Episode 4
Season 4
ERGON Foods: The ambassador of Greek food globally
Thomas Douzis
Founder & CEO, ERGON Foods
About the speaker
From a young age, Thomas had an entrepreneurial drive and a deep-rooted love for Greek cuisine. With a passion for food and quality, Thomas attended the University of Macedonia, earning a degree in Applied Informatics in Economics. After graduating, he joined the family business, and worked in the field of logistics. Together with his brother Giorgos, they started in 2004 while still students in Thessaloniki, the first version of ERGON Foods, collaborating with the best local producers to optimize their production and packaging processes, in order to become the ambassadors of Greek food worldwide. Thomas shares with us the first steps of ERGON Foods, how they succeeded from an idea to today being a landmark for Greek cuisine abroad, as well as how they managed to become pioneers by combining catering with hotel hospitality for the first time.
Show notes
What makes an entrepreneur outlier?
They are people who somehow shine. All the people I've seen and admired and said, "Okay, now that wasn't a coincidence," they all have this one thing in common. They just shine.
A book he is reading this period:
The last lecture - Randy Pausch
Outliers - Malcolm Gladwell
A TV series he is watching:
"Cobra Kai" - Josh Heald, Jon Hurwitz, Hayden Schlossberg
"Cobra Kai" - Josh Heald, Jon Hurwitz, Hayden Schlossberg
A person he admires:
Nick Jones - Chief Executive Officer of the Soho House
Nick Jones - Chief Executive Officer of the Soho House
Transcript
Θωμάς Δούζης
Γεια σου, Πάνο.
Παναγιώτης
Ευχαριστούμε πολύ που είσαι μαζί μας.
Θωμάς
Χαρά μου.
Παναγιώτης
Θα είναι μια πολύ οικεία συζήτηση. Γνωριζόμαστε πολλά χρόνια και θέλω πολύ να πούμε και το στόρι αυτό και στους υπόλοιπους ακροατές. Να πω κατ’ αρχάς ότι είμαστε στο ERGON House στην Αθήνα. Στον δεύτερο όροφο, σε έναν χώρο που είναι dedicated για private events και σε ένα ξενοδοχείο και σε έναν χώρο που έχει χτιστεί τα τελευταία χρόνια, σωστά;
Θωμάς
Το 2019.
Παναγιώτης
Τρία χρόνια, σωστά. Πολύ μεγάλος χώρος και ένα πολύ landmark μέρος για τη γαστρονομία της Αθήνας. Πριν πάμε λίγο στο στόρι σου, το οποίο είναι φοβερό και νομίζω θα χρειαστούμε και αρκετό χρόνο να το πιάσουμε απ’ την αρχή του νήματος... Έχεις καταφέρει να βάλεις σε δυο τρείς προτάσεις τι είναι το ERGON και τι κάνετε; Γιατί κάνετε πάρα πολλά πράγματα.
Θωμάς
Το έχω καταφέρει αρκετές φορές απλά αλλάζει, οπότε ναι... Είναι ένα lifestyle brand γύρω απ’ το ελληνικό φαγητό.
Παναγιώτης
Nαι. Μια πρόταση, as simple as that.
Θωμάς
Δέκα χρόνια μετά.
Παναγιώτης
Amazing. Και τι δέκα χρόνια, θα πω. Γεμάτα συγκινήσεις, καινούρια concepts, καινούριες ιδέες, καινούρια πράγματα, ένα φοβερό creativity από όλη την ομάδα.
Θωμάς
Αποτυχίες...
Παναγιώτης
Αποτυχίες.
Θωμάς
Αλλαγή πορείας κλπ.
Παναγιώτης
Super. Πάμε να το πιάσουμε λίγο από την αρχή το νήμα; Να καταλάβουμε λίγο τι έχει συμβεί και πώς έχεις βρεθεί, και εσύ και ο αδερφός σου, με ένα τέτοιο group στα χέρια σας. Πού γεννηθήκατε, πού μεγάλωσες;
Θωμάς
Ναι. Γεννηθήκαμε στη Θεσσαλονίκη, ξεκινήσαμε από τη Θεσσαλονίκη, πήγαμε σχολείο στη Θεσσαλονίκη, σπουδάσαμε στη Θεσσαλονίκη... Γενικά την αγαπάμε, μας αγαπάει, ζούμε εκεί.
Παναγιώτης
Είναι και ο πιλότος σας εκεί. Εκεί κάνατε pilot test τα...
Θωμάς
Εκεί κάναμε τις τρέλες μας, ναι. Και αυτό, ξέρεις, ίσως είναι μια και σύμπτωση, ξέρεις, αυτό το κλισέ ότι πολλά brands ξεκίνησαν από τη Θεσσαλονίκη, ακόμα και διεθνή brands που ήρθανε στην Ελλάδα ξεκίνησαν από τη Θεσσαλονίκη. Και για κάποιον λόγο συνέπεσε ότι και εμείς είμαστε από εκεί, οπότε δοκιμάζουμε λίγο πιο εύκολα. Ξεκινήσαμε το 2004, φοιτητές ακόμα, ως μια εταιρεία διανομής ελληνικών προϊόντων. Ήτανε το 2004, το οποίο δεν είναι πολύ μακριά από τώρα. Ζούσαμε σε μια άλλη Ελλάδα, μια Ελλάδα της ξενομανίας, δεν γνωρίζαμε πολλούς σεφ, δεν γνωρίζαμε όλες αυτές τις ιστορίες με τα ελαιόλαδα που πάνε και έρχονται και αλλάζουν τα brand. Δεν γνωρίζαμε παράξενα συστατικά, δεν υπήρχε το Master Chef. Δεν υπήρχανε γαστρονομικά εστιατόρια, στη Θεσσαλονίκη κανένα, στην Αθήνα λίγα. Τα αστέρια Michelin ήτανε κάτι που βλέπαμε μόνο σε ταινίες και κάποιοι φίλοι μας που είχαν φάει στο εξωτερικό… Ήταν μια άλλη Ελλάδα. Έτσι και εμείς λοιπόν ξεκινήσαμε, ο πατέρας πιο σωστά, με την Metacreds, μια εταιρεία διανομών ελληνικών τροφίμων από μικρούς Έλληνες παραγωγούς με σκοπό να πάμε να τα προωθήσουμε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πέρασαν τέσσερα χρόνια, έφτασε το 2008 και συνειδητοποιήσαμε ότι αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο. Οι παραγωγοί, o καθένας έχει το δικό του brand, έχει τη δική του τιμολογιακή πολιτική, πιστωτική. Δεν έδενε όλο μαζί, οπότε κάπου εκεί ήτανε η πρώτη, ας πούμε, η πρώτη λάμψη του έργου που ήτανε η ανάγκη της δημιουργίας ενός umbrella brand για τους μικρούς Έλληνες παραγωγούς. Δημιουργήθηκε αυτό το brand, ξεκίνησε με ένα προϊόν... Λεγότανε “Μέλλισας Έργον” που ήταν ένα μέλι από τη Θάσο, σιγά σιγά ήρθε ένα λάδι από την Κρήτη, από το Κολυμβάρι, λεγόταν “Ελιάς Έργον”. Θάλασσες έχουμε κλπ. Τέλος πάντων, φτάσαμε στο 2011 να έχουμε 300 προϊόντα και κάπου εκεί ήτανε το δεύτερο μεγάλο σημείο της ERGON και η πρώτη πρακτικά που προήλθε από μια, μου αρέσει να τη λέω, αποτυχία. Τι ήταν αυτό; Η Ελλάδα έμπαινε στην κρίση. Τα καταστήματα που τότε είχαν ανοίξει, αν θυμάστε στην Αθήνα περισσότερο, μαγαζάκια με τοπικά βιολογικά προϊόντα, πιο μεγάλες αλυσίδες, κάτι υπερμανάβικα άρχισαν να κλείνουν. Μερικές μεγάλες αλυσίδες άρχισαν να γίνονται επικίνδυνες, αργούσαν να πληρώσουν κλπ. Και μέσα από αυτό το άγχος του “Παιδιά δεν πληρωνόμαστε, δεν κάνουμε δεν ράνουμε”, ξαφνικά δημιουργήθηκε η ιδέα του ERGON παντοπωλείου, που είπαμε ότι πλέον θέλουμε να διαχειριζόμαστε το δικό μας cash flow. Δηλαδή αγοράζουμε, αποθηκεύουμε, πουλάμε λιανική και διαχειριζόμαστε κάπως έτσι το cash flow, το οποίο θα λειτουργούσε και ως show room και και και. Δημιουργούμε το πρώτο κατάστημα στη Θεσσαλονίκη, στο κέντρο, και τρείς μήνες μετά ήταν ένα πολύ ωραίο κατάστημα, πολύ πρωτοποριακό για την Ελλάδα. Όλα τα προϊόντα με ένα, το δικό τους brand.
Παναγιώτης
Και αυτό το κατάστημα, το πρώτο κατάστημα, έχει ένα ωραίο στόρι, γιατί είναι σε ένα πολύ σημαντικό σημείο της Θεσσαλονίκης, σωστά; Είναι τα Goody’s.
Θωμάς
Όχι, όχι.
Παναγιώτης
Δεν είναι το πρώτο...
Θωμάς
Δεν είναι το πρώτο αυτό. Το πρώτο κατάστημα ήταν στη Γρηγορίου Παλαμά, πολύ κοντά στο δεύτερο κατάστημα που ήταν αυτό. Και τρείς μήνες μετά οι άνθρωποι του Sani Resort, ενός από τα μεγαλύτερα και πιο σημαντικά έτσι τουριστικά projects στην Ελλάδα, ήρθαν και μας είπαν “Παιδιά, αυτό που κάνετε είναι πολύ ωραίο. Θα μπορούσε να είναι facility σε ξενοδοχείο”. Έτσι λοιπόν βρισκόμαστε ξαφνικά στη μαρίνα του Sani, που με έναν παράξενο τρόπο είχαμε καταφέρει και πείσαμε τους ανθρώπους εκεί να μας δώσουνε ένα εστιατόριο στη μαρίνα επάνω. Και γυρνώντας σπίτι με τον Γιώργο, τον αδερφό μου, συνειδητοποιήσαμε ότι εκτός ότι δεν έχουμε χρήματα, το πολύ βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε και από εστιατόρια. Και τότε ήταν λίγο η εποχή του Masterchef, της τηλεόρασης. Λέμε “Θέλουμε έναν σεφ”. Τι πιο λογικό, να πάρεις έναν άνθρωπο που είναι στην τηλεόραση...
Παναγιώτης
Celebrity chef.
Θωμάς
Celebrity chef. Καθόλα λογικό. Παίρνουμε τηλέφωνο, βρίσκουμε το τηλέφωνο, τον παίρνουμε τηλέφωνο, λέμε “Γεια σας, κύριε Σκαρμούτσο. Είμαστε δύο αδέρφια, έχουμε ένα παντοπωλείο στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, τώρα έχουμε συμφωνήσει και με το Sani να κάνουμε ένα μεζεδοπαντοπωλείο στη μαρίνα και δεν ξέρουμε τίποτα από εστιατόρια. Μήπως μπορείτε να μας βοηθήσετε”; Απορεί και ο άνθρωπος, τέλος πάντων. Είχε μια παρουσίαση του βιβλίου του στη Θεσσαλονίκη. Δυο μέρες μετά έρχεται στη Θεσσαλονίκη, μας γνωρίζει, γνωρίζει όλη αυτή την παράνοια που δημιουργούνταν σιγά σιγά και είπε “ Θα σας βοηθήσω”. Και ανοίγουμε λοιπόν το μεζεδοπαντοπωλείο στη μαρίνα του Sani. Και αυτό, ξέρεις, δανειζόμενοι κάποια χρήματα από κάποιους φίλους, λέγοντας σε κάποιους άλλους φίλους να έρθουν να δουλέψουνε, οπότε όλοι μαζί... Ο ένας, να εσύ θα είσαι σερβιτόρος, θα είσαι μάγειρας... Και κάπως έτσι το βγάλαμε και δημιουργήθηκε το έργο στο Sani. Οπότε, ήταν ένα τρομερό concept, πήγε πάρα πολύ καλά, ήταν το πρώτο στην Ελλάδα με παντοπωλείο και εστιατόριο με brand προϊόντα και έτσι ένα αρκετά progressive μενού, το οποίο δέκα χρόνια μετά συνειδητοποιήσαμε ότι το πρώτο μας μενού ήτανε vegetarian 100%, και αυτό ήτανε ήδη προχώ για την...
Παναγιώτης
Μίλησε μας λίγο για αυτό το συγκεκριμένο σημείο, γιατί νομίζω είναι ένα pivotal moment εκεί.
Θωμάς
Ναι, ναι.
Παναγιώτης
Έχετε αναγκαστεί ήδη να κάνετε δυο innovations, τα οποία έχουνε ξεκινήσει από ανάγκες που βλέπετε στην πορεία. Ξεκινάτε να φτιάξετε μια εταιρεία που απλά μεταφέρει locally sourced προϊόντα.
Θωμάς
Ναι. Τα μπραντάρει και τα προωθεί.
Παναγιώτης
Βλέπετε μια ανάγκη, ότι μάλλον πρέπει να υπάρξει ένα umbrella brand, οπότε φτιάχνετε ένα umbrella brand και αρχίζετε βοηθάτε και δουλεύετε με μικρούς παραγωγούς και τους βάζετε σε ένα μεγαλύτερο όχημα το οποίο λέγεται ERGON.
Θωμάς
Σωστά.
Παναγιώτης
Kαι την ίδια στιγμή, διαπιστώνετε ότι αυτό αν το ανοίξω με ένα καινούριο concept, το οποίο είναι grocery plus εστιατόριο, ίσως να είναι κάτι καινούριο και ίσως να φέρει κάτι που να φέρει περισσότερη κερδοφορία, περισσότερο profitability, περισσότερο flexibility και πολλά πράγματα.
Θωμάς
Exposure και μεγαλύτερο branding ξαφνικά από ένα Β2Β brand, γιατί ποτέ δεν ήμασταν B2B, αλλά η λογική του “πουλάω σε μπακάλικα τα οποία πρέπει να ξαναπουλήσουνε ή σε αίθουσες που πρέπει να ξαναπουλήσουνε”... Αυτό, δεν έχεις καθόλου control του brand σου, ειδικά τότε χωρίς το internet, χωρίς το Instagram, ήταν πού δύσκολα, έτσι; Τα μέσα ήταν η τηλεόραση, εφημερίδες, περιοδικά. Ήταν δύσκολο. Και για μια μικρή εταιρεία από τη Θεσσαλονίκη, δέκα φορές πιο δύσκολο.
Παναγιώτης
Πόσοι είστε σε μια ομάδα; Γιατί βλέπω λοιπόν μια ομάδα η οποία είναι πάρα πολύ open σε καινούρια concepts, είναι πάρα πολύ open να κάνει disrupt τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το business model της ERGON. Πώς είστε στημένοι; Πώς το έχεις καταφέρει αυτό από τόσο νωρίς; Να κάνετε πολύ γρήγορα incorporate καινούρια concepts μέσα στο μοντέλο σας;
Θωμάς
Κοίταξε, όταν ήμασταν μικροί, ήταν ένα “ignorance is bliss”, ένα “Δεν έχεις τίποτα να χάσεις”, δοκιμάζεις, λες “Ε και τι έγινε;” Και αυτό δημιούργησε μια κουλτούρα, ξέρεις, δημιούργησε μια κουλτούρα που λέει “do or die”, που λέει ένα “Forrest Gump, τρέχα και μη κοιτάς πίσω”. Μια κουλτούρα και σε μας και στον κόσμο που, ξέρεις... Δεν θα μας ρωτήσουν τώρα πού ανοίγετε, αλλά τι ανοίγετε; Αυτό είναι, ξέρεις… Ταΐζει και τον οργανισμό και τους ανθρώπους. Υπάρχει μια dedicated ομάδα design μέσα στην εταιρεία, συνεργαζόμαστε με διάφορους ανθρώπους από γραφεία δημιουργικά, αρχιτέκτονες, οργανισμούς που έχουνε hospitality, και δημιουργούμε ένα σύμπλεγμα ανθρώπων ικανών να μπορέσει να κάνει διαφορετικά πράγματα. Παρ’ όλα αυτά, η όλη λογική που χρησιμοποιούμε έχει να κάνει με τον τρόπο που εμείς σκεφτόμαστε, με τον τρόπο που σκεφτόμαστε και δρούμε. Που λέμε “Ποιος είναι ο στόχος;” Ξέρεις, 10-15-18 χρόνια μετά ο στόχος είναι ένας, αυτός που είπα... Να συνεχίσουμε να είμαστε το απόλυτο, ξέρω γω… Το απόλυτο, το πρώτο, αυτό που σου 'ρχεται στο μυαλό, πες το όπως θες, brand ελληνικού φαγητού στον κόσμο. Αυτός είναι ο στόχος. Τα υπόλοιπα όλα είναι εργαλεία. Δηλαδή, αν το εργαλείο μας είναι ένα προϊόν, είναι ένα κατάστημα, είναι ένα ξενοδοχείο, είναι ένα resort ή είναι μια σχολή μαγειρικής ή κάτι που δεν έχουμε σκεφτεί ακόμα... Αυτά όλα είναι εργαλεία που εξυπηρετούνε τον ένα και μοναδικό μας στόχο, και αν κάνει check το ότι αυτό το εργαλείο το venture, το οποίο είναι ένα εργαλείο, θα είναι και profitable, όλα καλά.
Παναγιώτης
Όλα καλά.
Θωμάς
Θα γίνει.
Παναγιώτης
Οι πρώτες μέρες στο Sani...
Θωμάς
Ναι.
Παναγιώτης
Είναι ένα breakthrough concept.
Θωμάς
Ναι.
Παναγιώτης
Νομίζω ότι θα έπρεπε... Υποθέτω ότι έχετε να κάνετε... Πάρα πολλές δυσκολίες να τις υπερπηδήσετε. Άδειες, πώς συνδυάζονται όλα μαζί...
Θωμάς
Τι άδειες τώρα; Πηγαίναμε στο IKEA και παίρναμε πιάτα.
Παναγιώτης
Μίλα μας λίγο για αυτήν την πρώτη...
Θωμάς
Ναι. Ήταν ένας πανικός. Μα θυμάμαι τον Δημήτρη να κάθεται να κάνει meeting μια μέρα πριν ανοίξουμε και να μας λέει “Όλα έτοιμα, όλα έτοιμα. Μάγειρα έχετε;” Έχουμε έναν φίλο μας. “Είναι μάγειρας;” “Όχι, food blogger είναι, αλλά ξέρει να μαγειρεύει”. Ξέρεις, και ξαφνικά ο άνθρωπος βρίσκεται τώρα, ένας άνθρωπος ο οποίος έχει να χάσει, έτσι; Είναι celebrity. Και ξαφνικά ήρθε σε ένα meeting και λέει “ Παιδιά, αύριο ανοίγουμε. Ποιος έχει ξαναδουλέψει σε εστιατόριο;” Ένα χέρι στα 15 άτομα, γιατί οι άλλοι ήταν κάτι φίλοι μας που... Ανοίγουμε, γίνεται αυτό το φοβερό, μαθαίνουν ότι έρχεται ο κύριος Δημήτρης, έρχεται ο κόσμος κτλ. Πάει ο αδερφός μου σε ένα τραπέζι σερβιτόρος πρώτη μέρα, δεν ξέρει τίποτα. “Θα μου σερβίρετε το κρασί;” “Θα σας σερβίρω... Δεν ξέρω, θα προσπαθήσω”. Αλλά όλο αυτό το coolness θα το πω, κοιτώντας προς τα πίσω, δέκα χρόνια μετά σε ένα πεντάστερο ξενοδοχείo, ήταν ένα στοιχείο του ERGON το οποίο ήταν από εκείνο το τρελό καλοκαίρι με μόνιμα κρατήσεις, να παίρνουμε παραπάνω κρατήσεις, να μη ξέρουμε πού να τους βάλουμε, να ανοίγει το εστιατόριο το πρωί ό,τι ώρα να ‘ναι γιατί κάναμε κάτι άλλο, να κλείνει ό,τι ώρα να ‘ναι γιατί τελείωνε μια παρέα, ξέρεις. Μηδενική αίσθηση της οργάνωσης. Στο τέλος, εκείνο τον Σεπτέμβριο, όταν ηρέμησαν τα πράγματα, είχε κάτσει σε ένα τραπέζι ο Γιάννης ο Διονυσιάδης των Goody’s, ο ιδρυτής των Goody’s, ο πρώτος άνθρωπος που κατάφερε να φτιάξει κάτι μεγάλο στην εστίαση στην Ελλάδα, και θυμάμαι λέει στον Γιώργο “Ποιος είναι εδώ; Τι γίνεται;” Και λέω “Κοιτάξτε, είμαι εγώ και ο αδερφός μου και τώρα έχουμε λίγη δουλειά”. Ο αδερφός μου μέσα σέρβιρε, και ήρθε μέσα και λέει “Παιδιά, μπράβο σας. Αυτό που έχετε κάνει είναι φοβερό και πρέπει να το μεγαλώσουμε, πρέπει να το κάνουμε franchise”. Και ο άνθρωπος που έφερε πρακτικά το franchise στην Ελλάδα ήταν ο πρώτος μας franchisee. Πήρε το πρώτο franchise ERGON στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, εκεί που ήταν τα πρώτα Goody’s, το οποίο ήτανε για μας μια πολύ μεγάλη συγκίνηση, γιατί μεγαλώσαμε στη Θεσσαλονίκη, μεγαλώσαμε με τον μύθο του τοπικού ήρωα που κατάφερε να κάνει τη μεγαλύτερη αλυσίδα εστίασης στην Ελλάδα, και εν τέλει γυρίσαμε στη Θεσσαλονίκη τον επόμενο χειμώνα με ένα κατάστημα στην Κούσκουρα. Ο Δημήτρης ο Σκαρμούτσος μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη, σε ένα μικρό μαγαζάκι. Και εκεί δημιουργήθηκε πρακτικά η πρώτη ολοκληρωμένη εκδοχή του έργου, που ήταν το παντοπωλείο που είχε δίπλα το εστιατόριο. Πήγε φανταστικά και μετά, ξέρεις, η ζωή μας ήταν λίγο πιο εύκολη. Μέχρι να συνειδητοποιήσουμε πόσο δύσκολη θα ήτανε, που άρχισαν να μας ζητάνε franchise από τα νησιά, από το εξωτερικό, θολώσαμε. Εγώ μετακόμισα στο Λονδίνο για να ανοίξουμε εκεί ένα μαγαζί, που εδώ καλά καλά δεν ξέραμε τι κάναμε στη Χαλκιδική και στη Θεσσαλονίκη. Πήγαμε στο Λονδίνο, ανοίξαμε, ανοίξαμε, ανοίξαμε... Και φτάνει το 2015 και είπαμε “Όπα ρε, τώρα τι κάναμε;” Τώρα ξαφνικά διαχειριζόμαστε μια αλυσίδα εστιατορίων.
Παναγιώτης
Για περίγραψέ μας λίγο το 2015 τι ακριβώς είναι, τι έχετε καταφέρει, δηλαδή.
Θωμάς
Το 2015, ξέρω γω, πέντε μαγαζιά στα νησία...
Παναγιώτης
Franchise όλο αυτό.
Θωμάς
Franchise, franchise, franchise. Η μαμά εταιρεία έμεινε να τρέχει ένα παντοπωλείο, ένα εστιατόριο στη Θεσσαλονίκη και το Sani. Και μόλις έχουμε ανοίξει στο Λονδίνο το 2014, Βρυξέλλες... Και κάπου συνειδητοποιούμε το 2015 ότι, ξέρεις, δεν πάμε, δεν εξυπηρετούμε τον σκοπό μας. Μας έχει θολώσει μια ανάπτυξη και μια επιτυχία της στιγμής, που εν τέλει δεν είμαστε αυτό που θέλουμε να είμαστε. Το φαγητό μας έχει γίνει λίγο παράξενο, τα προϊόντα μας είναι λίγο... Έχουνε ξεφύγει από τον δρόμο του εκπροσώπου του ελληνικού φαγητού, και ξαφνικά λέμε στοπ. Πρέπει να το ξανακάνουμε απ’ την αρχή. Επιστρέφω στη Θεσσαλονίκη...
Παναγιώτης
Υπήρχε κάποια στιγμή συγκεκριμένη που σε έκανε να συνειδητοποιήσεις ότι ok, κάτι δεν πάει εκεί όπως ακριβώς όπως το θέλω εγώ.
Θωμάς
Ήτανε, νομίζω, οι μέρες μου, οι οποίες ήταν ένα ατελείωτο request από local franchise, από ανθρώπους διαφορετικούς που θέλανε να πάρουνε, ξέρεις... Οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν θέλανε να εξυπηρετήσουνε το όραμα, αλλά θέλανε να πάρουν έτσι λίγο το glam της στιγμής με...
Παναγιώτης
Ίσως και λίγο ευκαιριακά.
Θωμάς
Ναι. Και να τώρα αυτό δουλεύει, ας το κάνουμε, ξέρεις, αυτή η ιστορία που έχουμε δει πολλές φορές.
Παναγιώτης
Πολλές φορές.
Θωμάς
Κλυδωνιστήκαμε και από μερικά μαγαζιά τα οποία δεν πήγαν καλά όπως τα περιμέναμε κτλ και λέμε στοπ. Χρειάζεται reassesment όλης της φάσης μας. Γυρίσαμε στη Θεσσαλονίκη, βρήκαμε έναν χώρο στο κέντρο της πόλης και φτιάξαμε το ERGON Agora που πραγματικά... Εντάξει, με τις εικόνες που εγώ ζούσα τέσσερα πέντε χρόνια στο Λονδίνο, είχα τις εικόνες, είχα ταξιδέψει με όλες αυτές τις διαδικασίες, να γνωρίσω ανθρώπους, projects κτλ. Και φτιάξαμε το ERGON Agora που εκεί η ψυχή μας ηρέμησε. Ξαφνικά αρχίσαμε και πουλούσαμε αληθινό φαγητό, σουτζουκάκια και τυροκαυτερή, που λέμε μεταξύ μας. Κάναμε ένα λειτουργικό μπακάλικο, όχι ένα gift shop, το οποίο είχε κρεοπωλείο, ιχθυοπωλείο, μανάβικο... Κανονικό παντοπωλείο. Και είδαμε και στα μάτια του κόσμου, το οποίο το βλέπουμε και σήμερα, αυτήν την αλλαγή. Οπότε, αυτό ήταν ένα επίσης σημαντικό στοιχείο-σημείο της ζωής μας, το ERGON Agora στη Θεσσαλονίκη.
Παναγιώτης
Το οποίο είναι fully on από εσάς.
Θωμάς
Fully on, ναι. Κάτι άλλο, φυσικά αυτό ήταν ένα άλλο σημαντικό κομμάτι. Το franchise δεν μας επέτρεπε να έχουμε τη δύναμη που θέλουμε ως εταιρεία, το control για να κάνουμε οποιαδήποτε αλλαγή. Έπρεπε να περνάμε από μια δύσκολη διαδικασία με 20 ανθρώπους, στην πραγματικότητα να τους πείσουμε να αλλάξουν, και είχαν δίκιο, έτσι, γιατί κάτι άλλο θα είχαν αγοράσει. Και είπαμε ότι... Αυτό ήταν ένα άλλο κλειδί στην ιστορία μας, τα μεγάλα fully owned μαγαζιά.
Παναγιώτης
Εκείνη τη στιγμή, πήρατε την απόφαση να σταματήσετε κάποια franchise; Πώς διαχειριστήκατε μια κατάσταση, την οποία πολλοί founders οι οποίοι ξεκινάνε τον franchise δρόμο, βρίσκονται αντιμέτωποι με αυτά τα challenges; Τους σταματήσατε; Συνεχίζουν κάποιοι; Πώς διαχειριστήκατε αυτό το turning point;
Θωμάς
Κατ’ αρχάς, σταματήσαμε να παίρνουμε καινούρια requests από παντού.
Παναγιώτης
Σίγουρα, σίγουρα.
Θωμάς
Οπότε, αυτό είναι, ξέρεις, αυτή είναι μια σκληρή απόφαση που πρέπει να πάρεις, που λες “Σταματάω το expansion”.
Παναγιώτης
Δύσκολη απόφαση.
Θωμάς
Πολύ δύσκολη.
Παναγιώτης
Κατ’ αρχάς, γιατί σου πετάνε χρήματα, σου πετάνε ιδέες, σου πετάνε ambition άλλοι άνθρωποι.
Θωμάς
Και πρέπει να πεις ένα “Δεν θα ξαναμιλήσω με κανέναν μέχρι να είμαι σίγουρος για το τι κάνω”.
Παναγιώτης
Ναι, ναι, ναι.
Θωμάς
Και οι Σειρήνες είναι πολλές. Και εδώ ένα σημαντικό κομμάτι είναι ότι ήμασταν 100% owned από εμάς, από την οικογένεια, από φίλους, που δεν μας πίεσαν ποτέ να φέρουμε ένα γρήγορο performance, να φέρουμε μια γρήγορη ανάπτυξη. Δεν αγχωθήκαμε. Είχαμε την ησυχία και την ψυχική ηρεμία να πούμε ότι σταματάμε μέχρι να δούμε ότι αυτό δουλεύει σίγουρα. Μέχρι να φτιάξουμε μια εταιρική δομή, γιατί κάτι άλλο που δίνει το πρόβλημα του franchise είναι ότι δεν σου επιτρέπει πολύ γρήγορα, πολύ εύκολα να φτιάξεις εταιρική δομή. Τα χρήματα που παίρνεις, σε αυτήν την κλίμακα, δεν δυναμώνουν την εταιρεία με τον τρόπο που θα την δυνάμωνε ένα…
Παναγιώτης
Ή τουλάχιστον, με τις απαιτήσεις που εγείρονται από πολλούς franchisees.
Θωμάς
Πολλούς franchisees, σε πολλές γεωγραφίες, με πολύ πολύπλοκο concept.
Παναγιώτης
Οπότε, το 2015 είναι ένα turning point. Κοιτάτε πίσω και αντιλαμβάνεστε ότι έχετε μεγαλώσει την εταιρεία πολύ περισσότερο από ό,τι ίσως θα θέλατε.
Θωμάς
Ναι.
Παναγιώτης
Με συνεργάτες οι οποίοι δεν είναι τελείως δικοί σας.
Θωμάς
Εμείς φταίγαμε, δεν φταίνε οι συνεργάτες. Ξέρεις, αυτό που λέω είναι “Πάντα έχεις τους συνεργάτες που σου αξίζουν”. Ένας άνθρωπος ο οποίος είναι αρκετά, να πω τρελός, να ζητήσει franchise από δυο παιδιά που πριν τρεις μήνες δεν ξέρανε να τρέχουν ένα εστιατόριο... Ξέρεις, είναι και ο άνθρωπος, ο οποίος έχει αυτό το, παίρνει το ρίσκο το οποίο μπορεί να βγει, μπορεί να μη βγει, οπότε, ξέρεις... Επίσης μια μεγάλη εταιρεία ή ένα counter franchise δεν θα έρθει ποτέ να πάρει franchise από μια εταιρεία που υπάρχει έναν χρόνο ή έξι μήνες ή δυο χρόνια. Θα θέλει να δει ένα track record στο βάθος χρόνου κτλ. Οπότε, ξέρεις, δεν φταίνε οι άνθρωποι, εμείς φταίγαμε που θολώσαμε. Παρ’ όλα αυτά, ευτυχώς, θολώσαμε περιορισμένα και διαχειρίσιμα.
Παναγιώτης
Και γυρνάτε πίσω στη βάση. Μου άρεσε πολύ και αυτό το reaction σε μια τέτοια κατάσταση. Εσάς σας βγαίνει σε creativity, δηλαδη δημιουργείτε ένα καινούριο concept το οποίο εξακολουθεί και είναι innovative. Δηλαδή είναι ένα καινούριο concept που δεν υπάρχει πουθενά αλλού στην Ελλάδα αυτό.
Θωμάς
Ναι. Γυρνάς σε μια αγκαλιά να κλάψεις βασικά, ξέρεις.
Παναγιώτης
Στην πόλη σου. Μίλησε μας λίγο για το Agora. Τι καινοτόμο είχε και γιατί σε έκανε inspired; Τι inspiration χρησιμοποίησες από όλο αυτό το path;
Θωμάς
Κοίταξε, ρε συ. Όταν πηγαίνεις και ταξιδεύεις και βλέπεις, ξέρεις, όλα αυτά τα totem της επιχειρηματικότητας στον τομέα μας... Θα πω το Carluccio’s, θα πω Ιταλία, από διάφορες αγορές του κόσμου, από εστιατόρια στο Λονδίνο, που με κάποιον τρόπο κατάφεραν να κάνουνε κάτι πολύ συγκεκριμένο... Και γυρνάς πίσω στο σπίτι σου, εκεί που είσαι σίγουρος ότι μερικά πράγματα φαντάζουνε τρελά και χαρακτηριστικά, λέω... Το ERGON Agora άνοιξε τον Ιούνιο του 2015. Αν έλεγες σε έναν Θεσσαλονικιό, σε μένα, για να μην στοχοποιήσω κάποιον, ότι σε δυο μήνες... Άμα του έλεγες τον Μάιο του ‘15, σε δυο μήνες από τώρα, θα ψωνίζεις από ένα εστιατόριο και θα τρως μέσα σε ένα super market, γιατί ξέρεις έχει αυτήν τη δυναμική το ERGON Agora, που είναι εστιατόριο και super market, θα σου έλεγε “Αποκλείεται”. Και, ξέρεις, εκεί οι άνθρωποι μας, η ομάδα έβαλε πολλή ενέργεια στο να καταλάβει πώς θα λειτουργούσε αυτό σε ροή, πώς θα λειτουργούσε σε branding, πώς θα λειτουργούσε σε ωράρια, πώς θα δημιουργούσε ένα προϊόν στο οποίο δεν θα φαινότανε στον κόσμο too much.
Παναγιώτης
Ναι.
Θωμάς
Αυτό σε συνδυασμό με το μενού που πλέον, τα δικά μας παιδιά που μεγάλωσαν μες στην ERGON και μπόρεσαν και κατάλαβαν το όνειρο καλύτερα από τον καθένα, έφτιαξαν ένα μενού καθημερινό, όπου ποτέ δεν κόμπασε ότι είναι το καλύτερο ή διεκδίκησε βραβεία ή οτιδήποτε. Είπε ότι εμείς θέλουμε να κάνουμε ένα καθημερινό φαγητό, που είναι εργαλείο που εξυπηρετεί τον στόχο του να είσαι ο εκπρόσωπος του ελληνικού φαγητού. Γιατί δεν μπορεί να είσαι ο εκπρόσωπος του ελληνικού φαγητού πουλώντας κάτι που δεν τρώμε στην Ελλάδα. Προσπαθώ να είμαι politically correct. Ή να τρως κάτι το οποίο να είναι τόσο πειραγμένο που σταματάει να είναι εκπρόσωπος. Και ξέρεις, μέσα από όλη αυτήν τη διαδικασία μέχρι τότε, κρατάω την ατάκα που είχαμε χρησιμοποιήσει ως marketing για ένα pop-up στο Miami, που είχε πει… Και έλεγε “We are not authentic Greek, we are Greek”. Και αυτό έχει πολύ μεγάλη βαρύτητα στη σκέψη που έπρεπε να είχαμε και ακολουθούσαμε στην πορεία που είχαμε από κει και μετά. Ότι σε κάποια φάση το 2015, είπαμε δεν γίνεται να συνεχίσουμε να ανοίγουμε στο εξωτερικό ή στα νησιά και να μην ταΐζουμε Θεσσαλονικείς, Αθηναίους, Λαρισαίους, Πατρινούς... Δηλαδή πρώτα έπρεπε εμείς να ανακαλύψουμε ποιο είναι αυτό το προϊόν, το οποίο ο Έλληνας αγαπάει, για να μπορέσεις μετά να προωθήσεις αυτό το πράγμα στον κόσμο. Και αυτό ήτανε το σημείο του ERGON Agora, άλλαξε το μενού, άλλαξε το ύφος, άλλαξε τα πάντα.
Παναγιώτης
Μπορείς να μας δώσεις λίγο τα specs; Πόσο μεγάλη ήταν η επένδυση; Πόσο καιρό σάς πήρε; Πώς τη χρηματοδοτήσατε; Και ίσως με αυτή την ευκαιρία να μας πεις λιγάκι και για το cap table σου. Ποιοι είναι οι επενδυτές; Μέχρι εκείνη τη στιγμή πώς χρηματοδοτήστε; Έχετε βγάλει τόσα λεφτά απ’ το franchise και από όλο αυτό το άνοιγμα, ώστε να μπορείτε να κάνετε μόνοι σας επενδύσεις;
Θωμάς
Όχι, όχι. Μα δεν κάναμε τίποτα. Ίσα ίσα, χάσαμε λεφτά, οπότε από εκεί που δεν είχαμε τίποτα πάλι δεν είχαμε τίποτα, και αυτό εφτά χρόνια μετά. Οπότε, εκεί πέρα και στην επιστροφή στη Θεσσαλονίκη, συζητήσαμε με πέντε φίλους και τους είπαμε “Παιδιά, θέλουμε να κάνουμε αυτό, αυτό είναι το πλάνο”. Εντάξει, η εταιρεία είχε αποκτήσει ένα brand, δεν ήταν στο μηδέν, είχε κάποιες ροές. Οπότε αυτοί οι άνθρωποι μας πίστεψαν και πρακτικά κάναμε ένα project finance για το Project Agora και δώσαμε τη μειοψηφία σε πέντε φίλους οι οποίοι μπορούσανε να κάνουνε support το venture. Και η μαμά εταιρεία κράτησε την πλειοψηφία, η εταιρεία η δική μας. Οπότε, με αυτόν τον τρόπο αυτό πήγε πολύ καλά. Το ERGON Agora άρχισε σιγά σιγά και απορροφούσε μερικούς απ’ τους μετόχους, άλλους τους κρατούσε στο επίπεδο του project, αλλά... Δεν είναι μια ιστορία που κάνει focus στο πόσο έξυπνα διαχειριστήκαμε μια επένδυση, είναι περισσότερο μια ιστορία πώς ένα brand κατάφερε να αλλάξει, όπως είπες και εσύ, ή να αλλάξει, ή να ενισχυθεί, ή να βρει τον δρόμο του αρκετά χρόνια μετά από τότε που δημιουργήθηκε, έχοντας στο μυαλό του πως είναι μια σειρά προϊόντων και όχι μια σειρά εστιατορίων, που έμελλε να συνεχίσει να αλλάζει... Και το 2017 ένας μεσίτης ήρθε στη Θεσσαλονίκη και είπε “Παιδιά, αυτό θα πρέπει να το κάνετε στην Αθήνα, και σας έχω τον χώρο”. Και κατεβήκαμε εδώ που είμαστε, στο ERGON House στο Σύνταγμα, πήγαμε μέσα στον χώρο και είπε “Αυτός είναι ο χώρος”. Και όντως ήταν ένας χώρος πολύ παράξενος με ένα αμφιθέατρο, αλλά στο ισόγειο, και λέμε “Επάνω τι έχει;” Και λέει “Είναι όλο το κτίριο, αλλά το πάνω θα το κάνουμε γραφεία”. Και λέμε “Όπα όπα, μπορούμε να το πάρουμε όλο και να φτιάξουμε ένα food ξενοδοχείο”.
Παναγιώτης
Αυτή η ιδέα πώς σου είχε έρθει;
Θωμάς
Ε, τώρα δεν ξέρω.
Παναγιώτης
Πώς σου ήρθε αυτή η ιδέα;
Θωμάς
Θυμάμαι πάντως η γυναίκα μου λέει ότι όταν περπατούσε μαζί μου, επειδή ήταν τυχαία στο ταξίδι, περπατούσα μέσα στον χώρο... “Σε είδα, ρε παιδί μου, έλαμπες”. Ξέρεις, εκείνη τη στιγμή, κάτι δούλευε, και νομίζω πάλι σε αυτή τη λογική στόχου-εργαλείου η φιλοξενία είναι το απόλυτο εργαλείο για να φτιάξεις ένα lifestyle brand. Και είναι στο Σύνταγμα, είναι στο κέντρο της Αθήνας, ακόμα υπάρχει κρίση, είμαστε στο 2017. Εμείς τώρα κάνουμε μια συζήτηση με τον τουρισμό να έχει περάσει πριν τον κορονοϊό μια χρονιά παρανοϊκή. Το 2022 πάλι μια φοβερή χρονιά για τον τουρισμό, αλλά ξεκινάμε το δύσκολο έργο λοιπόν να αλλάξουμε χρήση, γιατί αυτό ήταν ένα εκπαιδευτικό κτίριο, πολιτιστικό, το Ινστιτούτο Θερβάντες... Να αλλάξουμε χρήση σε ένα πολιτιστικό κτίριο στο κέντρο της Αθήνας. Δεν έχουμε, φυσικά, έτοιμη τη χρηματοδότηση, δεν έχουμε τίποτα... Μόλις έχει αρχίσει να πηγαίνει καλά το ERGON Agora. Έχουμε αγοράσει το franchise μας στο Λονδίνο και εκεί πάλι κάνουμε ένα... Μετακομίζουμε στη Regent Street και κάνουμε ένα company, ένα μαγαζί. Φεύγει ο αδερφός μου πάλι από τη Θεσσαλονίκη, πηγαίνει στο Λονδίνο... Ανακατέψαμε αρκετά την τράπουλα για να τρέξει αυτός πλέον τη λειτουργία στο Λονδίνο και εγώ αφιερώνομαι στο project Αθήνα.
Παναγιώτης
Αλλά financially ακόμα δεν είσαστε σε καμία περίπτωση...
Θωμάς
Όχι, όχι.
Παναγιώτης
…sε ένα status όπου μπορείτε να χρηματοδοτήσετε μόνοι σας μια τέτοια επένδυση.
Θωμάς
Σε καμία περίπτωση. Έπρεπε να πάμε να πείσουμε τις τράπεζες ότι το ERGON Agora, που είναι ένα παντοπωλείο και εστιατόριο, αν πάρει και σαράντα δωμάτια στο κέντρο της Αθήνας, θα είναι ωραίο... Κερδοφόρο.
Παναγιώτης
Θα δουλέψει.
Θωμάς
Έπρεπε να πείσουμε τον μεγαλύτερο private landlord στην Ελλάδα, που είναι η Protea, ότι η εταιρεία θα μπορέσει να πάρει αυτό το μισθωτήριο για τόσα χρόνια, ένα landmark για την Protea στο κέντρο της Αθήνας για να φτιάξεις αυτό το food ξενοδοχείο. Έπρεπε να πείσουμε την ελληνική κυβέρνηση πρακτικά, ότι αξίζει τον κόπο να φτιάξουμε αυτό το κτίριο εδώ, γιατί χρειαζόταν ένα ΦΕΚ για την αλλαγή της χρήσης. Όλη αυτή η διαδικασία κράτησε έξι μήνες με έναν χρόνο. Πολλά ταξίδια. Συναντήσαμε τους υπουργούς σε διάφορα events της Endeavor στη Νέα Υόρκη, στην Ουάσιγκτον. Γυρίσαμε πίσω, κάναμε ραντεβού και ξανά και business plans κτλ. Εν τέλει, οι τράπεζες μας βοήθησαν πολύ, ο landlord μάς πίστεψε, ο υπουργός Ανάπτυξης μας έδωσε την αλλαγή χρήσης, και φτιάξαμε αυτό που εμείς κάνουμε market ως πρώτο food ξενοδοχείο στον κόσμο, το οποίο... Το μεγάλο disrupting και το πράγμα με το οποίο είμαστε χαρούμενοι είναι ότι... Ξανά θα πω την ιστορία με το εργαλείο και τον στόχο. Ο άνθρωπος που μένει εδώ είναι ένας άνθρωπος που νιώθει ότι κοιμάται μέσα σε μια αγορά και όχι ένας άνθρωπος ο οποίος νιώθει ότι τρώει σε ένα ξενοδοχείο. Αυτό ήταν ένα μεγάλο disruption αν σκεφτούμε ότι στο hospitality το 25% του τζίρου έρχεται από το F&B Και το 75% από το accommodation, στο ERGON House γίνεται ανάποδα. Αυτό δημιούργησε ένα πολύ ωραίο μοντέλο, το οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί ισόγειους εμπορικούς χώρους, που τα ξενοδοχεία στις μεγάλες πόλεις πληρώνουν και δεν τους χρησιμοποιούνε. Νομίζω, έχουμε συνεισφέρει αρκετά στη λογική, και σκεφτείτε το εσείς, ότι... Πόσες φορές θα τρώγατε στο εστιατόριο ενός ξενοδοχείου πριν το ERGON House;
Παναγιώτης
Στην Ελλάδα;
Θωμάς
Στην Ελλάδα, ναι.
Παναγιώτης
Στην Ελλάδα, δεν ήτανε καθόλου μόδα ή καθόλου trend.
Θωμάς
Δεν ήτανε... Ήτανε, ξέρεις... Και το ERGON House όντως βοήθησε να αλλάξει αυτό το ratio. Το ERGON το κάνει ανάποδα. Είναι ένα εστιατόριο και ένα παντοπωλείο, που by the way, έχει και σαράντα δωμάτια. Για αυτό και ξέρεις, όταν μας ρωτάνε πλέον, κάνετε και στοχεύετε στα ξενοδοχεία; Όχι, εμείς θέλουμε να μεγαλώσουμε το concept του Agora. Τώρα, αν έχει και μερικά δωμάτια, το ακούμε. Θα το κάνουμε με το στυλ μας, θα το κάνουμε εκτός μιας ξενοδοχειακής λογικής, δημιουργώντας πάλι ένα lifestyle προϊόν για να μεγαλώσει και να δείξει και να υπηρετήσει τον στόχο.
Παναγιώτης
Είχες κάποιο άγχος ότι δεν θα δουλέψει αυτό το concept; Είναι ένα μεγάλο exposure. Έχετε πάρει με δανεισμό, έχετε χρηματοδοτήσει την επένδυση αυτή. Είστε ακόμα δυο νέα παιδιά, τα οποία έχουνε μια πολύ μεγαλύτερη εταιρεία στα χέρια τους απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς στην ηλικία τους και με την εμπειρία τους... Και έχετε πάρει και ένα exposure τρομερό, και liability. Είχες καθόλου άγχος ότι δεν θα δουλέψει αυτό και τι αποτέλεσμα θα έχει;
Θωμάς
Πάντα. Ακόμα. Θυμάμαι όταν ανοίξαμε, το φτιάξαμε, ο κόσμος έμπαινε, μας έλεγε υπέροχο και... Αλλά μόνο μέσα στην καρδιά σου ξέρεις τι τραβάς εκείνη τη στιγμή. Ότι θα ανοίξεις τις πόρτες και τι θα γίνει; Από εδώ περνάει κόσμος, δεν περνάει; Και εν τέλει θυμάμαι εκείνη τη φοβερή μέρα που άνοιξε το ERGON House, που απλά ανοίξαμε τα στόρια και μπήκε και γέμισε το εστιατόριο και λέμε “Ουάου!” Δηλαδή, επιτέλους, γιατί ανοίξαμε πρώτα το εστιατόριο. Το ξενοδοχείο άργησε έναν-δυο μήνες. Και μετά από κει και πέρα, μας έδωσε αυτή την αυτοπεποίθηση τού μια ομάδα ηγείται από δυο παιδιά από τη Θεσσαλονίκη, ξαφνικά τρέχει αυτόν τον χώρο στο κέντρο της Αθήνας... Για μας, ήταν σπουδαίο πράγμα. Ξέρεις, η Αθήνα είναι μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, μας έδωσε το confidence ότι, από δω και πέρα, μπορούμε να κάνουμε μεγάλα projects, ωραία projects, να αλλάζουμε. Ήτανε Φεβρουάριος του ‘19, ξέρεις, η Αθήνα ζούσε τον τουρισμό, έζησε αυτό το φοβερό καλοκαίρι του ‘19.
Παναγιώτης
Πώς πιστεύεις ότι το ERGON Agora έπαιξε ρόλο στη μετέπειτα πορεία σας; Ποια ήταν τα σημεία στα οποία είδες το μεγαλύτερο impact από αυτό το story; Πολύ publicity, σίγουρα αυξήθηκαν πάρα πολύ οι τζίροι σας, άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο μπορούσατε να πάρετε περαιτέρω δανεισμό ή να βρείτε επενδυτές. Μίλα μας λίγο για το... Γιατί είναι ένα bet το οποίο, it’s paying off. Τι impact βλέπεις να έχει στο story σας; Εκείνη τη στιγμή, το ‘19.
Θωμάς
Δεκαπλασιάστηκε η εταιρεία, δεκαπλασιάστηκε. Ξέρεις, είχαμε μια εταιρεία που έκανε έναν τζίρο ένα εκατομμύριο και έφτασε στα δέκα με τρεις κινήσεις. Και αυτό δεν αλλάζει μόνο εσένα και την κουλτούρα της εταιρείας, αλλάζει τον κόσμο που θέλει να έρθει, αλλάζει όλη η εταιρεία, το mentality, το πώς σε βλέπει ο κόσμος. Όντως το publicity, διαφορετικό publicity. Ξαφνικά γίνεσαι εκτός από ένα cute project ψαγμένο, γίνεσαι ένα μεγάλο consumer brand, γίνεσαι ένα hospitality brand. Ξέρεις, αυτό μετά αρχίζει έχει και μια διαχείριση κινδύνου εσωτερική, που η ομάδα λέει “Guys, δεν είμαστε αλυσίδα, δεν είμαστε ξενοδοχειακός όμιλος. Ήσυχα, αλλάζουμε το προϊόν, συνεχίζουμε να το προσέχουμε, βάζουμε πράγματα στο προϊόν, που μπορεί να γίνει μόνο σε μικρή κλίμακα”. Και εδώ έρχεται και μια αλλαγή κουλτούρας εσωτερική, ώστε οι σεφ μας, οι designers μας, λένε “Πρέπει να συνεχίσουμε να σχεδιάζουμε σε μικρή κλίμακα, και η ομάδα των λειτουργειών να μπορεί να το μεγεθύνει”. Αυτό είναι κάτι που ακόμα και σήμερα είναι το μεγαλύτερο challenge. Το να μπορούμε να κάνουμε ωραία πράγματα σε μεγάλη κλίμακα. Το 2019, το 2020, το ERGON Agora μπήκε στον οδηγό Michelin και μας έδωσε αυτό, αυτή την στάμπα, ότι “Ναι ρε παιδιά σε αυτή την κλίμακα μπορείτε και το καταφέρνετε”.
Παναγιώτης
Ναι, ναι.
Θωμάς
Που αυτό είναι που ψάχνουμε.
Παναγιώτης
Είμαστε Χριστούγεννα του 2019. Το ERGON House, επειδή είμαι και τακτικός επισκέπτης, είναι τίγκα, φίσκα στον κόσμο, γίνεται ένας κακός χαμός, δεν μπορείς να βρεις σχεδόν τραπέζι. Το grocery επίσης, ψωνίζει κόσμος απ’ το grocery, τη λιανική του. Το ξενοδοχείο είναι τίγκα, πάει όλο καλά. Υποθέτω ότι και η Θεσσαλονίκη, το ERGON Agora, είναι επίσης φίσκα και δεν ξέρει κανείς τι τσουνάμι έρχεται... Δεν το έχει δει κανείς. Είναι εκεί κάπου τα Χριστούγεννα που αρρωσταίνει ο πρώτος...
Θωμάς
Κινέζος.
Παναγιώτης
Αρρωσταίνει ο πρώτος καψερός Κινέζος, κολλάει τον κορονοϊό και έρχεται μια δύσκολη, πολύ δύσκολη συγκυρία ειδικά για την εστίαση, ειδικά για το retail, ειδικά για τα ξενοδοχεία. Είσαι στο μάτι του κυκλώνα και έρχεται μια πάρα, πάρα, πάρα πολύ δύσκολη συγκυρία. Και μάλιστα, θα’ λεγα, ίσως και στο χειρότερο χρονικό σημείο. Ενδεχομένως, αν σας έβρισκε και πριν το house, ίσως να ήσασταν και λίγο ακόμα χειρότερα. Αλλά είστε αρκετά exposed, δεν έχετε φτάσει ακόμα τα δεκάδες εκατομμύρια σε τζίρο και είστε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Πες μας λίγο τι έχετε να αντιμετωπίσετε.
Θωμάς
Θα πω δυο πράγματα. Το ένα είναι ότι η εταιρεία ήτανε σε μια πολύ καλή στιγμή, γιατί πέρασε ένα πολύ καλό 2019 με το ERGON Agora, το ERGON House, το ERGON στο Λονδίνο να πηγαίνουνε καλά και είχαμε ξεκινήσει μόλις και το ERGON στην Κύπρο σε match franchise. Παρ’όλα αυτά, ήτανε μέρες μετά από εκείνο το θρυλικό meeting που έλεγε “Ποια η πιθανότητα, ρε παιδιά, να πετύχει κάτι που ένα ξενοδοχείο στο κέντρο της Αθήνας, ένα σουπερ μάρκετ στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και ένα παντοπωλείο στο Λονδίνο ή ένα καφέ στην Κύπρο μπορούν ταυτόχρονα να μην πάνε καλά;” Έχουμε ένα φοβερό diversification στο portfolio μας. Τα καταφέραμε. Καλά. Και έρχεται η στιγμή που η μια πόλη μετά την άλλη λέει “Κλείνεις, κλείνεις, κλείνεις...” Και βρίσκεσαι με την πατάτα και λες “Τι θα κάνω;”
Παναγιώτης
Τα καταφέραμε.
Θωμάς
Παθαίνεις και λες “Μα πριν έναν μήνα, τα είχα καταφέρει”. Τέλος πάντων. Εκεί η ομάδα ξαναγύρισε στη Θεσσαλονίκη, βρέθηκαν όλοι αυτοί οι δημιουργικοί άνθρωποι σε ένα γραφείο και είπανε “Μα πώς; Έχουμε super market που πηγαίνουνε καλά. Μα πώς; Το e-shop μας που θα κάνει delivery στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη σε μία ώρα”. Ενώ τα super market έκαναν τότε τρεις, τέσσερις, πέντε μέρες για να σου φέρουν πράγματα. Και εμείς λέμε όχι, οι σερβιτόροι θα γίνουνε ντελιβεράδες, εμείς θα τρέχουμε το e-shop και οι σεφ μας θα φτιάξουνε dark kitchens και δεν είχαμε και πολύ χρόνο για branding. Ο Λευτέρης ο Αθανασόπουλος, που είναι ο ένας head chef μας, έκανε το Terry’s burger και ο Παναγιώτης ο Ξάνθης, που ήτανε ο άλλος head chef μας, έκανε το Panos pizza. Και ξαφνικά βρεθήκαμε με dark kitchen, με super market που κάνουνε delivery σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και, τέλος πάντων, κάπως έτσι τη σκαπουλάραμε. Και έφτασε... Να κάνω fast forward τον πρώτο χρόνο. Έφτασε το τέλος του 2020, που η Θεσσαλονίκη… η Ελλάδα ήταν έτοιμη να ζήσει το πρώτο μισοκαλοκαίρι με COVID, και η εταιρεία μαζεμένη όλη στη Θεσσαλονίκη έτρωγε τα νύχια της και έλεγε “Κάτι πρέπει να κάνουμε. Δεν θα κάτσουμε εδώ να πεθάνουμε από τον κορονοϊό, θα σκεφτούμε κάτι”. Μπορεί ο κορονοϊός να μείνει δέκα χρόνια, οπότε η φάση πλέον είναι μεγάλοι χώροι, ανοιχτοί και retail. Και θυμάμαι εκείνο το βράδυ, που έχεις και πολύ χρόνο, γιατί δε λειτουργούσε και τίποτα... Και έτσι έχουμε πάρει το Google maps και κοιτάμε την ακτή της Θεσσαλονίκης, την ανατολική, και βρίσκουμε ένα παρατημένο super market πάνω στη θάλασσα, 13.000 τ.μ.
Παναγιώτης
Ανοιχτό, φαντάζομαι.
Θωμάς
Ανοιχτό, με μεγάλο, έτσι, χώρο μπροστά, ένα πάρκινγκ παραθαλάσσιο. Πάμε εκεί το βρίσκουμε, νοικιάζεται... Άντε ξανά. Και ξέρεις, τώρα, και πρέπει να τους πεις “Παιδιά, αυτό είναι το πλάνο, κόβιντ ξεκόβιντ, ανοιχτός χώρος και σούπερ μάρκετ και όλα αυτά στο μεγαλύτερο εμπορικό πάρκο της Ελλάδας”. Το πάρκο του IKEA, του Βασιλόπουλου...
Παναγιώτης
Πολύ κοντά στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης.
Θωμάς
Πολύ κοντά στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, μέσα στον αστικό ιστό και εκεί πέρα ονειρευόμαστε... Εκεί ξεκινάμε και χτίζουμε το ERGON Agora East. 13.000 τ.μ., ένας φοβερός κήπος με θέα τον Όλυμπο, 2.500 τ.μ. σούπερ μάρκετ, πολύ μεγάλο εστιατόριο, σινεμά, beach bar, παιδική χαρά, χώρος εκδηλώσεων. Ετοιμάζουμε, ετοιμάζουμε και περιμένουμε την εστίαση να ανοίξει για να δούμε τι κάναμε. Ξεκινάει η εστίαση 10 Μαΐου του 2021, ανοίγει και το ERGON Agora East. Γίνεται πανικός. Δηλαδή αυτό που είχαμε ζήσει στο ERGON House, δέκα φορές. Η Θεσσαλονίκη... Το τηλεφωνικό κέντρο πέφτει, αναγκαζόμαστε να αλλάξουμε μέγεθος στο τηλεφωνικό κέντρο. Έχουμε 250.000 searches στο Google maps για το πώς θα φτάσουν εκεί. Το πάρκινγκ είναι πάντα γεμάτο. Θυμάμαι ότι η Καθημερινή είχε γράψει “Πηγαίνοντας στο αεροδρόμιο, έχει σταθερά μποτιλιάρισμα στον κόμβο του ERGON”. Γίνεται ένα φοβερό πράγμα στη Θεσσαλονίκη. Στη Θεσσαλονίκη που ξεκινήσαμε, στη Θεσσαλονίκη που δέκα χρόνια μετά και κάθε φορά που έπαιρνα ένα ταξί από το αεροδρόμιο, ενδόμυχα έλεγα “Θα του πω ‘ERGON’ να δω αν ξέρει”. Και μου έλεγε “Πού είναι αυτό;” Και τώρα πλέον σίγουρος κάθε φορά που πάω στο αεροδρόμιο, λέω στο ERGON, όχι αυτό στην Πυλαία, στου κέντρου. Και ξέρεις, ρε παιδί μου, δείχνει το πώς άλλαξε το brand το ERGON Agora East και μας έδωσε ακόμα μια φορά το confidence ότι το ERGON House δεν ήτανε τυχαίο, το ERGON House δεν ήτανε μια προσπάθεια που πέτυχε μία φορά. Δεν ήτανε κάτι επειδή ήτανε στο κέντρο της Αθήνας. Το προϊόν είναι καλό, είναι disruptive, είμαστε περήφανοι. Είναι ένα project που κάποιος θα μας πει “Αυτό δεν είναι για τη Θεσσαλονίκη” και ξέρεις, μέσα μου λίγο ψωνίστηκα θα πω... Και στο Λος Άντζελες να το έβλεπες, και στο Όστιν να το έβλεπες, και στη Βαρκελώνη να το έβλεπες, πάλι φοβερό θα ήταν.
Παναγιώτης
Αυτό ακριβώς.
Θωμάς
Το ERGON Agora East είναι ένα project που επίσης, για άλλη μια φορά, δεν άλλαξε την εταιρεία σε μέγεθος, έτσι; Είναι ένα πολύ μεγάλο project επιχειρηματικά κτλ. Την άλλαξε πιο πολύ στο mentality, ότι κάνει μεγάλα project σε διάφορες γεωγραφίες και δουλεύουνε. Και αυτό άλλαξε την πίστη στους ανθρώπους, ότι γιατί να μην το κάνουμε ξανά στην Αθήνα, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη, στην Ντόχα;
Παναγιώτης
Κάπως έχει μετασχηματιστεί το ERGON, νομίζω, σε ένα concept house πλέον. Είναι σαν μια μηχανή παραγωγής νέων concepts φιλοξενίας και εστίασης, το οποίο είναι πολύ εντυπωσιακό και νομίζω ότι όλοι είμαστε, και το έλεγες και πριν, ότι όλοι περιμένουμε την επόμενη ιδέα. Η μόνιμη ερώτηση που ρωτάει κάποιος τον Θωμά είναι “Τι ετοιμάζεις;”
Θωμάς
Ναι.
Παναγιώτης
“Ποιο είναι το επόμενο concept που ετοιμάζεις;” Έχουμε μιλήσει λίγο για το financial trajectory. Θέλεις να μας πεις λιγάκι για να καταλάβουμε και λίγο πώς ενδυναμώνεται η εταιρεία. Είμαστε στο... Θα πω ότι γνωρίζοντάς σε εδώ και πολύ καιρό, η ευκολία με την οποία κάνατε το East είναι κερδισμένη με ιδρώτα και πολύ κόπο. Πες μας λίγο, τι τζίρους κάνετε και πώς καθετί που παρουσιάζεται στο group σας, πώς σας αυξάνει το financial state σας;
Θωμάς
Κερδισμένη με ιδρώτα είναι η ομάδα που κατάφερε να φτιάξει το East. Δηλαδή, οι άνθρωποι μας που είναι τοπ σε design, σε φαγητό, στις λειτουργείες, σε συγκεκριμένα πράγματα που ό,τι πιάσουνε θα το ξεφτιλίσουνε, του τύπου… Και μόνιμα θα φτιάξουν ένα sourdough και θα πάνε να συγκριθούνε με το Tartine στο Σαν Φρανσίσκο. Την ίδια στιγμή που θα κάνουνε μια πίτσα και θα συγκριθούνε με το Roberto’s στη Νέα Υόρκη, είναι οι ίδιοι άνθρωποι που θα σχεδιάσουν ένα design αντικείμενο για το ξενοδοχείο και θα πουν “Δεν είναι τόσο όμορφο όσο το Essop”.Δηλαδή δεν είναι ότι θα κάνουνε κάτι και θα πουν “Καλά είμαστε για τη Θεσσαλονίκη, καλά είμαστε για την Αθήνα”. Είναι οι άνθρωποι οι οποίοι θα γίνουνε εμμονικοί στο να… το προϊόν μας να είναι το καλύτερο σε ένα global επίπεδο. Και αυτή η κουλτούρα είναι πολύ κουλτούρα ERGON, γιατί είναι οι ίδιοι άνθρωποι, για να τους το δώσουμε, που θα ταξιδέψουν στο Λονδίνο για να φτιάξουν ένα κρουασάν και θα συγκριθούνε με έναν Γάλλο ζαχαροπλάστη. Και είναι οι ίδιοι άνθρωποι που θα φτιάξουν ένα sourdough ψωμί στην Ντόχα και θα συγκριθούνε με ένα αμερικάνικο concept. Ή θα κάνουνε specialty καφέ στο κέντρο της Αθήνας.
Παναγιώτης
Παίζουν σε παγκόσμια κλίμακα.
Θωμάς
Παίζουν σε παγκόσμια κλίμακα, οπότε το προϊόν σε όλη αυτή την έκταση προσπαθούν να είναι competitive, το καθένα ξεχωριστά.
Παναγιώτης
Μίλησε μας λίγο για την ομάδα σου, λοιπόν. Πώς έχεις στήσει αυτήν την ομάδα και πώς έχεις χτίσει αυτήν την κουλτούρα του relentless hunting για excellence;
Θωμάς
Οι περισσότεροι είναι διψασμένοι, home grown άνθρωποι. Είναι άνθρωποι που ξεκίνησαν από μικροί μαζί μας και τους δόθηκε η δύναμη να πούνε “Το καταφέρνω, εγώ είμαι ο καλύτερος στον κόσμο πλέον. Δηλαδή πηγαίνω στο κέντρο του Λονδίνου και έχω μία ώρα ουρά για να φάει κάποιος το προϊόν μου”, σε επίπεδο μαγείρων. Ή στις λειτουργείες είναι ότι θα πάει να εκπαιδεύσει μια αλυσίδα από ERGON στην Ντόχα του Κατάρ και εκεί πέρα θα πρέπει να εκπαιδεύσει έναν άνθρωπο που είναι από τον Λίβανο και πριν ήτανε στη Hyatt. Και έναν άνθρωπο που είναι από τις Φιλιππίνες και δούλευε σε ένα local brand κ.ο.κ. Και αυτός ο άνθρωπος θα κάτσει και θα πει “Ρε παιδιά, εγώ πριν δέκα χρόνια ήμουν σερβιτόρος στη Θεσσαλονίκη και αυτή τη στιγμή εκπαιδεύω ανθρώπους από όλο τον κόσμο, που έρχονται να δούνε πώς εγώ το έφτιαξα”, γιατί αυτός το έφτιαξε. Το service δεν του το δίδαξε κάποιος, ή τη λειτουργία, ή το να φτιάχνει ψωμί, ή να φτιάχνει καφέ, ή να σχεδιάζει ένα σουπλά.
Παναγιώτης
Πώς είναι αυτή τη στιγμή με τα concepts; Τι concept διαφορετικά υπάρχουν και πώς καθένα από αυτά έχει κάνει contribute στον συνολικό τζίρο που κάνετε σήμερα; Δηλαδή, το τάδε concept έχει φέρει αυτό το growth στον τζίρο μας, το τάδε concept αυτό. Και λίγο τη γενική εικόνα για να καταλάβουμε, γιατί είναι πολλά πράγματα και πολλά διαφορετικά concepts. Ποιο είναι το group σήμερα;
Θωμάς
Το group σήμερα είναι 23 καταστήματα σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Όπου λέμε κατάστημα, εννοούμε οποιοδήποτε point of sale που έχει απ’ έξω ταμπέλα ERGON. Αυτά είναι τέσσερα διαφορετικά μεγέθη. Είναι το μικρότερο, το ERGON to go, το οποίο είναι μικροί δορυφόροι γύρω από τα μεγάλα μας καταστήματα, που εξυπηρετούνε κάποιες πολύ μικρές περιοχές. Είναι τα ERGON deli και cafe που είναι πρακτικά η μετεξέλιξη του πρώτου concept μας, είναι μικρά συμμαζεμένα μαγαζιά-παντοπωλεία που έχουνε ένα πρωινό μενού, πρωινό μεσημεριανό, που κλείνουν τα απογεύματα. Βασίζονται πιο πολύ στα retails με ψηλά εργατικά κόστη. Αυτά είναι τα projects που έχουμε στο Λονδίνο, στην Κύπρο, στη Μέση Ανατολή. Μετά είναι το ERGON Agora, που είναι πρακτικά το full fledge food hall που έχουμε, με διάφορες κουζίνες, που βάζουμε μέσα κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, bakerys κτλ. Και το τελευταίο είναι τα hospitality projects, που είναι η ERGON Agora, και απλά προσθέτουμε και ένα hospitality element, που είναι τα δωμάτια του ξενοδοχείου.
Παναγιώτης
Ή resorts αργότερα.
Θωμάς
Resorts, ναι. Σχεδιάζουμε αυτή τη στιγμή δυο resorts στην Ελλάδα. Τώρα, σε επίπεδο revenue stream, τη μερίδα του λέοντος έχουνε τα ERGON Agora, που είναι σχεδιασμένα για να έχουν τη μερίδα του λέοντος, είναι μεγάλα concept. Το hospitality επειδή είναι ένα μόνο, είναι στο κέντρο της Αθήνας, είναι μικρό και κάτω από το 10% του τζίρου μας, αλλά είναι κάτι που τα επόμενα τρία χρόνια θα ανοίξει, γιατί είναι στο pipeline μας τρία ξενοδοχεία. Και το μικρότερο μέρος παίρνει το retail, είτε με τη μορφή του deli και cafe είτε με... Εμείς, ο βασικός μας στόχος και αυτό που προσπαθούμε να εξυπηρετούμε, είναι ότι αν κάνουμε exclude το hospitality, που έχει αυτή τη στιγμή 10%, αλλά όσο γίνει, δεν μπορεί να μπει μέσα στο πώς κάνουμε split τα revenues, το 50% θέλουμε να έρχεται από προϊόν και retail και το 50% θέλουμε να έρχεται από την εστίαση. Οπότε, excluding το 10%, να το χωρίσουμε σε 50% και 50%.
Παναγιώτης
Και τι τζίρους κάνετε; Ποια είναι τα μεγέθη σας αυτή τη στιγμή;
Θωμάς
Ναι. Αυτή τη στιγμή οι δικές μας εταιρείες θα κάνουνε το 2022 κοντά στα 20 εκατομμύρια. Λίγο πάνω, λίγο κάτω, θα δούμε πώς θα είναι οι επόμενοι μήνες. Και η συνολική εταιρεία θα αγγίξει τα 30.
Παναγιώτης
Πολύ εντυπωσιακό. Και πεντακόσια άτομα. Νομίζω, ένα από τα πιο εντυπωσιακά metrics είναι αυτό. Πεντακόσιοι άνθρωποι εργάζονται και ζουν...
Θωμάς
Αυτοί είναι οι company owned.
Παναγιώτης
Company owned.
Θωμάς
Στα company owned μαγαζιά, όχι οι άνθρωποι.
Παναγιώτης
Νομίζω, είναι ένα metric το οποίο είναι ίσως το πιο συναισθηματικά φορτισμένο metric για έναν founder. Έτσι δημιουργεί ευκαιρίες ζωής για ανθρώπους μέσα από το creativity, το οποίο προκύπτει απ’ την ομάδα.
Θωμάς
Και άγχος και πίεση για το ότι είναι πεντακόσιοι πλέον και όχι πέντε.
Παναγιώτης
Να καταλάβουμε λίγο και το business model πώς λειτουργεί. Θα ήθελα να το σπάσουμε σε δυο elements. Θα πάμε λίγο πρώτα στο product και το sourcing και μετά στο retail. Πώς κάνετε source τα προϊόντα σας; Πώς είναι η εμπειρία σας με τους farmers; Και τι ευκαιρίες βλέπεις σε αυτόν τον χώρο; Από πόσες φάρμες παίρνετε προϊόντα; Πώς συνεργάζεστε μαζί τους; Μίλα μας λίγο για αυτό, γιατί νομίζω είναι ένα πολύ fascinating κομμάτι του business model, η επαφή σας με το Greek farming.
Θωμάς
Ναι, η μεγαλύτερη επαφή μας είναι με τους παραγωγούς, με τους μεταποιητές, αλλά έχουμε και τους partners. Επειδή οι φάρμες αποφάσισαν να κάνουνε μεταποίηση όμως, όχι γιατί εμείς πηγαίνουμε στην πρωτογενή, πέρασε τρία στάδια, πέρασε το πολύ εντυπωσιακό στάδιο του “Γεια σας, είμαστε από την ERGON…” κενό, ξέρεις, τίποτα. “Είμαστε μια εταιρεία που θέλουμε να κάνουμε…” “Τι private label θα κάνετε;” Ξέρεις, απ’ τη φάση της άγνοιας. Είμαστε η πρώτη εταιρεία που κάναμε πρακτικά, ας πούμε, ένα high-end private laber. Η ERGON. Αυτό το disruption θα το διεκδικήσω 100%, που θα πω ήταν η πρώτη εταιρεία που είπε ότι το private label μπορεί να είναι και καλό στην Ελλάδα, και δεν είναι μόνο το φθηνότερο προϊόν στα ράφια ενός σούπερ μάρκετ. Το mandate μας ήτανε ότι όπου βάζουμε τη σφραγίδα μας, θα είναι το καλύτερο. Αυτό δεκαπέντε χρόνια πίσω, ήταν το πρώτο πράγμα που κάναμε. Οπότε, έπρεπε να πάμε πραγματικά στους super stars Έλληνες παραγωγούς και να τους πούμε “Ξέρετε κάτι; Θέλουμε το προϊόν σας πλέον να μην πωλείται μόνο με αυτήν την επωνυμία, τη δική σας, για την οποία παλεύετε, πασχίζετε, θέλουμε να πωλείται και με αυτήν. Και, φυσικά, δεν είναι private label, είναι join run. Θα σας αναφέρουμε, θα πούμε ποιοι είστε, με σκοπό να φτιάξουμε αυτήν την ομπρέλα. Αυτό ήταν δύσκολο, δεν μας ξέρανε. Χρειαστήκαμε μερικούς ανθρώπους να πιστέψουνε και να μας δώσουνε το προϊόν για να μπορέσουμε να πάμε στον επόμενο και να πούμε “Αυτό συμβαίνει”. Αυτή ήταν η πρώτη φάση της εταιρείας. Η δεύτερη φάση της εταιρείας ήταν όταν άρχισαν να δημιουργούνται αρκετά τέτοια brands. Και επειδή και οι παραγωγοί πλήθυναν λόγω της κρίσης τότε και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να φτιάχνουνε ζυμαρικά, όσπρια, μαρμελάδες κτλ. Και υπήρχαν και άλλα brands σαν το ERGON που προσπάθησαν να το κάνουνε. Υπήρχε η φάση του ανταγωνισμού, του “Γιατί σε εσάς;” “Ναι αλλά πουλάω και σε έναν εκεί, δεν το κάνω, εγώ θα κρατήσω το brand μου, αφού το έκανες εσύ μπορούμε και εμείς...” Και αυτή τη στιγμή ζούμε, κατά τη γνώμη μου, στην πιο ωραία φάση, που οι παραγωγοί πέρασαν απ’ αυτήν τη διαδικασία της ωριμότητας, που φτάσαμε σε ένα σημείο που λέμε “Παιδιά, εμείς δεν είμαστε παραγωγοί και ούτε θα σας πάρουμε τη δουλειά και ούτε θα σας ανταγωνιστούμε. Εμείς είμαστε ένα brand με το δικό μας κανάλι, το οποίο έρχεται και κάθεται δίπλα σας. Απλά πουλάτε περισσότερες ποσότητες, ενώ ταυτόχρονα δίνουμε και ένα stamp of approval, ότι αφού είναι σε αυτό το παγκόσμιο δίκτυο, είναι και κάτι που κάποιος το διάλεξε”. Δεν θα πω ούτε καλύτερο, ούτε χειρότερο, ούτε τίποτα. Οπότε, αυτήν τη στιγμή, είμαστε σε αυτήν την πολύ ωραία ανοιχτή κουβέντα, που οι άνθρωποι μας στο τμήμα αγορών ψάχνουν, τους ψάχνουν, πηγαίνουν σε εκθέσεις, έχουνε μια όμορφη συνομιλία. Υπάρχουνε προϊόντα τα οποία πηγάζουν από εμάς. Θα πάει ένας σεφ μας και θα πει “Θέλω αυτό, έλα να δούμε πώς θα το κάνουμε μαζί, τι τεχνολογία θα μπει για μπορέσει να μείνει περισσότερο, για να μπορέσει να πάει στο Άμπου Ντάμπι κ.ο.κ”.
Παναγιώτης
Υπάρχει ευκαιρία στο locally sourced, scarce, high quality προϊόν της χώρας;
Θωμάς
Κοίταξε, ευκαιρία υπάρχει. Τώρα, είναι δυο πράγματα, ρε Παναγιώτη. Το ένα είναι το branding, το κατά πόσο αυτοί οι παραγωγοί και το μέγεθός τους θα μπορέσουνε να τοποθετηθούνε σε αντίστοιχο level με το branding το οποίο θα ψάξουμε. Και το δεύτερο κομμάτι, το πιο σημαντικό, γιατί θα ανοίξει αυτήν την κουβέντα, είναι τι είδους branding θέλουμε. Θέλουμε να είμαστε οι μικροί με τρομερή ποιότητα που, ξέρεις, προέρχονται από πολλά σημεία και φτιάχνουν ένα τυρί, ξέρεις, σε μικρή κλίμακα; Γαλλία; Ή είμαστε αυτοί που θα πούμε “Η φάση είναι μοτσαρέλα”. Κατάλαβες; Είναι δυο διαφορετικά πράγματα για τα οποία... Για να κάνουμε το “Η φάση είναι μοτσαρέλα”, πρέπει να αλλάξει το προφίλ του παραγωγού, της βιομηχανίας, μεταποίηση των δικτύων... Και που ενδεχομένως να το έχουμε καταφέρει στο γιαούρτι παράδειγμα, έτσι; Αλλάζει, παράγεται στην Αμερική, στον Καναδά, παράγεται στην Ασία. Ενδεχομένως, ούτε ξέρω, παράγεται στην Αυστραλία, ξέρεις. Και αυτά όλα εξυπηρετούνε και τραβάνε από κάτω τους οτιδήποτε έχει να κάνει με το γιαούρτι. Αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι η φορμαέλα Αράχωβας θα γίνει η επόμενη μοτσαρέλα. Όταν λέμε ότι η Αράχωβα είναι τόση και έχει ένα πώς το λένε... Αυτό είναι, ότι στην προσπάθεια μας, και οι θεσμικοί παράγοντες και οι παραγωγοί και εμείς, μπερδευόμαστε. Πρέπει να αποφασίσουμε τι είμαστε. Και σε ποια προϊόντα μπορούμε να είμαστε η μοτσαρέλα και σε ποια προϊόντα μπορούμε να είμαστε το Saint Nectaire, ξέρω γω... Ένα τυρί γαλλικό, που ούτε αυτό θα γίνει ποτέ μοτσαρέλα, αλλά ξέρει τι ψάχνει. Είναι πιο ακριβό, το δίκτυο είναι πιο ιδιαίτερο. Το ψάχνει αλλιώς, πουλάει πολύ στον χώρο του, πρέπει να πας εκεί για να το πάρεις. Πρέπει να αποφασίσουμε ποιο είναι το προφίλ, αλλά ότι υπάρχει ευκαιρία υπάρχει, και στα δυο.
Παναγιώτης
Πιστεύεις ότι το ERGON μπορεί να παίξει έναν ρόλο που θα βοηθήσει παραγωγούς ή industries συγκεκριμένα, προκειμένου να βρουν το direction; Γιατί νομίζω ότι ο λόγος που δεν το έχουμε είναι κυρίως γιατί δεν έχουμε ambition διεθνές, ή δεν έχουμε προβληματιστεί, δεν έχουμε έρθει σε μια συνεννόηση πολλές φορές, και σε πολλά industries είναι πολύ κατακερματισμένο. Ο καθένας κάνει ότι θέλει. Πιστεύεις ότι το ERGON μπορεί να παίξει έναν ρόλο στο να βοηθήσει κάποια προϊόντα να αναδειχθούν;
Θωμάς
Σίγουρα. Περισσότερο να δείξει σε επίπεδο lifestyle, και όταν λέω lifestyle, όχι η μόδα, σε επίπεδο χρήσης, καθημερινότητας, το πόσο εύκολα μπορείς να φας φέτα. Κατάλαβες; Είναι ότι αν είσαι στη Νέα Υόρκη ή στο Λονδίνο και έχεις πέντε πιάτα, και στα τρία μπορείς να βάλεις έξτρα φέτα ή έχεις και ένα σάντουιτς και βάζεις φέτα ή έχεις για πιάτο ημέρας φασόλια και βάλεις φέτα, ξαφνικά αυτό το πράγμα αρχίζει και δείχνει ότι η φέτα θα μπορούσε να είναι παρμεζάνα.
Παναγιώτης
Ένα ingredient.
Θωμάς
Και αντίστοιχα να δείξει ότι ένα από τα πιάτα που έχεις ή τα σάντουιτς που έχεις έχει ένα μαστέλο. Οπότε, πάλι δείχνει τη χρήση. Και έτσι ξεκινήσαμε, έτσι; Είναι αυτή η ιστορία που είπαμε με το Sani. Ο λόγος που κάναμε το εστιατόριο είναι ότι, εντάξει... Γιαούρτι, μέλι, λάδι, φέτα και άλλα τρία τέσσερα... Ελιές. Αυτά ξέρουνε... Αλλά που πάλι εδώ κοντά ,έτσι; Γιατί όταν κάναμε ένα pop-up στη Σιγκαπούρη και τους δώσαμε να δοκιμάσουνε ελιά, δεν τη ξέρανε. Την έφτυσαν, καθώς είναι ένα ιδιαίτερο πράγμα. Θέλει σιγά σιγά, θέλει εκπαίδευση. Αλλά το ότι μπορούμε εμείς να δείξουμε το extent στο οποίο να βοηθήσουμε, στο extent στο οποίο μπορεί κάποιο να γίνει σούπερ σταρ και κάποιο να είναι απλά ένα πολύ μικρό εξωτικό προϊόν, είμαι σίγουρος ότι μπορούμε να το κάνουμε.
Παναγιώτης
Έχετε φτιάξει… Έχετε μπει στη διαδικασία να φτιάξετε δικά σας προϊόντα, αποτέλεσμα δημιουργικής συνεργασίας με παραγωγούς; Πίνουμε ένα νερό το οποίο και είναι πανέμορφο και είναι ERGON και είναι σε Tetra Pak. Βλέπω πολλές φορές καινούρια προϊόντα τα οποία δεν υπήρχαν μέχρι τότε στο ράφι και θα ήθελα να μας πεις και λίγο για αυτήν τη διαδικασία, γιατί και αυτό είναι πολύ exciting. Το να προκύπτουν με τους παραγωγούς νέα προϊόντα όταν δημιουργικές ομάδες τούς πλησιάζουν, έχοντας όλο αυτό το global input, όλο αυτό το global innovation και τα ερεθίσματα τα διεθνή μαζί τους.
Θωμάς
Ναι, πολλά προϊόντα προκύπτουν από ανάγκες των κουζινών μας.
Παναγιώτης
Και αυτό είναι πολύ...
Θωμάς
Και αυτό είναι σημαντικό. Ότι έρχεται κάτι από έναν σεφ και λέει “Θα ήθελα μια αφυδατωμένη ελιά” και αυτό, ξέρεις, ακολουθεί μια διαδικασία και γίνεται ένα προϊόν. Είναι αυτό που σου λέω ως ανάγκη από ένα κατάστημα που ανοίξαμε κάπου και χρειάζεται ένα σνακ, και φτιάξαμε αυτήν τη σειρά με τα πατατάκια που πάει καταπληκτικά. Με ελληνικά αρώματα. Είναι επίσης ένα αποτέλεσμα διαφοροποίησης μεγέθους που δεν μπορούσαμε να το κάνουμε πιο πριν. Δηλαδή, μόνο όταν καταλάβεις, φτάσει στο σημείο το ERGON Agora East, μετά από ένα Σάββατο, δυο κάδους πλαστικά μπουκαλάκια από την αυλή του, καταλάβεις ότι στην πραγματικότητα όντως μπορώ να έχω impact αν αυτό το πλαστικό όλο σταματήσω να το δίνω και είναι χάρτινο σαν το νερό που μας έφτιαξε αυτήν τη στιγμή η Tetra Pak. Κατάλαβες; Είναι τέσσερα διαφορετικά. Είναι η ιδέα, είναι η συνεργασία, είναι η ανάγκη και είναι και το μέγεθος, που όλα αυτά μαζί μπορούνε να δημιουργήσουνε τέτοια μεγάλη γκάμα διαφορετικών προϊόντων.
Παναγιώτης
Δικά σας brands βγάζετε ή κάποιου είδους owned concepts;
Θωμάς
Spin-offs κτλ;
Παναγιώτης
Spin-offs.
Θωμάς
Κοίταξε, το ERGON αυτήν τη στιγμή, στη φάση που βρίσκεται σήμερα, είναι ένα framework από brand και διαδικασίες με κάποια συγκεκριμένα values. Δηλαδή όλο αυτό slow living, eco, local κτλ. Οπότε, ναι, ξεκινάμε ένα καινούριο brand αυτήν τη στιγμή με bakeries και προϊόντα τα οποία θα το συνοδέψουνε, που είναι το “72 ώρες”. Ξεκινάμε... Το οποίο βρίσκεται ήδη μέσα στα καταστήματα μας και απλά βλέπουμε ότι έχει τη δυναμική να μπορεί να αυτομολήσει. Το ίδιο είναι το Balboa που είναι ένα street food brand για να μπορεί να εξυπηρετεί τις street food εφαρμογές μας. Το άλλο είναι τα bars μας, τα οποία, ξέρεις, έχουμε το roof top, εδώ που λέγεται ρετιρέ, στο ERGON House. Έχουμε το beach bar στη Θεσσαλονίκη που λέγεται docks. Αυτά είναι... Δεν θέλουμε να συνδέσουμε τα brand values του ERGON με αυτά. Το ERGON λειτουργεί ως ένα, αυτό που είπαμε, ένα lifestyle brand γύρω από το μεσογειακό, ελληνικό φαγητό και όλα αυτά τα brands, είτε είναι spin offs είτε είναι προϊόντα, βρίσκονται μέσα σε αυτό το πλαίσιο.
Παναγιώτης
Μίλησε μας λίγο, γιατί νομίζω αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, ποια είναι τα επόμενα βήματα; Τι είναι αυτά που σε κάνουν excite στα επόμενα βήματα, χρόνια, που κοιτάει η ERGON μπροστά της; Και concepts, χώρες; Πες μας λίγο πώς το σκέφτεστε.
Θωμάς
Τα επόμενα τρία χρόνια είναι τρία χρόνια, που το ουφ που έκανα δε φτάνει. Και είναι τρία χρόνια πριν από τα επόμενα τρία, που θα κοιτάξουμε μια πολύ μεγάλη αγορά όπως η Αμερική. Αλλά τα επόμενα τρία χρόνια, δηλαδή τα projects που είναι ήδη στο pipeline μας, που είναι resorts στην... Φέτος το καλοκαίρι θα ανοίξει, θα μεγαλώσει το ERGON beach house στη Νικήτη, στη Χαλκιδική. Από εστίαση και διαμονή, θα φτιάξουμε ένα υβριδικό ξενοδοχείο που θα έχει και λίγες σκηνές κτλ. μπροστά στη θάλασσα στη Χαλκιδική. Ένα επόμενο project είναι στη Χαλκιδική, που κάνουμε ένα self sustainable ενεργειακά ξενοδοχείο πάνω σε ένα ιδιωτικό νησί, το οποίο δεν έχει ρεύμα, νερό, και όλα αυτά θα πρέπει να τα παράγουμε εμείς κοκ. Το οποίο είναι ένα πάρα πολύ challenging, και τεχνολογικά αλλά και conceptually για την Ελλάδα συν ότι συζητάμε για διάφορα projects και φιλοξενίας και φαγητού στις αγορές που είμαστε ήδη... Στην Αγγλία... Εκεί έχουμε μια μεγάλη ανάπτυξη, μεγάλα projects στη Μέση Ανατολή, που ήδη ξεκινήσαμε με την Ντόχα, προχωράει το Άμπου Ντάμπι, θα ξανακάνουμε ένα μεγάλο στην Ντόχα. Αλλά γενικά το focus μας είναι στη Μέση Ανατολή αρκετά. Η Ελλάδα σε επίπεδο νησιωτικού προορισμού μάς ενδιαφέρει. Απλά εξετάζουμε project, δεν έχουμε κάτι σίγουρο. Και, φυσικά, η επέκταση στην Αθήνα με projects όπως αυτά της Θεσσαλονίκης είναι στα πλάνα μας τα επόμενα τρία χρόνια, ώστε να ετοιμαστούμε καλύτερα για περαιτέρω επέκταση σε ευρωπαϊκές και αμερικάνικες πόλεις.
Παναγιώτης
Άρα η Αμερική είναι σίγουρα, απ’ ό,τι καταλαβαίνω και απ’ ό,τι μας λες, ένα destination κάποια στιγμή, αλλά το βλέπεις για αργότερα.
Θωμάς
Ναι.
Παναγιώτης
Ο λόγος είναι ότι θέλετε να έχετε δοκιμασμένα concepts και να πάτε με δοκιμασμένα concepts; Πες μας λίγο και αυτό, την εμπειρία σου από την Αμερική.
Θωμάς
Όχι, το concept είναι δοκιμασμένο και είμαστε σίγουροι ότι επειδή πάλι λειτουργεί στα πλαίσια του framework και το adaptation είναι εύκολο. Δεν είναι ένα προϊόν του τύπου κάνουμε λίγα κουλουράκια, οπότε έχουμε ένα product feed, δηλαδή πάμε το κουλουράκι στην Αμερική, το τρώει ο άλλος, λέει “Δεν μου αρέσει”, οπότε, ξέρεις... Εμείς τώρα κάνουμε μεσογειακό lifestyle. Ε, τώρα, αυτό καταλαβαίνεις...
Παναγιώτης
Ναι, ναι. Θα προσαρμοστεί.
Θωμάς
Θα προσαρμοστεί, ναι. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα δουλέψει. Έχει να κάνει πιο πολύ με τις λειτουργείες, με το κατά πόσο θέλουμε να κρατήσουμε αυτήν την μπουτίκ. Πράγματα τα οποία ο πολύς κόσμος δεν βλέπει. Ξέρεις, για να έχεις χειροποίητα πιάτα σε 23 εστιατόρια στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή, πρέπει να βρεις τόσους κεραμίστες, ώστε να κάνουνε αυτήν τη δουλειά. Το ότι όλα τα δωμάτια του ξενοδοχείου, το καθένα έχει διαφορετική τέχνη, ξέρεις, είναι ότι κάποιος άνθρωπος τη βρίσκει, τη φτιάχνει, τη βάζει. Δεν θέλουμε να κάνουμε αυτό το “Το παίρνουμε και το κάνουμε πενήντα φορές”. Νομίζω θα χαλάσει τόσο πολύ εμάς που μετά θα χαλάσει και το brand.
Παναγιώτης
Και θες να είναι κάπως...
Θωμάς
Είναι hand picked όλο.
Παναγιώτης
Ακριβώς.
Θωμάς
Η ανάπτυξη είναι hand picked.
Παναγιώτης
Και από το αυθεντικό ελληνικό όλο...
Θωμάς
Να μην πούμε το αυθεντικό, να πούμε το ελληνικό. Είναι μια επέκταση με τον ρυθμό που θέλουμε, τέλος πάντων.
Παναγιώτης
Πώς αντιλαμβάνεσαι εσύ το ελληνικό brand και την ευκαιρία που έχει στο εξωτερικό; Είναι μια στιγμή που νομίζω η Ελλάδα πρέπει να βγει πιο μπροστά και το κάνετε και είστε ένας απ’ τους φορείς που τραβάνε το ελληνικό brand. Ποιο είναι το ελληνικό brand και ποια είναι η ευκαιρία του;
Θωμάς
Είναι τέλειο. Είναι η τέλεια καταιγίδα. Ξέρεις, έχει φοβερή ανάμνηση, μια τρομερή εικόνα. Είναι θα λέγαμε instagrammable σε ένα πιο πεζό…
Παναγιώτης
Σωστά.
Θωμάς
Ξέρεις, η Ελλάδα είναι όλα αυτά τα πράγματα τα οποία, ξέρεις, άμα ποστάρεις, ρε παιδί μου, κάνεις ένα social media meeting και λέει “Θα βάλω αυγά να τρέχουνε και μια κοπέλα να τρέχει σε μια παραλία…” Ξέρεις, θα κερδίσεις.
Παναγιώτης
Ναι, ναι.
Θωμάς
Ξέρεις, και η Ελλάδα είναι όλα αυτά τα πράγματα, ρε συ. Ξέρεις, αυτά τα φοβερά τοπία, ο ήλιος, το καλοκαίρι, το φαγητό, Κάποιες νοσταλγικές εικόνες ανθρώπων. Οπότε, είναι τέλειο για αυτό που ζούμε αυτήν τη στιγμή... Ξέρεις... Αλλά δώσε μου λίγο να σου πω κάτι... Και σε αυτό το event ήμασταν μαζί, είναι και Εndeavor story. Ο CEO του Shake Shack είχε πει “Ζούμε στην εποχή του unique shareable experience”. Στο experience που δεν μπορείς να το επαναλάβεις, γιατί δείχνει ότι πήγες εκεί και το έζησες και είναι μόνο για σένα, γιατί εκείνη τη στιγμή δημιουργήθηκε και χάθηκε. Και η Ελλάδα είναι ακριβώς αυτό το πράγμα. Και θα μου πεις “Δεν είναι η Ιταλία;” Είναι. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα, αλλά η Ελλάδα είναι. Δηλαδή είναι αυτό το ότι το κάθε νησί έχει να σου δώσει κάτι, το κάθε μέρος, η κάθε εποχή. Είναι διαφορετικό η αρχή του καλοκαιριού και διαφορετικό πράγμα τον Αύγουστο. Τον Σεπτέμβριο. Το φαγητό αλλάζει από τόπο σε τόπο. Είναι λίγες οι χώρες που το κάνουνε. Οπότε, η Ελλάδα έχει ένα τρομερό brand να διαχειριστεί, και εμείς είμαστε πολύ ευγνώμονες που έχουμε αυτό το brand να μας κάνει back. Το ότι δεν έχουμε actual brands φαγητού διάσημα, όπως θα είχε η Ιταλία, ξέρεις, ανοίγει ένα Italy και έχει Nutella, Alessi… Και άμα το πας σε επίπεδο προϊόντος, παρμεζάνα, μακαρόνια, παγωτό, ένα άπειρο πράγμα από αλλαντικά τυριά. Ναι, αλλά παρ’ όλα αυτά, εμείς όπως είπαμε από την αρχή δεν είμαστε ένα brand φαγητού, είμαστε ένα lifestyle brand, και το ελληνικό lifestyle είναι ένα φοβερό lifestyle να θες να ακολουθήσεις, να ζήσεις, να έχεις επαφή, να νιώσεις, να κοιμηθείς, να φας κτλ.
Παναγιώτης
Βλέπεις κάποιες ευκαιρίες σαν χώρα που πρέπει να διεκδικήσουμε; Να γίνουμε ένα destination σε συγκεκριμένους προορισμούς; Να αυξήσουμε τη φιλοξενία μας και το value proposition το οποίο προσφέρουμε; Υπάρχουν ευκαιρίες για τη χώρα σε αυτόν τον κόσμο που ζούμε και εξελίσσεται;
Θωμάς
Οι ευκαιρίες είναι.. Κοίταξε, ο τουρισμός κάνει ρεκόρ κάθε χρόνο.
Παναγιώτης
Ναι.
Θωμάς
Αλλά ας μην κοροϊδευόμαστε. Άμα πας στην Αμοργό τον Ιούνιο, δεν είναι ξαφνικά ότι τώρα, ξέρεις, πλημμυρίζει από τουρίστες.
Παναγιώτης
Ναι, ναι, ναι.
Θωμάς
Αυτή είναι η ευκαιρία, είναι η διευρυμένη σεζόν και ο διευρυμένος προορισμός. Η Σαντορίνη και η Μύκονος, ξέρεις, έχουν ένα ιδίωμα, το οποίο τελειώνει… Το αφήγημα, συγγνώμη, τελειώνει. Τελειώνει γιατί δεν χωράνε, ρε. Είναι καταπληκτικό αυτό που συναντάμε.
Παναγιώτης
Ναι, ναι, ναι.
Θωμάς
Εκεί είναι η ευκαιρία. Να πούμε ότι είναι -δεν ξέρω και το πλήθος- 1.000 νησιά που μπορείς να πας.
Παναγιώτης
Ναι.
Θωμάς
Βέβαια, είναι ένα πολύ μεγάλο νούμερο, πάντως.
Παναγιώτης
Είναι πάνω από 3.000, νομίζω, τα νησιά της χώρας.
Θωμάς
Ναι, σε αυτά που μπορείς να πας, πόσα είναι. Ξέρεις, είναι πολλά...
Παναγιώτης
Ακριβώς, ακριβώς.
Θωμάς
Είναι πολλά.
Παναγιώτης
Και η περίοδος που μας παίρνει πολύ να την επιμηκύνουμε. Είμαστε μόνο δυο τρείς μήνες σίγουρα. Και έχει αρχίσει και γίνεται αυτό. Βλέπετε κάποιες αλλαγές ήδη; Είστε και στο hospitality, είστε και στην εστίαση. Βλέπετε αλλαγές; Βλέπετε μέσα στα τελευταία δυο τρία χρόνια που ήτανε ρεκόρ μετά από ρεκόρ... Έχει αλλάξει καθόλου το benchmark; Έχει αλλάξει καθόλου η περίοδος η τουριστική στην Ελλάδα;
Θωμάς
Η Αθήνα αλλάζει. Αυτό το βλέπουμε βδομάδα με τη βδομάδα. Με events, με τα εστιατόρια που ανοίγουνε, με τις εκθέσεις, με πράγματα που γίνονται όλο τον χρόνο, η περίοδος της Αθήνας έχει μεγαλώσει κατά πολύ. Και είναι καταπληκτικό το ότι έχουμε την Αθήνα, την οποία συγκρίνουμε πλέον με το Βερολίνο και το Παρίσι για τον χειμερινό τουρισμό, που είναι διαφορετικοί άνθρωποι, και την ίδια Αθήνα που τη θεωρούμε ένα stop over πριν πας στα νησιά για τον καλοκαιρινό τουρισμό. Διαφορετικές εθνικότητες, λιγότεροι Ευρωπαίοι, πιο πολλοί Αμερικάνοι, πιο πολλοί Κινέζοι, δηλαδή, ξέρεις, από όλο τον κόσμο, για να θαυμάσουνε τα ελληνικά νησιά. Οπότε, η Αθήνα δείχνει τον δρόμο. Τώρα, το ότι μεγαλώνει η περίοδος στα περιφερειακά νησιά, συμβαίνει. Δεν το συζητάμε. Είναι 10 Νοεμβρίου, και στη Σαντορίνη υπάρχουνε ακόμα ανοιχτά εστιατόρια, ξενοδοχεία. Εμείς κλείσαμε την προηγούμενη βδομάδα.
Παναγιώτης
Ναι, ναι.
Θωμάς
Είναι φοβερό, φοβερό.
Παναγιώτης
Η Θεσσαλονίκη; Βγήκε νομίζω πρόσφατα μια από τις top underrated πόλεις στον κόσμο. Η Θεσσαλονίκη πώς μετασχηματίζεται; Αλλάζει το προφίλ φιλοξενίας της, και σαν destination;
Θωμάς
Ναι, αλλάζει. Κατ’ αρχάς με τα ξενοδοχεία. Φτιάχνονται συνέχεια καινούρια ξενοδοχεία, καινούρια project. Η Mariot άνοιξε την προηγούμενη βδομάδα στη Θεσσαλονίκη το πρώτο της ξενοδοχείο. Η Θεσσαλονίκη είναι ένα τρομερό μέρος να ζήσεις, να περάσεις ένα Σ/Κ, να φας. Είναι εύκολη, έχει ένα πολύ ωραίο κέντρο. Για μένα είναι μια πόλη που αγαπώ, εκεί μεγάλωσα, θέλω να τη δω να ανθεί, αλλά... Βλέπω ότι γίνονται βήματα, αλλάζει το προϊόν, φτιάχνονται καινούρια projects, εστιατόρια κτλ. Και, φυσικά, η Θεσσαλονίκη έχει μια τρομερή ευκαιρία με τη Χαλκιδική, γιατί η Χαλκιδική είναι ένα από τα λίγα μέρη στην Ελλάδα στα οποία, όπως συζητούσαμε, μπορείς να φτάσεις απευθείας με ένα πολύ μεγάλο διεθνές αεροδρόμιο. Το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης πλέον, που έχει ανακαινιστεί και έχει γίνει και το καινούριο terminal. Η Χαλκιδική έχει μέρη που είναι 40 λεπτά από το αεροδρόμιο, που σε μια μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη, μπορείς να φας 1,5-2 ώρες για να φτάσεις μέχρι την πόλη. Και εμείς λέμε η Χαλκιδική, ξέρεις, έχει αυτήν την τρομερή ευκαιρία να χρησιμοποιήσει το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης για να γίνει ένας πολύ ωραίος τουριστικός τόπος.
Παναγιώτης
Πες μας πώς θα είναι το ‘23, ποια είναι τα 2,3,4 concepts τα οποία θα ανοίξετε για να είμαστε και πολύ connected και με το άμεσο μέλλον. Κάπως μας τα είπες και στην ερώτηση για τα επόμενα τρία χρόνια και τα επόμενα έξι χρόνια, αλλά για να κλείσουμε με μια πολύ καλή εικόνα τού τι καινούρια concepts έρχονται. Και επειδή ξέρω ότι είστε on the making σε δυο τρία διαφορετικά καινούρια concepts και σε διαφορετικά locations, δώσε μας λίγο το ‘23 πώς θα είναι σε κάποια headlines.
Θωμάς
Η πρώτη αγορά στο εξωτερικό, δηλαδή σε αυτήν την κλίμακα στο εξωτερικό, στη Μέση Ανατολή. Το πρώτο μας resort, οπότε το ERGON House, καλοκαιρινή λειτουργεία... Και η προετοιμασία για το πρώτο ERGON House στο εξωτερικό.
Παναγιώτης
Πολύ εντυπωσιακά όλα. Μεγάλα όλα projects. Να πάνε όλα καλά. Πάμε σε ένα lightning round με ερωτήσεις που τις κάνουμε σε όλους και είναι το τελευταίο κομμάτι του τέτοιου. Ξέρω ότι έχεις μια κορούλα. Πόσο connected είναι με αυτό που κάνει ο μπαμπάς; Έρχεται στα μαγαζιά; Τι σου λέει για τη δουλειά σου; Πόσων χρονών είναι;
Θωμάς
Είναι εφτά και πριν δυο βδομάδες που ήμασταν στο Λονδίνο, περπατούσαμε και μου λέει “Μπαμπά, αυτό θα γινότανε πολύ ωραίο ERGON House”. Ξέρεις, τι ζω Θεέ μου! Εφτά χρονών...
Παναγιώτης
Έχει πάρει απ’ τον μπαμπά, εγώ νιώθω, το creativity.
Θωμάς
Ναι, ναι, ναι.
Παναγιώτης
Υπάρχει ένα βιβλίο που διαβάζεις τώρα πρόσφατα και σε έχει επηρεάσει, σου έχει δώσει κάτι;
Θωμάς
Είναι δυο. Το τελευταίο είναι “Η τελευταία διάλεξη” του Randy Pausch, που αυτός ο άνθρωπος χρειάστηκε μέσα σε λίγη ώρα να γράψει κάτι για να διαπαιδαγωγήσει τα παιδιά του για πάντα. Και το δεύτερο είναι το “Outliers” του Malcolm Gladwell…
Παναγιώτης
Του Gladwell.
Θωμάς
Που, πρακτικά, προσπαθεί να εξηγήσει ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο και ακολουθήθηκε μια συγκεκριμένη διαδικασία για να γίνουν αυτοί οι άνθρωποι αυτοί που έγιναν.
Παναγιώτης
Super. Έχεις πετύχει κάποια σειρά τώρα τελευταία που σε έχει κάνει hook και έχεις κολλήσει μαζί της;
Θωμάς
Ναι, το Cobra Kai, γιατί είναι αυτή η σειρά που δεν χρειάζεται να σκεφτείς τίποτα λίγο πριν κοιμηθείς, γιατί είναι αυτή η ώρα που προσπαθείς να...
Παναγιώτης
Decompress.
Θωμάς
Αποφορτιστείς βλέποντας, ξέρεις, ένα 90’s remake τόσο ελαφρύ, χωρίς να σε προβληματίζει για τίποτα.
Παναγιώτης
Super. Stress release.
Θωμάς
Αυτό, αυτό.
Παναγιώτης
Υπάρχει κάποιος άνθρωπος που τον θαυμάζεις; You look up to him; Τον ακούς, προσπαθείς να πάρεις από αυτόν, παρακολουθώντας τον; Και γιατί;
Θωμάς
Ναι, είναι άνθρωποι που δεν τους γνωρίζω, αλλά θαυμάζω πάρα πολύ το τι έχουν κάνει και πώς το έχουν κάνει. Από τον Nick Jones του Soho house, που κατάφερε να κάνει disrupt ένα industry του hospitality με έναν τόσο διαφορετικό τρόπο, λέγοντας ότι, ξέρεις, το revenue model δεν είναι να έρχεσαι να μου νοικιάζεις δωμάτια, να με πληρώνεις για να προσπαθείς να νοικιάσεις δωμάτια. Τρομερό. Και όλο αυτό το έκανε επειδή είναι όλο με ένα φοβερό design, με διαφορετικά concepts κτλ. Τώρα, ξέρεις, αν αρχίσουμε να λέμε για ανθρώπους που έχουμε, ξέρεις, θαυμάσει στο παρελθόν... Ο Disney, διάφοροι CEOs κ.ο.κ. που απλά νομίζω το κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των ανθρώπων που εμένα με έχουν κάνει inspire και θαυμάζω βαθιά μέσα μου είναι ότι πήρανε κάτι τόσο καθημερινό, τόσο που υπήρχε και το κάνανε disrupt σε τέτοιον βαθμό, που αλλάζουνε, ξέρεις, τον τρόπο με τον οποίο πλέον κοιτάμε αυτά τα πράγματα.
Παναγιώτης
Έχεις ανθρώπους γύρω σου που να είναι advisors ή να προσπαθείς από αυτούς να κάνεις sounding board ή να παίρνεις κάποιες ιδέες;
Θωμάς
Έχω πολλούς ανθρώπους. Είμαι πολύ ανοιχτός στις ιδέες. Ξέρεις, να πω το επόμενο project, να πω πώς το σκεφτόμαστε, πώς θα το κάνουμε, για να ακούσω από μια χαζομάρα μέχρι μια καλή ιδέα, μέχρι και να παθιαστώ με κάτι που ο άλλος μου λέει “Αυτό δεν γίνεται”.
Παναγιώτης
Τι πιστεύεις ότι κάνει έναν επιχειρηματία outlier;
Θωμάς
Δεν ξέρω. Θα σου πω απ’ αυτούς που έχω γνωρίσει και πιστεύω εγώ ότι είναι outliers. Θα σου πω ότι τους περισσότερους τους έχω γνωρίσει μέσω της Endeavor. Είναι άνθρωποι που με κάποιον τρόπο λάμπουν. Λάμπουνε με κάτι που θα σου πούνε πολύ γρήγορα. Με το πώς θα σου μιλήσουνε, με το πώς θα καταλάβουνε εκείνη τη στιγμή κάτι, με το πώς θα αλλάξουν τη διάθεσή τους, με το πώς θα καταλάβεις ότι μπορείς να τους λες κάτι και να μην αντιδρούνε ποτέ, αλλά όταν ακούσουν το πραγματικά ενδιαφέρον πράγμα, θα κάνουνε hook κατευθείαν και θα επιμείνουνε. Οι άνθρωποι όλοι που έχω δει και έχω θαυμάσει και έχω πει “Εντάξει, δεν ήταν τυχαίο τώρα αυτό”, έχουν όλοι αυτό το κοινό χαρακτηριστικό. Φαίνονται, λάμπουν.
Παναγιώτης
Θέλω να κάνω μια τελευταία ερώτηση που είναι πολύ ιδιαίτερη, γιατί ξέρω πολύ καλά και το story σου. Και δεν είναι στο lightning round, αλλά είναι ίσως μια ερώτηση που νομίζω ότι έτσι πρέπει να κλείσει μια συνέντευξη με εσένα. Μέσα στα χρόνια αυτά που έχει εξελιχθεί αυτό το concept, είμαι σίγουρος ότι πάρα πολλοί άνθρωποι οι οποίοι ήταν exposed στο story σου, ήταν skeptical. Skeptical για το αν θα τα καταφέρετε. Skeptical αν θα λειτουργήσει ένα concept versus ένα άλλο concept, αν μπορείτε... Πες μας λίγο ποια είναι τα βασικά points που έχεις ακούσει, σκεπτικισμού, μέσα σε αυτό το διάστημα και πώς σε έχουν επηρεάσει; Σου δίνουν δύναμη; Πώς τα διαχειρίζεσαι;
Θωμάς
Το μεγαλύτερο πράγμα που μου έχουνε πει, το πιο συχνό criticism που δεχόμαστε ως ERGON είναι “Μα αφού έχετε βρει κάτι που δουλεύει, γιατί δεν το κάνετε χίλιες φορές;” Η απάντηση της ομάδας είναι ότι “Δουλεύει γιατί κάθε φορά αλλάζει”. Δηλαδή, αυτή είναι η μαγεία του, ότι ζούμε σε μια εποχή που ο κόσμος θέλει να... Δεν του αρέσει να πηγαίνει σε δυο ίδια μέρη, δεν του αρέσει να ψωνίζει δυο φορές το ίδιο πράγμα. Τους αρέσει... Μας αρέσει να ζούμε κάθε μέρα κάτι διαφορετικό, πρωτότυπο, ιδιαίτερο κτλ. Και αυτή η διαφορετικότητα, η εμμονή στο να κάνουμε κάτι καινούριο, λίγο πιο φρέσκο, λίγο πιο κουλ, λίγο πιο πιο πιο είναι αυτό που πραγματικά δουλεύει στο ERGON. Αυτό χρειάζεται… It takes two to tango. Δεν μπορείς... Δεν είναι ένα καλό ή κακό pitch απ’ τη δική μας μεριά. Πρέπει να έχουμε απέναντι μας έναν άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να ανοίξει το μυαλό του επίσης στο να πει και ότι κάτι που δεν έχει δοκιμαστεί, με ένα καλό execution στο τέλος θα πετύχει. Ενώ αυτοί οι άνθρωποι συνήθως λένε “Mα αφού δουλεύει, γιατί δεν το κάνεις ίδιο;” Δεν θα δουλέψει. Αυτό είναι το μεγαλύτερο debate που είχα με ανθρώπους που ενδεχομένως έτυχε να είμαστε σε μια συζήτηση για επένδυση, ήμασταν σε μια συζήτηση για συνεργασία κτλ. Ότι η ψυχή μας και η καρδιά μας είναι στο να κάνουμε ωραία καινούρια πράγματα τα οποία θα έχουν impact, τα οποία θα αλλάξουν κάτι, τα οποία θα μεγαλώσουνε τη ζωή μας. Δεν θα μας κάνουν να βαριόμαστε, θα μπορέσουμε να κρατήσουμε τους ανθρώπους μας δημιουργικούς, τους πελάτες μας χαρούμενους, γιατί -και θα κλείσω με αυτό- είμαστε ένα brand που υπάρχει 15 χρόνια και, ξέρεις, σκέψου εσύ αν είναι φρέσκο ή όχι.
Παναγιώτης
Θα σου πω ότι είστε ένα story resilience, stubbornness, και creativity. Και δεν είναι και τυχαίο ότι είμαστε εδώ και είμαστε σε έναν πανέμορφο χώρο. Το σημερινό επεισόδιο δεν θα μπορούσε να γίνει σε κανένα στούντιο παρά μόνο στο σπίτι, στο ERGON House. Έχετε καταφέρει απίστευτα πράγματα και σε ευχαριστούμε πολύ που μοιράστηκες την ιστορία σου μαζί μας.
Θωμάς
Δικιά μου χαρά.
