, ότι ποτέ δεν σκέφτηκα ότι είμαι επιχειρηματίας. Δεν με απασχολούσε καν αυτό. Ήταν μόνο ότι αυτό που φτιάχνω μου άρεσε. Νομίζω...
Παναγιώτης
Πάθος;
Γιώργος
Δεν ξέρω.
Παναγιώτης
Γιώργο, σε ευχαριστούμε πολύ.
Γιώργος
Κι εγώ ευχαριστώ πολύ.
Επίλογος-Παναγιώτης
Αυτός ήταν ο Γιώργος Χατζηγεωργίου, συνιδρυτής και CEO του Skroutz.gr. Ευχαριστούμε που ήσασταν μαζί μας σε αυτό το επεισόδιο του Outliers. H παραγωγή έγινε από το The Greek Podcast Project. Για να μη χάσετε κανένα επεισόδιο της σειράς κάντε εγγραφή, subscribe, μέσα από το site μας, στο outliers.gr, ή σε όποια άλλη πλατφόρμα ακούτε τα podcast σας για να σας έρχονται αυτόματα κάθε εβδομάδα. Εγώ είμαι ο Παναγιώτης Καραμπίνης. Τα λέμε στο επόμενο επεισόδιο.
MoneyReview Writing
With 6,000 stores and 10 million products on its platform, Skroutz.gr is currently the fourth most visited site in Greece (after Google, Facebook and YouTube), and the company that shaped the field of e-commerce in the country. What is the secret of this success story?
